Του Alexey Malashenko
Το ζήτημα του πώς θα επηρεάσει η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, τους γείτονες της χώρας, συζητείται γενικώς «με φόβο και τρόμο». Κάτι τρομερό αναμένεται να συμβεί –συνήθως- κάτι που πρόκειται να φέρει ακόμη μεγαλύτερη αστάθεια στη χώρα, την περιοχή, τη μουσουλμανική κοινότητα, καθώς και τον κόσμο γενικότερα.Αλλά τι μπορεί να συμβεί στα αλήθεια που θα είναι τόσο απρόσμενο και τρομερό;
Ας προσπαθήσουμε να οραματιστούμε ποιος θα κυβερνήσει το Αφγανιστάν μετά από το «μοιραίο» 2014. Από τη μια πλευρά, οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές δεν θα δώσουν μια καθοριστική απάντησε σε αυτό το ερώτημα, τουλάχιστον στο βαθμό που το 40%-60% του αφγανικού εδάφους ελ΄γχεται από τους Ταλιμπάν. Άκουσα ακόμη και για ποσοστό που αγγίζει το 80%, σε ένα συνέδριο στη Herat αυτό το μήνα. Οι εκλογές σε αυτές τις περιοχές μπορούν να περιγραφούν ως ονομαστικές. Τα παραπάνω νούμερα δεν αναμένεται να αλλάξουν μετά από τις εκλογές. Έτσι, έχοντας μείνει μόνος να αντιμετωπίσει τους Ταλιμπάν, ο οποιοσδήποτε εκλεγμένος πρόεδρος θα πρέπει να πετύχει κάποιου είδους συμφωνία μαζί τους, ή πιο συγκεκριμένα με την πραγματικότητα. Ως αποτέλεσμα, ένας νέος κυβερνητικός συνασπισμός θα αρχίσει να υφίσταται στο Αφγανιστάν. Οι εναλλακτικές είναι είτε η ολική καταστροφή των Ταλιμπάν από τον Εθνικό Στρατό του Αφγανιστάν, το οποίο είναι αδύνατο, είτε να καταλάβουν μόνοι τους της εξουσία οι ΤΑλιμπάν, που είναι απίθανο. Εάν το τελευταίο συμβεί ωστόσο, αυτό θα καταστήσει τη συνολική αμερικανική αποστολή για την εγκατάσταση της τάξης στο Αφγανιστάν, παντελώς χωρίς νόημα.
Δεν πρόκειται να συζητήσω τα πιθανά σενάρια της εσωτερικής ανάπτυξης του Αφγανιστάν. Αλλά οποιαδήποτε δύναμη έλθει στην εξουσία στο Αφγανιστάν, θα πρέπει πρώτα και κύρια να ασχοληθεί με τα εσωτερικά ζητήματα, κυρίως με το ζήτημα της ενίσχυσης της εθνικής κρατικής υπόστασης. Όσο παράδοξο και αν μπορεί να ακούγεται, οι συνέπειες για τα κράτη που συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα με τη σύγκρουση στο Αφγανιστάν, θα είναι παρόμοιες. Είναι λυπηρό για τις ΗΠΑ και το κύρος της ότι πρέπει να αποχωρήσουν από το Αφγανιστάν χωρίς να διασφαλίσουν μια άνευ όρων νίκη ή χωρίς να αφήσουν πίσω τους ένα σταθερό –όχι απαραιτήτως δημοκρατικό- καθεστώς, ικανό να κυβερνήσει μια χώρα. Οι Αμερικάνοι δεν έχουν ολοκληρώσει πλήρως την αποστολή τους.
