ΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΣΥΡΙΑ

Του Γιάννου Χαραλαμπίδη

• Ποιες επιλογές έχουν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ για να κτυπήσουν το Ιράν
• Ρωσική αντιπυραυλική ομπρέλα πάνω από τη Συρία και την Κύπρο, καθώς και τις βάσεις, ενόψει των επιχειρήσεων σε βάρος του καθεστώτος Άσαντ και των «τζιχαντιστών»
  
• ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ Τουρκίας - Ισραήλ προκαλούν οι αλλαγές στην περιοχή και μια λύση ομοσπονδίας προκαλεί κεφαλοκλείδωμα σε βάρος του Ισραήλ

Η επίθεση σε βάρος της Συρίας από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, και προφανώς από τη Γαλλία ήταν προγραμματισμένη για σήμερα 1η Σεπτεμβρίου. Η απόφαση της Βρετανικής Βουλής, η οποία απέρριψε την πρόταση Κάμερον γι' ανάληψη κοινής στρατιωτικής δράσης από την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο, μάλλον καθυστερεί τις επιχειρήσεις. Ακόμη και αν αναληφθούν μονομερώς από τις ΗΠΑ. Πάντως, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η χρήση χημικών όπλων και δη γκαζιού, από οπουδήποτε και αν προέρχεται, είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Και ως εκ τούτου θα πρέπει να τιμωρηθεί. Αυτή είναι η αμερικανική αλλά και η ευρωπαϊκή αντίληψη. Το πώς θα προκύψει η τιμωρία είναι το ζήτημα, και σε βάρος ποιων, αλλά και κάτι άλλο: Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις.

Νομιμοποίηση και αξιοπιστία
Οι ΗΠΑ στηρίζουν τις κατηγορίες τους επί των στοιχείων που συνέλεξαν οι δικές τους μυστικές υπηρεσίες και τόσο ο Κάμερον όσο και οι ίδιοι, προτού υποστούν την ψυχρολουσία της Βρετανικής Βουλής, θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε λόγος να αναμένουν τους επιθεωρητές του ΟΗΕ και τα επί του θέματος πορίσματά τους. Επειδή, μάλιστα, δεν υπάρχει παγκόσμια κυβέρνηση και εξουσία για την απονομή δικαιοσύνης στο διεθνές σύστημα, τον ρόλο αυτόν τον αναλαμβάνει η εκάστοτε υπερδύναμη, στη συγκεκριμένη περίπτωση οι ΗΠΑ, οι οποίες ζητούν και ενεργούν κυρίως με τη σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Στην παρούσα φάση δεν έχουν τέτοια απόφαση, αφού την περασμένη Τετάρτη τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν κατέληξαν σε σχετικό με το θέμα ψήφισμα. Κατά το παρελθόν, και ειδικότερα στους βομβαρδισμούς σε βάρος της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1999, δεν είχε εκδοθεί ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Συνεπώς, στην παρούσα φάση οι ΗΠΑ δεν έχουν τη σύμφωνη γνώμη:

1. Της Βρετανικής Βουλής.
2 Του Συμβουλίου Ασφαλείας, δηλαδή της Ρωσίας και της Κίνας.

Δεν υπάρχει δηλαδή πολιτική νομιμοποίηση ανάληψης δράσης ούτε καν από τους πιο στενούς τους συμμάχους, όπως είναι οι Βρετανοί. Επειδή δε, την προσεχή Τετάρτη και Πέμπτη θα λάβει χώρα η συνεδρίαση των G-20, όπου θα βρεθούν Ομπάμα και Πούτιν, είναι πιθανό να χρειαστούν ακόμη μερικές μέρες για το κτύπημα των ΗΠΑ. Είναι πάντως θέμα αξιοπιστίας για τους Αμερικανούς και τον Πρόεδρο Ομπάμα. Εάν δεν κτυπήσει, χάνει την αξιοπιστία του και θα είναι, όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, νίκη του Άσαντ.

