O ελληνισμός έχει δύο συνιστώσες, έσω και έξω, οι οποίες συνδέονται με
στενούς και δυναμικούς δεσμούς· οικογενειακούς, θρησκευτικούς,
τοπικιστικούς, εθνικούς. Οι σχέσεις τους τροφοδοτούνται συνεχώς με
μετακινήσεις προσώπων και μηνυμάτων. Η ραγδαία ανάπτυξη των
τηλεπικοινωνιών και των αεροπορικών μεταφορών έχει συνεισφέρει στην
συνοχή και την επικοινωνία.
Κράτος και διασπορά,
όμως, διαφέρουν ριζικά, λόγω των συνθηκών ζωής και λειτουργίας. Ο
κόσμος της διασποράς παρακολουθεί και βιώνει de facto τις διεθνείς
εξελίξεις καθώς η ατομική, οικογενειακή και κοινοτική επιβίωση
εξαρτώνται από την ταχεία προσαρμογή σε ένα απαιτητικό περιβάλλον. Η
πολυκεντρικότητα της διασποράς προσφέρει επί πλέον οικουμενική εποπτεία.
Αντιθέτως, η έσω Ελλάδα τείνει, όπως κάθε κράτος, να καλλιεργεί την
εσωστρέφεια.
Οι
διαφορές αυτές έχουν ενταθεί. Η παγκοσμιοποίηση και η εξέλιξη των
γενεών σε πολλούς κλάδους της ελληνικής διασποράς και, ιδιαιτέρως του
αμερικανικού, έχουν ενισχύσει τον κοσμοπολιτισμό της. Η έσω Ελλάδα,
επωφελούμενη από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και το δάνειο χρήμα, απώλεσε
το κίνητρο της προσαρμογής. Ανέπτυξε αυτιστικά σύνδρομα και καλλιέργησε
στάσεις και αντιλήψεις εκτός διεθνούς πραγματικότητας. Διαμορφώθηκε,
επομένως, ένα πνευματικό χάσμα μεταξύ κράτους και διασποράς.
Όσο
έρρεε το εύκολο χρήμα, η επίσημη Ελλάδα θυμόταν την διασπορά μόνον για
τους στόχους της εξωτερικής της πολιτικής, καθώς υπήρχε το προηγούμενο
του ελληνικού lobbying το 1974. Όμως, οι υποκινούμενες κινητοποιήσεις,
σε αντίθεση με την αυθόρμητη αντίδραση των Ελληνοαμερικανών,
η οποία απέτρεψε τετελεσμένα στο κυπριακό, εξήγαγαν προβλήματα. Η
προσπάθεια να τεθεί ο οικουμενισμός της διασποράς υπό την διεύθυνση του
ελληνικού κέντρου, το διαβλητό «συμβούλιο αποδήμου ελληνισμού»
(ΣΑΕ), επιδείνωσε το κλίμα καχυποψίας. Οι γραφειοκρατικές ταλαιπωρίες
και η οικονομική αφαίμαξη την οποία υφίστανται επί ελληνικού εδάφους
αποθάρρυναν και απομάκρυναν. Τέλος, ο πρόσφατος διεθνής διασυρμός των
Ελλήνων, τις συνέπειες του οποίου βιώνει η διασπορά, εγείρει θυμό και
αγανάκτηση έναντι των εν Ελλάδι υπαιτίων.
Μετά
το 2009, το παρακμιακό ελλαδικό σύστημα αντιμετώπισε την διασπορά ως
ανεκμετάλλευτη πηγή πόρων, με επικλήσεις στον πατριωτισμό των Ελλήνων
του εξωτερικού. Στο παγκόσμιο συνέδριο των Κρητών στον 'Αγιο Νικόλαο προ διετίας, στην ad hoc πρόσκληση του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου για επενδύσεις στην Ελλάδα, οι αντιδράσεις των συνέδρων συνοψίζονται στην απάντηση ενός επιφανούς ελληνοαμερικανού επιχειρηματία: «μας ζητάτε να ρίξουμε καλό σπόρο σε άγονη γη».
Η
διασπορά, ήταν πάντοτε η στρατηγική εφεδρεία του ελληνικού κράτους.
Στους δύσκολους καιρούς μας, χρειάζεται η συμβολή της. Το πλεονέκτημά
της, ωστόσο, δεν είναι κυρίως οικονομικό. Η διασπορά διαθέτει το
κεφάλαιο που λείπει περισσότερο από την σημερινή Ελλάδα, δηλαδή την
επαφή με την διεθνή πραγματικότητα. Οι Έλληνες του εξωτερικού μπορούν να
συνδέσουν εμπράκτως τους Έλληνες του εσωτερικού με τον σύγχρονο κόσμο,
τις απαιτήσεις και τις ευκαιρίες του.
Αυτό
δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς ουσιαστική ελευθερία κινήσεων. Οι
Έλληνες του εξωτερικού διαθέτουν αρνητική εμπειρία: τα ποικίλα ελλαδικά
κατεστημένα επανειλημμένως επεδίωξαν να τους χρησιμοποιήσουν, για κατ'
όνομα μεταρρυθμίσεις· στην πραγματικότητα ως άλλοθι της ακινησίας. Το
άνοιγμα της Ελλάδας, φορείς της οποίας αποτελούν οι Έλληνες του
εξωτερικού, χρειάζεται ρήξη με τους παράγοντες του συντηρητισμού,
συμμαχία και συντονισμό με τις υγιείς δυνάμεις.
Η
παρέμβαση των Ελλήνων της διασποράς δεν νοείται ως εισβολή ετεροχθόνων
για να επιμεριστούν την ελλαδική πρόσοδο. Στόχος δεν είναι να
παλιννοστήσουν οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες, πανεπιστημιακοί ή
δημοσιογράφοι για να απορροφηθούν από το υφιστάμενο σύστημα. Αντιθέτως,
πρέπει να παραμείνουν ενεργοί στη διασπορά. Το ζητούμενο είναι να αναπτυχθούν δεσμοί συνεργασίας και ανταλλαγής εμπειρίας και υποστήριξης.
Μεταξύ έσω και έξω Ελλάδας χρειάζεται να διαμορφωθεί ένας ενδιάμεσος
επιχειρηματικός, πολιτικός και πνευματικός χώρος, ο οποίος να λειτουργεί
ως ιμάντας αμφίδρομης μετάδοσης.
Όπως
σε κάθε κρίση, η σχέση έσω και έξω Ελλάδος αλλάζει. Το πεδίο
συνεργασίας, ανταγωνισμού και διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις δύο
συνιστώσες θα αποτελέσει, αναπόφευκτα, ένα από τα κεφάλαια στην
επιθυμητή επανίδρυση της Ελλάδας.
Θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από τους υπευθύνους πολιτικούς με προσοχή
και σοβαρότητα. Για να γεφυρωθεί το χάσμα, αντιλήψεις, δομές, πράξεις
και συνήθειες τις οποίες κληροδότησε η προηγούμενη περίοδος πρέπει να
αναθεωρηθούν άρδην.
Ο Γιώργος Πρεβελάκης είναι εκπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ
Aναδημοσίευση από την «Εστία» μέσω του «energia.gr»
Aναδημοσίευση από την «Εστία» μέσω του «energia.gr»
