του Μάριου Ευρυβιάδη*Ένα ακόμη κείμενο προς τιμήν του αγωνιστή της ελευθερίας Νέλσον Μαντέλα είναι πλεονασμός. Και ειλικρινά τι περισσότερο διαφωτιστικό θα μπορούσε να προσθέσει κανείς σε όλα αυτά που γράφηκαν και γράφονται; Δύο όμως δηλώσεις από δυο ηγέτες, έναν εν ενεργεία και έναν πρώην, έγιναν αφορμή για το κείμενο που ακολουθεί. Η πρώτη προέρχεται από τον Τσέχο Πρωθυπουργό Τζίρι Ρουσνόκ και η άλλη από τον τέως Πρόεδρο Κλίντον.
Και οι δυο αυτές δηλώσεις είναι χαρακτηριστικές της υποκρισίας, της διπροσωπίας και του απόλυτου κυνισμού που διέπουν τις διακρατικές σχέσεις. Τα αδύναμα κράτη και λαοί έπρεπε να είχαν προ πολλού πονηρευτεί από το ιστορικό της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού, των οποίων εγγενές στοιχείο και απαραίτητο εργαλείo υπήρξαν ο ρατσισμός και η ανελευθερία.
Αλλά οι αδύναμοι συνεχίζουν δυστυχώς να εναποθέτουν φρούδες ελπίδες σε αυτούς (και τους νεροκουβαλητές τους) που ιστορικά επέβαλαν τον ρατσισμό και την ανελευθερία και που σήμερα με «νεωτεριστικές» και «εκσυγχρονιστικές» αντιλήψεις και μεθοδεύσεις (και στρατούς χρησίμων ιθαγενών ηλιθίων και επιτήδειων κοιλιόδουλων) συνεχίζουν να τις εφαρμόζουν, καταφρονώντας λαούς και κράτη και πλουτίζοντας απομυζώντας το βιός τους και τους φυσικούς τους πόρους. Ίσως λοιπόν να είναι χρήσιμο, με τον Μαντέλα παράδειγμα, να υπογραμμισθούν κάποιες διαχρονικές συμπεριφορές των ισχυρών ώστε αδύναμοι λαοί και κράτη να μήν παρασύρονται απο τους λογής λογής καλοθελητές της Δύσης και τα κροκοδείλια δάκρυα τους, οπως αυτά που μας κατακλύζουν τις μέρες αυτές και που θα μας πλυμμηρήσουν στι 15 του μηνός, μέρα της κηδείας του Μαντέλα.
Η περίπτωση του Τσέχου Πρωθυπουργού δεν αξίζει πολύ σχολιασμό αλλά είναι δηλωτική της υποκρισίας και διπροσωπίας παραγόντων της διεθνούς πολιτικής. Ο Τσέχος ηγέτης εξέφρασε μεν δημόσια τη «βαθιά του οδύνη» προς την οικογένεια και το λαό της Νοτίου Αφρικής για το θάνατο του Μαντέλα, αλλά παραδέχθηκε κατ’ ιδίαν ότι θεωρούσε μεγάλη αγγαρεία να παρευρεθεί στην κηδεία του εκλιπόντος και προσπαθούσε να βρεί τρόπο να «γλιτώσει» το ταξίδι. Δυστυχώς για αυτόν, το μικρόφωνο ήταν ανοιχτό όταν μιλούσε και έτσι πληροφορήθηκε όλος ο κόσμος πόσο πραγματική υπήρξε η «οδύνη» και η «εκτίμησή» του για τον εκλιπόντα και για τα εκατομμύρια των Αφρικανών συμπατριωτών του που ζούσαν αιώνες με τη μπότα του λευκού εξουσιαστή στο σβέρκο τους.
Είναι όμως μια τηλεοπτική δήλωση του Κλίντον ως εκπροσώπου των ΗΠΑ, του κράτους που διατυμπανίζει οτι οι δικές του αξίες είναι οικουμενικές, που αξίζει πραγματικά να σχολιασθεί και να αναλυθεί με βάση τα ιστορικά δεδομένα γύρω από τον οικουμενικό αγώνα του Μαντέλα, που ήταν ένας αγώνας υπέρ της δημοκρατικής και οικουμενικής αρχής «ένας άνθρωπος, μια ψήφος». Αυτός υπήρξε ο αντιρατσιστικός αγώνας του αφρικανού μαύρου ηγέτη και η κληρονομιά που αφήνει.