Επιπτώσεις, Μόσχα, Ισραήλ, Τουρκία
ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ δεν είναι μόνο εάν υπάρχει ή όχι νομιμοποίηση τέτοιων επιθέσεων, αλλά και κάτι άλλο: Πρώτο, ποια ανταλλάγματα θα πάρει η Ρωσία από την ανοχή της στις επιχειρήσεις των ΗΠΑ, όπως είναι για παράδειγμα η διατήρηση των ρωσικών βάσεων στην Ταρτούς, ανεξαρτήτως εάν θα έρθει, και ποιο θα είναι το νέο καθεστώς που θα έρθει μετά τον Άσαντ. Επί του παρόντος, η Μόσχα διαφωνεί, θεωρεί το ζήτημα εσωτερική υπόθεση των Σύρων, αλλά στην ουσία δεν μπορεί να εμποδίσει τους Αμερικανούς. Δεύτερο, ποιες θα είναι οι βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες οικονομικές, γεωστρατηγικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις στην περιοχή, καθώς και κάτι άλλο: Θα είναι ή όχι προς το συμφέρον των ΗΠΑ, της σταθερότητας και της ασφάλειας; Θα είναι θετικές ή αρνητικές; Και επί τούτων τονίζουμε τα εξής:

1. Εάν πέσει το αυταρχικό και αντιδημοκρατικό καθεστώς Άσαντ, ποιος θα έρθει στην εξουσία; Στη Λιβύη, για παράδειγμα, έφυγε μεν ο Καντάφι, αλλά το νέο καθεστώς δεν είναι δημοκρατικό. Μάλιστα, η πρώτη απόφασή του αποτελεί προσβολή προς την ανθρώπινη ύπαρξη, αφού επέτρεψε στον άντρα να έχει πέραν της μίας γυναίκας! Στην Αίγυπτο αποκαθηλώθηκε ο Μουμπάρακ και ήρθε η Μουσουλμανική Αδελφότητα του Μόρσι. Εάν διαβάσει κάποιος τις θέσεις τους, κατανοεί ότι είναι στην ίδια γραμμή με την Αλ Κάιντα, με στόχο τη δημιουργία παγκόσμιου Χαλιφάτου και την επιβολή του Ισλαμικού Νόμου. Ως αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής ενισχύθηκε ο διχασμός και ο στρατός ανέλαβε δράση για την επιβολή της τάξης. Εάν λοιπόν πέσει ο Άσαντ, ποιος θα έρθει; Οι τζιχαντιστές; Ή κάποιοι άλλοι και ποιοι; Θα παραμείνει η Συρία σε συνοχή, ή θα τεμαχιστεί σε δυο ή τρία μικρότερα κράτη;

2. Ποιος θα είναι ο ρόλος της Τουρκίας στην κρίση και μετά την κρίση, ο οποίος θα πρέπει να ιδωθεί μέσα από το πρίσμα των σχέσεών της με το Ισραήλ και την αντιπαράθεση που έχουν μεταξύ τους για το ποια από τις δυο χώρες θα έχει την πρωτοκαθεδρία ως περιφερειακή δύναμη; Πώς μια τέτοια εξέλιξη επηρεάζει την Κύπρο και το Κυπριακό, και πώς ή λύση επηρεάζει τις αλλαγές στην περιοχή; Εκ των πραγμάτων, ο ρόλος της Τουρκίας σχετίζεται με το Κυπριακό και το Ισραήλ και αντίστροφα.

3. Πώς θα αντιδράσει το Ιράν στην σε βάρος της Συρίας επίθεση; Θα κλείσει τα στενά του Χορμούζ, εκτοξεύοντας τις τιμές του πετρελαίου ακόμη περισσότερο στα ύψη και αναγκάζοντας τον αμερικανικό στόλο να επέμβει; Εκ των πραγμάτων εγείρονται τα εξής συναφή ερωτήματα: Θα κτυπήσουν οι ΗΠΑ το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν; Ή θα χρησιμοποιηθούν άλλα ηλεκτρονικά μέσα, όπως ο κυβερνοχώρος στο πλαίσιο του cyber-war;

4. Ποιες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις και οι αντιδράσεις στη Μέση Ανατολή;