Από την άλλη πλευρά, η Μόσχα θα έχει κέρδος από οποιοδήποτε καθεστώς μετά από την αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων. Πρώτον, η αμερικανική αποχώρηση είναι μια ξεκάθαρη ένδειξη της αδυναμίας των ΗΠΑ και της ανικανότητάς τους να δράσουν ως κύριο κέντρο εξουσίας. Δεύτερον, η αστάθεια στο Αφγανιστάν για άλλη μία φορά υπογραμμίζει τη σημασία της στρατιωτικής και πολιτικής παρουσίας στην Κνετρική Ασία, ως εγγυητής σταθερότητας. Η απρόβλεπτη κατάσταση στα νότια σύνορα της περιοχής της Κεντρικής Ασίας και η απειλή –είτε πραγματική είναι φανταστική- που προέρχεται από την περιοχή, βοηθάει τα σχέδια ενοποίησης της Ρωσίας: σε αυτή την περίπτωση, ενισχύει τον Οργανισμό Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας (CSTO).
Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων ωφελεί επίσης τα απολυταρχικά καθεστώτα της Κεντρικής Ασίας. Πρώτον, καθίστανται περισσότερο πολύτιμοι στην Ουάσιγκτον ως εταίροι στον αγώνα τους κατά του ριζοσπαστικού Ισλάμ και της τρομοκρατίας. Δεύτερον, η αστάθεια στο Αφγανιστάν παραμένει ένα βολικό πρόσχημα για αυτά τα καθεστώτα να αποδείξουν τη σημασία τους στη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας στις χώρες τους. Έτσι θα απεικονίσουν οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα στο Αφγανιστάν, ως απειλή για την ασφάλεια.
Η εισροή προσφύγων από το Αφγανιστάν, το οποίο μπορεί να προκύψει από τις εντάσεις μεταξύ των εθνοτήτων στη διάρκεια της αναδιανομής εξουσίας εντός της νέας αφγανικής κυβέρνησης, μπορεί να δημιουργήσει ένα πρόβλημα για το Τατζικιστάν και σε μικρότερο βαθμό για το Ουζμπεκιστάν.
Το Ιράν, το οποίο δεν κρατάει κρυφό τον σκεπτικισμό του για τους τωρινούς Αφγανούς πολιτικούς –τόσο για τους υποστηρικτές του Karzai όσο και για την αντιπολίτευση των Ταλιμπάν- θα επικεντρωθεί στο να προστατεύσει τις ζωές και τα συμφέροντα των πολιτών Hazara. Ανάλογα με το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν, η αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν μπορεί να ερμηνευθεί είτε ως «κατάρρευση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού» είτε ως μια αρκετά λογική κίνηση από την Ουάσιγκτον. Είναι πιθανό ότι υπό τον πρόεδρο Rouhani, το αφγανικό πρόβλημα θα οδηγήσει σε αλληλεπίδραση τους ΗΠΑ-Ιράν, για την οποία προφανώς έχουν ετοιμαστεί και οι δύο πλευρές, για την ώρα.
Το Πακιστάν θα βρεθεί επίσης σε δύσκολη θέση μετά από το 2014. Πρόκειται να φέρει πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για την κατάσταση στο Αφγανιστάν και κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να επηρεάσει τις διαδικασίες εντός του κυβερνώντος συνασπισμού στην Καμπούλ. Το Πακιστάν επομένως θα βρεθεί μεταξύ σφύρας και άκμονος (Ταλιμπάν-υποστηρικτές του Karzai), και θα πρέπει να καταφύγουμε σε περίπλοκους πολιτικούς ελιγμούς.
Όσον αφορά την Ινδία, οι πολιτικές είναι απίθανο να αλλάξουν σοβαρά, αν και υπήρξε σημαντικός παίκτης στο αφγανικό πολιτικό πεδίο για αρκετό διάστημα ήδη. Η θέση της, θα παραμείνει παθητική όπως ήταν και στο παρελθόν. Το Νέο Δελχί θα συνεχίσει να εστιάζει σε ανθρωπιστικά projects. Η «ταλιμπανοποίηση» της εξουσίας στο Αφγανιστάν ίσως περιορίσει την ενεργή συμμετοχή της Ινδίας και αυτό θα ενισχύσει τους δεσμούς του Πακιστάν.