«Όταν μιλούσε ο Μαντέλλα» δήλωσε ο Κλίντον, «τα μάτια του έβλεπαν την ψυχή σου». Ποια ψυχή όμως; Του Κλίντον ή της Αμερικής; Και τι ακριβώς έβλεπαν; Και ίσως πιο σωστά, έβλεπαν την ψυχή ενός ατόμου ή της Δύσης ευρύτερα, με ηγέτιδα την Αμερική και η οποία Ατλαντική Δύση θεωρούσε τον λαό του Μαντέλλα υπάνθρωπους και τον ίδιο, επιπλέον, κομουνιστή και τρομοκράτη ;
Η πραγματικότητα είναι μια και είναι τούτη: ο αγώνας του Μαντέλα, «ένας άνθρωπος μια ψήφος», ο αντιρατσιστικός αυτός αγώνας, καταπολεμήθηκε βάρβαρα και ύπουλα για δεκαετίες από τις κυβερνήσεις της Δύσης, με τις κυβερνήσεις Βρετανίας και ΗΠΑ επικεφαλής της εκστρατείας αυτής που παρείχε στο ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής κάθε μορφής αρωγή και στήριξη. Και όλα αυτά μέχρι το τέλος σχεδόν της δεκαετίας του 1980! Τότε που στη Βρεττανία κυριαρχούσε η Θάτσερ και στη Αμερική ο Ρεήγκαν. Τότε που η Θάτσερ έκανε πόλεμο στη Αργεντινή και ο Ρεήγκαν εισέβαλε στη Γρανάδα. Τότε που σφιγτοαγγαλιασμένοι και οι δυό αγιοποίησαν τον οικονομικό νεο-φιλελευθερισμό (της Σχολής του Σικάγο), που το 1987 μας έφερε τη πρώτη μεγάλη παγκόσμια καπιταλιστική οικονομική κρίση, το 1997 τη δεύτερη και το 2008 αυτή που ακόμη βιώνουμε και πού αποδομεί συστηματικά το κράτος πρόνοιας που χτίσθηκε μεταπολεμικά και πτωχοποιοί ραγδαία τις απανταχού κοινωνίες.
Η πρώτη σύλληψη του Μαντέλα το 1962, όταν επέστρεψε κρυφά στη Νότιο Αφρική για τον ένοπλο αγώνα απο τη Αιθιοπία όπου εκπαιδεύτηκε, έγινε δυνατή από πληροφορίες που παρείχαν στο ρατσιστικό καθεστώς οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Βρετανίας. «Κομουνιστής» χαρακτηρίστηκε τότε ο Μαντέλα από το ρατσιστικό καθεστώς, όπως και από το Λονδίνο και την Ουάσιγκτον. Και όταν ο ένοπλος αγώνας κατά του καθεστώτος φούντωσε, χαρακτηρίσθηκε και τρομοκράτης μαζί με την οργάνωσή του , το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (African National Congress).
Στην Αμερική του Κλίντον, ειδικά, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο τοποθετήθηκε στον κατάλογο που διατηρούσαν οι Αμερικανοί για τρομοκρατικές οργανώσεις επί Προεδρίας Ρέηγκαν (1986) κατόπιν αιτήματος του ρατσιστικού καθεστώτος της Νοτίου Αφρικής. Ο Μαντέλα, ως αρχηγός ήταν επίσης καταχωρημένος σε ανάλογο ατομικό κατάλογο τρομοκρατών που διατηρούσαν οι Αμερικανοί. Και ενώ ο Μαντέλα απελευθερώθηκε το 1988 και αφού κατέρρευσε το ρατσιστικό καθεστώς και ο Μαντέλα εξελέγη Πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής (1994 ), το όνομά του ως «τρομοκράτη» παρέμεινε στον κατάλογο μέχρι το 2008. Διατηρήθηκε εκεί επί Προεδρίας Μπούς (πατέρα), επί Προεδρίας Κλίντον, στη ψυχή του οποίου έβλεπε ο Μαντέλα και δεν αφαιρέθηκε παρά το 2008 επί Προεδρίας Μπούς (υιού)!
