Η αρχική έγκριση του αγωγού East Med Pipeline (EMP) ως
«Σχεδίου Κοινού Ενδιαφέροντος», η οποία αναμένεται να επικυρωθεί από το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εντός του 2014, υποχρεώνει όλες τις εμπλεκόμενες
πλευρές να ξεκαθαρίσουν άμεσα τις γεωστρατηγικές επιλογές και συμμαχίες
Του Τάσου Τσακίρογλου
Σε θέμα πρώτης προτεραιότητας για Ε.Ε. και ΗΠΑ έχει μετατραπεί το τελευταίο διάστημα η περιφερειακή ενεργειακή ενσωμάτωση των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου στο ευρωπαϊκό σύστημα παροχής ενέργειας και κυρίως φυσικού αερίου, με στόχο την αύξηση των πηγών προμήθειας και την πολιτική απεξάρτηση από τη Μόσχα. Βασικό μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η διασύνδεση της κατακερματισμένης βαλκανικής αγοράς και η κατά το δυνατόν συνδυασμένη (αν και ανταγωνιστική) λειτουργία αγωγών όπως ο South Stream και ο ΤΑΡ.
Ο τελευταίος θεωρείται «υψηλού ενδιαφέροντος» σχέδιο, καθώς μαζί με τον Ιόνιο Αδριατικό Αγωγό (ΙΑΡ) θα ενσωματώσουν την Αλβανία στην αγορά αερίου. Παράλληλα, οι «διασυνδέσεις» μεταξύ των διαφόρων χωρών, οι οποίες θα βάλουν σε λίγο στο παιχνίδι Κροατία, Ουγγαρία και Ουκρανία, θα βοηθήσουν στη δημιουργία ενός κόμβου (Hub) φυσικού αερίου στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μακροπρόθεσμος στόχος είναι να δημιουργηθούν «διασυνδέσεις» όμοιες μ’ αυτές που υπάρχουν στη βόρεια και δυτική Ευρώπη, έτσι ώστε να χτιστεί ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα φυσικού αερίου και μια κοινή αγορά, με διασφαλισμένη την προμήθεια και τη σταθερότητα των τιμών.
Σ’ αυτό το πλαίσιο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η πρόσφατη απόφαση της Κομισιόν να εγκρίνει τον Αγωγό της Ανατολικής Μεσογείου [East Med Pipeline (EMP)] ως ένα «Σχέδιο Κοινού Ενδιαφέροντος» [Project of Common Interest (PCI)], απόφαση, όμως, που πρέπει να επικυρώσει τώρα και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κάτι που Αθήνα και Λευκωσία αναμένουν να γίνει στο πρώτο εξάμηνο του 2014, κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας.
Ενας τέτοιος αγωγός θα μετέφερε ποσότητες φυσικού αερίου από το ισραηλινό κοίτασμα «Λεβιάθαν» στην Κύπρο, θα κατέληγε στο ανατολικό άκρο της Κρήτης και θα μπορούσε να ακολουθήσει τρεις διαφορετικές διαδρομές:
* Προς την Πελοπόννησο και από εκεί στον ΤΑΡ.
* Από την Κρήτη προς τη βόρεια Ελλάδα, όπου θα υπήρχε ένωση με τη «διασύνδεση» Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB).
* Από την Κρήτη στη Ρεβυθούσα και από εκεί μεταφορά προς τη Δύση.
Οικονομικές παράμετροι
Η απόφαση της Κομισιόν να συμπεριλάβει τον αγωγό αυτόν στα PCI βοηθάει στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης, είτε μέσω επενδυτικών οίκων είτε απευθείας από τα ταμεία της Ε.Ε. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πρόσφατη επίσκεψη του Κύπριου προέδρου Νίκου Αναστασιάδη στις Βρυξέλλες, σύμφωνα με πληροφορίες του κυπριακού Τύπου, ο αρμόδιος επίτροπος Γκίντερ Ετινγκερ φέρεται να τάχθηκε υπέρ του δικτύου Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, τονίζοντας ότι η εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου μπορεί να γίνει είτε μέσω αγωγών είτε μέσω της υγροποίησής του, δηλαδή τερματικού σταθμού. Και το κυριότερο; Παρατήρησε ότι υπάρχει για την ενέργεια κονδύλι 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί η Κύπρος για τις ανάγκες της. Το ίδιο, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Μανουέλ Μπαρόζο, τόνισε ότι αναγνωρίζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να προμηθευτεί φυσικό αέριο απ’ αυτήν.