Οι πολιτικές της Κίνας έναντι του Αφγανιστάν είναι επίσης απίθανο να υποστούν σημαντικές αλλαγές. Όπως έχει κάνει, το Πεκίνο θα συνεχίσει ήσυχα να αυξάνει την οικονομική της διείσδυση στο Αφγανιστάν ενώ θα μείνει μακριά από τις τοπικές πολιτικές ίντριγκες. Κανένα καθεστώς στην Καμπούλ δεν θέλει να δημιουργήσει εμπόδια σε αυτό: το αντίθετα, θα είναι ευπρόσδεκτη η συνεργασία με την Κίνα.
Η πολιτική κοινότητα παγκοσμίως, γενικώς εξισώνει de facto την αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν με μια αδιαμφισβήτητη ενίσχυση του κινήματος των Ταλιμπάν ή ακόμη και με την ανάληψη της εξουσίας. Η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας δεν αναμένεται να αλλάξει σημαντικά αν και κάποια κλιμάκωση των εντάσεων είναι αναπόφευκτη στους πρώτους μήνες. Οι εξωτερικοί παράγοντες θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση και την ηγεσία συνασπισμού. Από την πλευρά της, η εξωτερική υποστήριξη και βοήθεια θα είναι απαραίτητη εξαιτίας πολλών και διαφορετικών καταστάσεων.
Η αμερικανική και σοβιετική εμπειρία στο Αφγανιστάν έχουν αποδείξει ότι η στρατιωτική παρέμβαση δεν οδηγεί πουθενά. Κάθε πλευρά που συμμετέχει στις αφγανικές υποθέσεις θα πρέπει να λειτουργεί υπό την υπόθεση ότι η εξωτερική επιρροή στην εσωτερική κατάσταση της χώρας θα είναι πιο περιορισμένη. Οι εξωτερικοί παράγοντες θα πρέπει να ασχοληθούν με τις δυνάμεις που κρατούν την μεγαλύτερη εξουσία στην αφγανική κοινωνία, και οι Ταλιμάν είναι μία από αυτές.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegie.ru/eurasiaoutlook/?fa=53395
Το ζήτημα του πώς θα επηρεάσει η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, τους γείτονες της χώρας, συζητείται γενικώς «με φόβο και τρόμο». Κάτι τρομερό αναμένεται να συμβεί –συνήθως- κάτι που πρόκειται να φέρει ακόμη μεγαλύτερη αστάθεια στη χώρα, την περιοχή, τη μουσουλμανική κοινότητα, καθώς και τον κόσμο γενικότερα.Αλλά τι μπορεί να συμβεί στα αλήθεια που θα είναι τόσο απρόσμενο και τρομερό;
Ας προσπαθήσουμε να οραματιστούμε ποιος θα κυβερνήσει το Αφγανιστάν μετά από το «μοιραίο» 2014. Από τη μια πλευρά, οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές δεν θα δώσουν μια καθοριστική απάντησε σε αυτό το ερώτημα, τουλάχιστον στο βαθμό που το 40%-60% του αφγανικού εδάφους ελ΄γχεται από τους Ταλιμπάν. Άκουσα ακόμη και για ποσοστό που αγγίζει το 80%, σε ένα συνέδριο στη Herat αυτό το μήνα. Οι εκλογές σε αυτές τις περιοχές μπορούν να περιγραφούν ως ονομαστικές. Τα παραπάνω νούμερα δεν αναμένεται να αλλάξουν μετά από τις εκλογές. Έτσι, έχοντας μείνει μόνος να αντιμετωπίσει τους Ταλιμπάν, ο οποιοσδήποτε εκλεγμένος πρόεδρος θα πρέπει να πετύχει κάποιου είδους συμφωνία μαζί τους, ή πιο συγκεκριμένα με την πραγματικότητα. Ως αποτέλεσμα, ένας νέος κυβερνητικός συνασπισμός θα αρχίσει να υφίσταται στο Αφγανιστάν. Οι εναλλακτικές είναι είτε η ολική καταστροφή των Ταλιμπάν από τον Εθνικό Στρατό του Αφγανιστάν, το οποίο είναι αδύνατο, είτε να καταλάβουν μόνοι τους της εξουσία οι ΤΑλιμπάν, που είναι απίθανο. Εάν το τελευταίο συμβεί ωστόσο, αυτό θα καταστήσει τη συνολική αμερικανική αποστολή για την εγκατάσταση της τάξης στο Αφγανιστάν, παντελώς χωρίς νόημα.