Η πραγματικότητα είναι μια και είναι τούτη: χωρίς την ένοπλη συμπαράσταση των Κουβανών και του Κάστρο στις δεκαετίες 1970 και 1980 προς τα αφρικανικά επαναστατικά κινήματα , οπως το Αφρικανικό Εθνικό Κονκρέσσο και του γεγονότος οτι Κουβανοί στρατιώτες κατίσχυσαν τις δυνάμεις του ρατσιστικού καθεστώτος της Νοτίου Αφρικής στις περιοχές της Αγκόλας, της Μοζαμβίκης και της Ναμίπιας, ο αγώνας όλων των Αφρικανών και του Μαντέλα κατα του ρατσισμού και του καθεστώτος απαρτχάιντ (apartheid) δεν θα δικαιώνετο . Το λέει ο ίδιος ο Μαντέλα. Μέσα απο τη φυλακή,το Μάρτιο του 1988, έγραφε οτι χωρίς την Κούβα δεν θα υπήρχε "απελευθέρωση της ηπείρου και του λαού μου απο τη μάστιγα του απαρτχάιντ "(from the scourge of apartheid).
Το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής άρχισε να καταρρέει τέλη της δεκαετίας του 1980. Μαζί με τις στρατιωτικές πιέσεις των Κουβανών, ανθρωπιστικά κινήματα στην Αμερική και στον υπόλοιπο κόσμο άρχισαν οργανωμένα και αποτελεσματικά να πιέζουν τις κυβερνήσεις τους ντροπιάζοντάς της καθημερινά. Στην Αμερική , ειδικά, και παρά τη πεισματική αντίθεση της κυβέρνησης Ρεήγκαν , το Κογκρέσο επέβαλε αποτελεσματικές κυρώσεις κατά της Νοτίου Αφρικής. Μή έχοντας άλλη επιλογή οι κυβερνήσεις της Ατλαντικής Δύσης, με τις ΗΠΑ επικεφαλής, έκαναν τη ανάγκη αρετή. Εγκατέλειψαν το ρατσιστικό καθεστώς που αναγκάσθηκε να συμβιβαστεί με τη οικουμενική αρχή "ένας άνθρωπος μια ψήφος".
Η μεγάλη πλειοψηφία των Δυτικών ηγετών που τις μέρες αυτές τρέχουν στη Μαύρη Ηπειρο για να τιμήσουν τον ηγέτη της, δεν δικαιούνται να βρίσκονται εκει λογω του αμαρτωλού παρελθόντος των ιδίων και των κρατών τους. Και ομως δεν λειπει σχεδόν κανείς. Δεν είναι "πολιτικα ορθό"να απουσιάζουν. Και κάποιοι απο αυτούς οσονούπω θα κινούν παρασκηνιακά τα νήματα για τη καταπάτηση, στη Κύπρο για παράδειγμα , της κληρονομιάς του Μαντέλα , "ένας άνθρωπος μια ψήφος", με τη προσπάθεια επιβολής ενός αντιδημοκρατικού και ρατσιστικού καθεστώτος που κυοφορείται. Το καθεστώς αυτό θα είναι η κυπριακή εκδοχή του απαρτχάιντ. Και μάλιστα "διεθνώς εγγυημένη". Και με μερίδα των εκει ιθαγενών να τους στρώνει το χαλί και δουλικά να τους χειροκροτεί .
Υ.Γ. Το 1992 ο Μαντέλα αρνήθηκε να αποδεχθεί το βραβείο Ατατούρκ για την Ειρήνη ( Ataturk Peace Price). Δικαιολογώντας τη απόρριψη, η ανακοίνωση του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου έλεγε: "Ο Νέλσων Μαντέλα αφιέρωσε όλη του τη ζωή υπηρετώντας τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη ελευθερία απο την καταπίεση." Για αυτό δεν θα δείτε μεγαλόσχημους τουρκαλάδες στη Νότιο Αφρική τις μέρες αυτές.
* Ο Μάριος Ευρυβιάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