Συμβατικός, πυρηνικός πόλεμος και μέσω «cyber»
Η πιο επικίνδυνη απάντηση του συριακού καθεστώτος είναι οι τρομοκρατικές ενέργειες με τη στήριξη και του Ιράν, που αποτελεί τον κύριο σύμμαχο του Άσαντ. Είναι, άλλωστε, ένας από τους κύριους λόγους που οι Βρετανοί, όπως και άλλοι λαοί δεν επιθυμούν εμπλοκή στις επιχειρήσεις. Βεβαίως, το ερώτημα που εγείρεται έχει ως εξής: Επειδή η διεθνής κοινότητα φοβάται τρομοκρατικά κτυπήματα από τη Συρία του Άσαντ και από το Ιράν, θα πρέπει τα κτυπήματα με χημικά όπλα να μείνουν ατιμώρητα;

Η αντιμετώπιση των τρομοκρατικών δράσεων αντιμετωπίζεται μέσω των μυστικών υπηρεσιών και του cyber- security παρότι η Αλ Κάιντα, όπως και οι οργανώσεις που συνδέονται μαζί της, χρησιμοποιούν κλασικούς τρόπους επικοινωνίας, όπως «από χέρι σε χέρι» ή την «από στόμα σε στόμα» ενημέρωση, κατά τρόπον ώστε ο πρώτος δρων να χάνει τους προηγούμενους και δη την πηγή. Ως εκ τούτου, όταν συλλαμβάνεται ένας να μην μπορεί να ξηλωθεί το σύστημα.

Σχετικά με το Ιράν, οι Ισραηλινοί είναι έτοιμοι για παν ενδεχόμενο, ακόμη και για να κτυπήσουν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου. Επί τούτου έχουν πραγματοποιήσει αεροναυτικές ασκήσεις με την Ελλάδα στα ανοικτά της Κρήτης, με αντίπαλους τους S-300, των οποίων τα ραντάρ και τους πυραύλους είναι δυνατό να έχουν ως αντιπάλους. Οι Ισραηλινοί είναι κράτος ιδιαιτέρως ανεπτυγμένο στον Cyber-war.

Στις τελευταίες επιθέσεις ισραηλινών μαχητικών κατά της Συρίας, προτού αυτές εκδηλωθούν, είχε εξουδετερωθεί το συριακό σύστημα αεράμυνας και δη τα ραντάρ. Οι Ισραηλινοί και οι Αμερικανοί μπορούν να πλήξουν με δυο τρόπους τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν: Ο ένας είναι με στρατιωτικά μέσα, που θα προκαλέσουν διάφορες αντιδράσεις, αντίμετρα και οικονομικές και τρομοκρατικές πιθανόν αρνητικές επιπτώσεις.

Ο άλλος είναι μέσω του κυβερνοχώρου. Στο παρελθόν, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είχε πληγεί από τον πύραυλο του κυβερνοχώρου, ονόματι «stuxnet», που έχει αμερικανική και ισραηλινή προέλευση. Ως αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής, ήταν να γίνουν αλλοιώσεις στα στοιχεία του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν το οποίο καθυστέρησε, χωρίς να προκύψουν οι επιπτώσεις που θα προέκυπταν από ένα στρατιωτικό κτύπημα με συμβατικά ή με πυρηνικά όπλα.

Η αντιπυραυλική ομπρέλα
Επειδή η Κύπρος βρίσκεται, είτε το θέλει είτε όχι, στο βεληνεκές της κρίσης λόγω βρετανικών βάσεων, σε περίπτωση χρήση τους, αυτές θα αποτελούν εν δυνάμει στόχο της Συρίας ή ακόμη και τρομοκρατικών δράσεων. Συμβατικά, οι Σύροι μπορούν να κτυπήσουν τις βάσεις με πυραύλους Σκουτ και έχουν προφανώς και τη δυνατότητα με θέσουν χημικές κεφαλές.

Η αποτροπή μπορεί να γίνει είτε μέσω της δράσης των αμερικανικών πλοίων που βρίσκονται στην περιοχή και των δικών τους αντιπυραυλικών συστημάτων, ή και από την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει τη δική της αεράμυνα, με τη χρήση των ρωσικών αντιπυραυλικών συστημάτων TOR-M1 με βεληνεκές 12 χιλιόμετρα και των «Buk air defense system», με βεληνεκές 35 χιλιόμετρα.