Υψηλό κόστος
Ο ΕΜΡ, πάντως, αναμένεται να έχει αρκετά υψηλό κόστος και να συναντήσει πολλές τεχνικές και πολιτικές δυσκολίες. Σύμφωνα με την ιταλική ΕΝΙ, η οποία δραστηριοποιείται στην Κύπρο, υπολογίζεται ότι θα μπορεί να μεταφέρει 8-10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως και άλλα τόσα μέσω τερματικού σταθμού LNG στο νησί, αξιοποιώντας τόσο ισραηλινό όσο και κυπριακό αέριο. Σε έκθεσή της ανεβάζει το κόστος στα 20 δισεκατομμύρια δολάρια, χαρακτηρίζοντάς το περίπου απαγορευτικό, ενώ την ίδια στιγμή δείχνει την προτίμησή της στη λύση της υγροποίησης.
Η στάση της Ρωσίας στη Μεσόγειο δεν έχει ξεκαθαρίσει, καθώς μάλλον προσανατολίζεται προς τον Λίβανο, όπου εικάζεται ο εντοπισμός επίσης μεγάλων ποσοτήτων αερίου, ενώ η Μόσχα αναμένει και την έκβαση της συριακής κρίσης.
Πολλά θα εξαρτηθούν βεβαίως από τις αποφάσεις του Τελ Αβίβ, το οποίο μελετά την εναλλακτική να εξάγει το φυσικό του αέριο απευθείας στην προσοδοφόρο αγορά της Ασίας και του Ειρηνικού, μέσω του σχεδιαζόμενου σταθμού υγροποίησης στο Εϊλάτ. Φυσικά σε μια τέτοια περίπτωση Αθήνα και Λευκωσία είναι το πιθανότερο να δουν τα σχέδιά τους για τον ΕΜΡ να καταρρέουν.
Αστάθμητο παράγοντα αποτελεί και η Τουρκία, η οποία πιέζει το Ισραήλ για την κατασκευή αγωγού μέσω των εδαφών της και διασύνδεση με τον ΤΑΝΑΡ, ο οποίος μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Η Αγκυρα αποτελεί ισχυρό παίκτη στην περιοχή και τις προηγούμενες ημέρες υπέγραψε συμφωνία με την ημιαυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν στο Ιράκ για την κατασκευή αγωγών που θα μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε μεγάλες ποσότητες, εξασφαλίζοντας έτσι αφενός την ενεργειακή της ασφάλεια, αλλά και τη μεταφορική της ικανότητα προς την Ευρώπη. Βεβαίως, η κίνηση αυτή προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της Βαγδάτης, η οποία διεκδικεί τον πλήρη έλεγχο των ενεργειακών πηγών της χώρας.
Ατζέντα 2014
Το Ενεργειακό τώρα, βρίσκεται στο επίκεντρο και για την Αθήνα, αφού τέθηκε στην κορυφή της ατζέντας στη συνάντηση Βενιζέλου – Χέιγκ στο Λονδίνο και στις επαφές του υφυπουργού Ενέργειας Μ. Παπαγεωργίου με τον Αμερικανό πρέσβη Ντέιβιντ Πιρς, ενώ στις 6 Δεκεμβρίου φτάνει στη χώρα μας ο επίτροπος Γκίντερ Ετινγκερ για συνάντηση με τον Γιάννη Μανιάτη.
Η κυβέρνηση επενδύει πολλά στην επικοινωνιακή εκμετάλλευση του θέματος, προκαλώντας την αντίδραση ακόμα και του ΠΑΣΟΚ, το οποίο, αναφερόμενο στον ΤΑΡ, σε ανακοίνωσή του μιλάει για «υπερβολικές εκτιμήσεις σχετικά με την εγχώρια συμμετοχή υπό τη μορφή της απασχόλησης, εμπλεκόμενων εταιρειών και αναμενόμενων εσόδων, στις οποίες πρέπει να αποδίδονται οι πραγματικές τους διαστάσεις». Προειδοποιεί δε ότι η εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης «είναι καθοριστικής σημασίας για την αποδοχή παρόμοιων εγχειρημάτων στο μέλλον, καθώς και για την αποφυγή της εύκολης δημαγωγικής στοχοποίησής τους».