Δεν πρόκειται να συζητήσω τα πιθανά σενάρια της εσωτερικής ανάπτυξης του Αφγανιστάν. Αλλά οποιαδήποτε δύναμη έλθει στην εξουσία στο Αφγανιστάν, θα πρέπει πρώτα και κύρια να ασχοληθεί με τα εσωτερικά ζητήματα, κυρίως με το ζήτημα της ενίσχυσης της εθνικής κρατικής υπόστασης. Όσο παράδοξο και αν μπορεί να ακούγεται, οι συνέπειες για τα κράτη που συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα με τη σύγκρουση στο Αφγανιστάν, θα είναι παρόμοιες. Είναι λυπηρό για τις ΗΠΑ και το κύρος της ότι πρέπει να αποχωρήσουν από το Αφγανιστάν χωρίς να διασφαλίσουν μια άνευ όρων νίκη ή χωρίς να αφήσουν πίσω τους ένα σταθερό –όχι απαραιτήτως δημοκρατικό- καθεστώς, ικανό να κυβερνήσει μια χώρα. Οι Αμερικάνοι δεν έχουν ολοκληρώσει πλήρως την αποστολή τους.
Από την άλλη πλευρά, η Μόσχα θα έχει κέρδος από οποιοδήποτε καθεστώς μετά από την αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων. Πρώτον, η αμερικανική αποχώρηση είναι μια ξεκάθαρη ένδειξη της αδυναμίας των ΗΠΑ και της ανικανότητάς τους να δράσουν ως κύριο κέντρο εξουσίας. Δεύτερον, η αστάθεια στο Αφγανιστάν για άλλη μία φορά υπογραμμίζει τη σημασία της στρατιωτικής και πολιτικής παρουσίας στην Κνετρική Ασία, ως εγγυητής σταθερότητας. Η απρόβλεπτη κατάσταση στα νότια σύνορα της περιοχής της Κεντρικής Ασίας και η απειλή –είτε πραγματική είναι φανταστική- που προέρχεται από την περιοχή, βοηθάει τα σχέδια ενοποίησης της Ρωσίας: σε αυτή την περίπτωση, ενισχύει τον Οργανισμό Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας (CSTO).
Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων ωφελεί επίσης τα απολυταρχικά καθεστώτα της Κεντρικής Ασίας. Πρώτον, καθίστανται περισσότερο πολύτιμοι στην Ουάσιγκτον ως εταίροι στον αγώνα τους κατά του ριζοσπαστικού Ισλάμ και της τρομοκρατίας. Δεύτερον, η αστάθεια στο Αφγανιστάν παραμένει ένα βολικό πρόσχημα για αυτά τα καθεστώτα να αποδείξουν τη σημασία τους στη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας στις χώρες τους. Έτσι θα απεικονίσουν οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα στο Αφγανιστάν, ως απειλή για την ασφάλεια.
Η εισροή προσφύγων από το Αφγανιστάν, το οποίο μπορεί να προκύψει από τις εντάσεις μεταξύ των εθνοτήτων στη διάρκεια της αναδιανομής εξουσίας εντός της νέας αφγανικής κυβέρνησης, μπορεί να δημιουργήσει ένα πρόβλημα για το Τατζικιστάν και σε μικρότερο βαθμό για το Ουζμπεκιστάν.