Συνεπώς, έχουμε δυο ισχυρές ζώνες αεράμυνας, στην ουσία μιας «ρωσικής αντιπυραυλικής ομπρέλας» που θα χρησιμοποιηθεί για να καλύψει την Κύπρο και εκ των πραγμάτων τις βρετανικές βάσεις. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι τα αντιπυραυλικά συστήματα που εκτός των άλλων -λόγω της ρωσικής τους προέλευσης και της στρατηγικής τους σημασίας οι Βρετανοί δεν ήθελαν την αγορά και την εγκατάστασή τους- στην παρούσα φάση συνιστούν την αντιπυραυλική τους ομπρέλα. Ή τμήμα της αντιπυραυλικής τους ομπρέλας. Ήδη, η κυπριακή κυβέρνηση βρίσκεται σε συνεννόηση με τη Βρετανία και τις Αρχές των βάσεων.

Συνεπώς, μπορεί να έχουμε δυο αντιπυραυλικές ομπρέλες. Μιαν αμερικανική, στην περίπτωση που χρησιμοποιηθούν τα αντιπυραυλικά συστήματα των πολεμικών πλοίων των ΗΠΑ και μια δεύτερη ρωσική - κυπριακή, η οποία ούτως ή άλλως βρίσκεται σε ενεργοποίηση από την Εθνική Φρουρά με τους TOR-M1 και τους Buk. Στην ουσία, πρόκειται για τρεις ζώνες αεράμυνας, γεγονός που καθιστά δύσκολη υπόθεση την εις βάρος της Κύπρου επίθεση με «Σκουτ», ακόμη και αν φέρουν χημικές κεφαλές.

Άλλωστε, μια τέτοια επίθεση θα πυροδοτήσει πλέον μεγαλύτερης έκτασης επιχειρήσεις, με στοχοθέτηση του ίδιου του Άσαντ. Πάντως, πρέπει να επισημανθεί και το εξής: Και των Σύρων η αεράμυνα είναι ρωσική, αφού διαθέτουν τα αντιπυραυλικά συστήματα των S-300, που αποτελούν μαζί με τους TOR-M1 και Buk τρεις ζώνες αεράμυνας. Η αποτελεσματικότητά τους, στην περίπτωση των αμερικανικών επιθέσεων με πυραύλους Τόμαχοκ, είναι συνάρτηση της εκπαίδευσης και του βαθμού ικανότητας των χειριστών. Αναλόγως, εάν είναι Σύροι ή… Ρώσοι.

Στρατηγικοί στόχοι
Στην παρούσα φάση ο Άσαντ ο ίδιος δεν είναι στόχος των ΗΠΑ, των οποίων η πρόθεση αφορά στη διενέργεια χειρουργικών κτυπημάτων επί στρατηγικών στόχων, όπως είναι οι αεροπορικές βάσεις, καθώς και εκείνες των ελικοπτέρων, μονάδες τεθωρακισμένων ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί, τηλεπικοινωνίες και άλλες εγκαταστάσεις ή μονάδες και βάσεις όπως των Σκουτ. Οι επιθέσεις θα γίνουν με εκτοξευτές πυραύλων Τόμαχοκ από τα αμερικανικά πολεμικά πλοία που βρίσκονται στην περιοχή, σε διεθνή χωρικά ύδατα. Μέχρι πρότινος ήταν προγραμματισμένα κτυπήματα από υποβρύχια που διαθέτουν οι Βρετανοί.

Οι ΗΠΑ επιδιώκουν στην παρούσα φάση:
Α. Αποδυνάμωση του καθεστώτος Άσαντ σε δυο βασικά επίπεδα: Των υποδομών και των πλεονεκτημάτων που έχει στο πεδίο της μάχης με τα αεροσκάφη, τα ελικόπτερα και τα άρματα μάχης, χωρίς να υποτιμώνται οι δυνάμεις πυροβολικού.
Β. Αποδυνάμωση αντικαθεστωτικών δυνάμεων που συνεργάζονται με την Αλ Κάιντα και αποτελούν απειλή για τα δυτικά συμφέροντα, σε περίπτωση που θα πέσει ο Άσαντ.