t.tsakiroglou@yahoo.gr
Του Τάσου ΤσακίρογλουΣε θέμα πρώτης προτεραιότητας για Ε.Ε. και ΗΠΑ έχει μετατραπεί το τελευταίο διάστημα η περιφερειακή ενεργειακή ενσωμάτωση των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου στο ευρωπαϊκό σύστημα παροχής ενέργειας και κυρίως φυσικού αερίου, με στόχο την αύξηση των πηγών προμήθειας και την πολιτική απεξάρτηση από τη Μόσχα. Βασικό μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η διασύνδεση της κατακερματισμένης βαλκανικής αγοράς και η κατά το δυνατόν συνδυασμένη (αν και ανταγωνιστική) λειτουργία αγωγών όπως ο South Stream και ο ΤΑΡ.
Ο τελευταίος θεωρείται «υψηλού ενδιαφέροντος» σχέδιο, καθώς μαζί με τον Ιόνιο Αδριατικό Αγωγό (ΙΑΡ) θα ενσωματώσουν την Αλβανία στην αγορά αερίου. Παράλληλα, οι «διασυνδέσεις» μεταξύ των διαφόρων χωρών, οι οποίες θα βάλουν σε λίγο στο παιχνίδι Κροατία, Ουγγαρία και Ουκρανία, θα βοηθήσουν στη δημιουργία ενός κόμβου (Hub) φυσικού αερίου στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μακροπρόθεσμος στόχος είναι να δημιουργηθούν «διασυνδέσεις» όμοιες μ’ αυτές που υπάρχουν στη βόρεια και δυτική Ευρώπη, έτσι ώστε να χτιστεί ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα φυσικού αερίου και μια κοινή αγορά, με διασφαλισμένη την προμήθεια και τη σταθερότητα των τιμών.
Σ’ αυτό το πλαίσιο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η πρόσφατη απόφαση της Κομισιόν να εγκρίνει τον Αγωγό της Ανατολικής Μεσογείου [East Med Pipeline (EMP)] ως ένα «Σχέδιο Κοινού Ενδιαφέροντος» [Project of Common Interest (PCI)], απόφαση, όμως, που πρέπει να επικυρώσει τώρα και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κάτι που Αθήνα και Λευκωσία αναμένουν να γίνει στο πρώτο εξάμηνο του 2014, κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας.
Ενας τέτοιος αγωγός θα μετέφερε ποσότητες φυσικού αερίου από το ισραηλινό κοίτασμα «Λεβιάθαν» στην Κύπρο, θα κατέληγε στο ανατολικό άκρο της Κρήτης και θα μπορούσε να ακολουθήσει τρεις διαφορετικές διαδρομές:
* Προς την Πελοπόννησο και από εκεί στον ΤΑΡ.
* Από την Κρήτη προς τη βόρεια Ελλάδα, όπου θα υπήρχε ένωση με τη «διασύνδεση» Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB).
* Από την Κρήτη στη Ρεβυθούσα και από εκεί μεταφορά προς τη Δύση.
Οικονομικές παράμετροι
Η απόφαση της Κομισιόν να συμπεριλάβει τον αγωγό αυτόν στα PCI βοηθάει στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης, είτε μέσω επενδυτικών οίκων είτε απευθείας από τα ταμεία της Ε.Ε. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πρόσφατη επίσκεψη του Κύπριου προέδρου Νίκου Αναστασιάδη στις Βρυξέλλες, σύμφωνα με πληροφορίες του κυπριακού Τύπου, ο αρμόδιος επίτροπος Γκίντερ Ετινγκερ φέρεται να τάχθηκε υπέρ του δικτύου Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, τονίζοντας ότι η εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου μπορεί να γίνει είτε μέσω αγωγών είτε μέσω της υγροποίησής του, δηλαδή τερματικού σταθμού. Και το κυριότερο; Παρατήρησε ότι υπάρχει για την ενέργεια κονδύλι 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί η Κύπρος για τις ανάγκες της. Το ίδιο, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Μανουέλ Μπαρόζο, τόνισε ότι αναγνωρίζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να προμηθευτεί φυσικό αέριο απ’ αυτήν.