Το Ιράν, το οποίο δεν κρατάει κρυφό τον σκεπτικισμό του για τους τωρινούς Αφγανούς πολιτικούς –τόσο για τους υποστηρικτές του Karzai όσο και για την αντιπολίτευση των Ταλιμπάν- θα επικεντρωθεί στο να προστατεύσει τις ζωές και τα συμφέροντα των πολιτών Hazara. Ανάλογα με το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν, η αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν μπορεί να ερμηνευθεί είτε ως «κατάρρευση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού» είτε ως μια αρκετά λογική κίνηση από την Ουάσιγκτον. Είναι πιθανό ότι υπό τον πρόεδρο Rouhani, το αφγανικό πρόβλημα θα οδηγήσει σε αλληλεπίδραση τους ΗΠΑ-Ιράν, για την οποία προφανώς έχουν ετοιμαστεί και οι δύο πλευρές, για την ώρα.
Το Πακιστάν θα βρεθεί επίσης σε δύσκολη θέση μετά από το 2014. Πρόκειται να φέρει πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για την κατάσταση στο Αφγανιστάν και κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να επηρεάσει τις διαδικασίες εντός του κυβερνώντος συνασπισμού στην Καμπούλ. Το Πακιστάν επομένως θα βρεθεί μεταξύ σφύρας και άκμονος (Ταλιμπάν-υποστηρικτές του Karzai), και θα πρέπει να καταφύγουμε σε περίπλοκους πολιτικούς ελιγμούς.
Όσον αφορά την Ινδία, οι πολιτικές είναι απίθανο να αλλάξουν σοβαρά, αν και υπήρξε σημαντικός παίκτης στο αφγανικό πολιτικό πεδίο για αρκετό διάστημα ήδη. Η θέση της, θα παραμείνει παθητική όπως ήταν και στο παρελθόν. Το Νέο Δελχί θα συνεχίσει να εστιάζει σε ανθρωπιστικά projects. Η «ταλιμπανοποίηση» της εξουσίας στο Αφγανιστάν ίσως περιορίσει την ενεργή συμμετοχή της Ινδίας και αυτό θα ενισχύσει τους δεσμούς του Πακιστάν.
Οι πολιτικές της Κίνας έναντι του Αφγανιστάν είναι επίσης απίθανο να υποστούν σημαντικές αλλαγές. Όπως έχει κάνει, το Πεκίνο θα συνεχίσει ήσυχα να αυξάνει την οικονομική της διείσδυση στο Αφγανιστάν ενώ θα μείνει μακριά από τις τοπικές πολιτικές ίντριγκες. Κανένα καθεστώς στην Καμπούλ δεν θέλει να δημιουργήσει εμπόδια σε αυτό: το αντίθετα, θα είναι ευπρόσδεκτη η συνεργασία με την Κίνα.
Η πολιτική κοινότητα παγκοσμίως, γενικώς εξισώνει de facto την αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν με μια αδιαμφισβήτητη ενίσχυση του κινήματος των Ταλιμπάν ή ακόμη και με την ανάληψη της εξουσίας. Η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας δεν αναμένεται να αλλάξει σημαντικά αν και κάποια κλιμάκωση των εντάσεων είναι αναπόφευκτη στους πρώτους μήνες. Οι εξωτερικοί παράγοντες θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση και την ηγεσία συνασπισμού. Από την πλευρά της, η εξωτερική υποστήριξη και βοήθεια θα είναι απαραίτητη εξαιτίας πολλών και διαφορετικών καταστάσεων.
Η αμερικανική και σοβιετική εμπειρία στο Αφγανιστάν έχουν αποδείξει ότι η στρατιωτική παρέμβαση δεν οδηγεί πουθενά. Κάθε πλευρά που συμμετέχει στις αφγανικές υποθέσεις θα πρέπει να λειτουργεί υπό την υπόθεση ότι η εξωτερική επιρροή στην εσωτερική κατάσταση της χώρας θα είναι πιο περιορισμένη. Οι εξωτερικοί παράγοντες θα πρέπει να ασχοληθούν με τις δυνάμεις που κρατούν την μεγαλύτερη εξουσία στην αφγανική κοινωνία, και οι Ταλιμάν είναι μία από αυτές.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegie.ru/eurasiaoutlook/?fa=53395