Το μοντέλο της Λιβύης και τα «eurofighters»
ΣΤΗΝ ουσία, οι ΗΠΑ θέλουν να βοηθήσουν επί του εδάφους τις δυνάμεις του «Απελευθερωτικού Στρατού της Συρίας», που οι οι Αμερικανοί θέλουν να πιστεύουν ότι κινείται πέραν του Άσαντ και των Τζιχαντιστών. Άλλωστε, είναι επί του παρόντος η θέση των Αμερικανών: «No boots on the ground…» (Όχι μπότες -δηλαδή στρατιώτες- στο έδαφος). Και αυτό διότι η εμπλοκή χερσαίων δυνάμεων σημαίνει κινητοποίησή τους, επιπρόσθετο οικονομικό κόστος και κόστος σε ανθρώπινες ζωές.
Συνεπώς, επί του εδάφους η «βρόμικη δουλειά», δηλαδή ο κίνδυνος σε ανθρώπινες ζωές θα αναληφθεί από τους αντικαθεστωτικούς που ευνοούνται από τις ΗΠΑ. Η λογική αυτή δεν παραπέμπει στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας και του Ιράκ, αλλά στο μοντέλο της Λιβύης, όπου οι επί του εδάφους αντικαθεστωτικές δυνάμεις στηρίχθηκαν από τη συμμαχική αεροπορία η οποία, όμως, επιχειρούσε επί τη βάσει ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Στην παρούσα φάση, τα κτυπήματα σε βάρος των στόχων στη Συρία προγραμματίζεται να διαρκέσουν τρεις μέρες. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για νέους κύκλους επιθέσεων και δη αεροπορικών, παρότι πλέον στις βρετανικές βάσεις εδρεύουν -όπως το Λονδίνο σε διπλωματικό επίπεδο υποστηρίζει- τα υπερσύγχρονα «Eurofighter Typhoon» πέμπτης γενιάς, έξι τον αριθμό, που έχουν έρθει στην Κύπρο λόγω κρίσης. Ο τελικός τους αριθμός μπορεί να φτάσει στα δεκατέσσερα ή ακόμη και στα είκοσι.

Τουρκικό κεφαλοκλείδωμα στο Ισραήλ
Η ΣΥΡΙΑ ούτως ή άλλως είναι διαλυμένη. Προτού καν αρχίσουν οι επιχειρήσεις, από την περασμένη Τετάρτη, οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, ενώ η περιοχή της Μέσης Ανατολής, στην οποία ανήκουμε, παραμένει μια πυριτιδαποθήκη. Το ζητούμενο είναι εάν η Τουρκία στο επόμενο στάδιο θα είναι ή όχι κερδισμένη. Διότι, εάν ασκεί επιρροή επί ενός νέου καθεστώτος ή εάν διαμελιστεί η Συρία και δημιουργηθεί μεταξύ άλλων και κουρδική αυτόνομη περιοχή, τότε:
1. Η Τουρκία θα ζητήσει ανταλλάγματα στο Κυπριακό για το κουρδικό κρατίδιο.
2. Εάν η Τουρκία ασκεί επιρροή και έλεγχο επί της Συρίας, θα αυξήσει τον έλεγχό της στην περιοχή και θα ενισχύσει τη θέση της σε βάρος του Ισραήλ, στην κούρσα για την πρωτοκαθεδρία τους ως περιφερειακών δυνάμεων.

Εάν μάλιστα η Άγκυρα επιτύχει τον έλεγχο της Συρίας και μετατρέψει την Κύπρο, μέσω της ομοσπονδίας, σε δικό της προτεκτοράτο, θα επιτύχει ένα στρατηγικό κεφαλοκλείδωμα σε βάρος του Ισραήλ, αφού θα χάσει, λόγω έλλειψης στρατηγικού βάθους, τη μοναδική έξοδό του μέσω ημών προς την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος να δημιουργηθούν μέσω των γεωπολιτικών αλλαγών στην περιοχή και της εγκαθίδρυσης μιας ομοσπονδιακής λύσης στην Κύπρο συνθήκες αποσταθεροποίησης, χειρότερες από εκείνες που προκλήθηκαν τη δεκαετία του ΄60 και του ΄70 μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας. Αυτήν τη φορά η αντιπαράθεση που θα γεννηθεί από μια ομοσπονδιακή λύση του Κυπριακού θα είναι μεταξύ Ισραήλ - Τουρκίας… Και σε βάρος των συμφερόντων ημών, των Ισραηλινών, καθώς και των συμφερόντων των ΗΠΑ.