Υψηλό κόστος
Ο ΕΜΡ, πάντως, αναμένεται να έχει αρκετά υψηλό κόστος και να συναντήσει πολλές τεχνικές και πολιτικές δυσκολίες. Σύμφωνα με την ιταλική ΕΝΙ, η οποία δραστηριοποιείται στην Κύπρο, υπολογίζεται ότι θα μπορεί να μεταφέρει 8-10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως και άλλα τόσα μέσω τερματικού σταθμού LNG στο νησί, αξιοποιώντας τόσο ισραηλινό όσο και κυπριακό αέριο. Σε έκθεσή της ανεβάζει το κόστος στα 20 δισεκατομμύρια δολάρια, χαρακτηρίζοντάς το περίπου απαγορευτικό, ενώ την ίδια στιγμή δείχνει την προτίμησή της στη λύση της υγροποίησης.
Η στάση της Ρωσίας στη Μεσόγειο δεν έχει ξεκαθαρίσει, καθώς μάλλον προσανατολίζεται προς τον Λίβανο, όπου εικάζεται ο εντοπισμός επίσης μεγάλων ποσοτήτων αερίου, ενώ η Μόσχα αναμένει και την έκβαση της συριακής κρίσης.
Πολλά θα εξαρτηθούν βεβαίως από τις αποφάσεις του Τελ Αβίβ, το οποίο μελετά την εναλλακτική να εξάγει το φυσικό του αέριο απευθείας στην προσοδοφόρο αγορά της Ασίας και του Ειρηνικού, μέσω του σχεδιαζόμενου σταθμού υγροποίησης στο Εϊλάτ. Φυσικά σε μια τέτοια περίπτωση Αθήνα και Λευκωσία είναι το πιθανότερο να δουν τα σχέδιά τους για τον ΕΜΡ να καταρρέουν.
Αστάθμητο παράγοντα αποτελεί και η Τουρκία, η οποία πιέζει το Ισραήλ για την κατασκευή αγωγού μέσω των εδαφών της και διασύνδεση με τον ΤΑΝΑΡ, ο οποίος μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Η Αγκυρα αποτελεί ισχυρό παίκτη στην περιοχή και τις προηγούμενες ημέρες υπέγραψε συμφωνία με την ημιαυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν στο Ιράκ για την κατασκευή αγωγών που θα μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε μεγάλες ποσότητες, εξασφαλίζοντας έτσι αφενός την ενεργειακή της ασφάλεια, αλλά και τη μεταφορική της ικανότητα προς την Ευρώπη. Βεβαίως, η κίνηση αυτή προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της Βαγδάτης, η οποία διεκδικεί τον πλήρη έλεγχο των ενεργειακών πηγών της χώρας.
Ατζέντα 2014
Το Ενεργειακό τώρα, βρίσκεται στο επίκεντρο και για την Αθήνα, αφού τέθηκε στην κορυφή της ατζέντας στη συνάντηση Βενιζέλου – Χέιγκ στο Λονδίνο και στις επαφές του υφυπουργού Ενέργειας Μ. Παπαγεωργίου με τον Αμερικανό πρέσβη Ντέιβιντ Πιρς, ενώ στις 6 Δεκεμβρίου φτάνει στη χώρα μας ο επίτροπος Γκίντερ Ετινγκερ για συνάντηση με τον Γιάννη Μανιάτη.
Η κυβέρνηση επενδύει πολλά στην επικοινωνιακή εκμετάλλευση του θέματος, προκαλώντας την αντίδραση ακόμα και του ΠΑΣΟΚ, το οποίο, αναφερόμενο στον ΤΑΡ, σε ανακοίνωσή του μιλάει για «υπερβολικές εκτιμήσεις σχετικά με την εγχώρια συμμετοχή υπό τη μορφή της απασχόλησης, εμπλεκόμενων εταιρειών και αναμενόμενων εσόδων, στις οποίες πρέπει να αποδίδονται οι πραγματικές τους διαστάσεις». Προειδοποιεί δε ότι η εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης «είναι καθοριστικής σημασίας για την αποδοχή παρόμοιων εγχειρημάτων στο μέλλον, καθώς και για την αποφυγή της εύκολης δημαγωγικής στοχοποίησής τους».
t.tsakiroglou@yahoo.gr
