«Στην Τουρκία και τη
Βραζιλία, όπως και στην Τυνησία και την Αίγυπτο, η πολιτική διαμαρτυρία
εκφράζεται από μορφωμένους νέους με εισοδήματα σαφώς υψηλότερα του μέσου
όρου» υποστηρίζει ο Φράνσις Φουκουγιάμα
Οι πολιτικές αναταραχές που
συγκλονίζουν ορισμένες χώρες από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη,
έχουν ένα κοινό στοιχείο: την ανικανότητα των κυβερνήσεων να απαντήσουν
στις αυξανόμενες απαιτήσεις των νέων ευημερουσών και μορφωμένων μεσαίων
τάξεων, ισχυρίζεται ο διάσημος Αμερικανός φιλόσοφος και οικονομολόγος
Φράνσις Φουκουγιάμα.
«Εδώ και μία δεκαετία -γράφει ο φιλόσοφος, στην αμερικανική εφημερίδα "Γουόλ Στριτ Τζέρναλ"- πολλοί θεωρούν την Τουρκία και τη Βραζιλία μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης, οι αγορές των οποίων ασκούν όλο και μεγαλύτερη επιρροή στη διεθνή σκηνή. Ωστόσο, εδώ και τρεις μήνες αυτές οι δύο χώρες έχουν παραλύσει από τεράστιες διαδηλώσεις μέσα από τις οποίες ο λαός εκφράζει τη δυσαρέσκειά του απέναντι στις πολιτικές των κυβερνήσεών τους. Δύο ερωτήματα τίθενται: Τι ακριβώς συμβαίνει; Αυτοί οι ξεσηκωμοί μπορούν να διαδοθούν και σε άλλες χώρες;
»Το κοινό σημείο που ενώνει τα πρόσφατα γεγονότα στην Τουρκία με αυτά της Βραζιλίας, όπως και την Αραβική Ανοιξη του 2011 με τα επίμονα κινήματα στην Κίνα, είναι η δυναμική άνοδος μιας νέας μεσαίας τάξης σε παγκόσμια κλίμακα. Οπουδήποτε κι αν εμφανίστηκε, αυτή η νέα μεσαία τάξη ξεσήκωσε ένα κύμα πολιτικών αναταραχών, ωστόσο σπανίως κατάφερε να επιβάλει σταθερές πολιτικές αλλαγές. Τίποτε από όσα είδαμε το τελευταίο διάστημα στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης ή του Ρίο δεν προεξοφλεί πως οι δύο αυτές περιπτώσεις αποτελούν εξαιρέσεις.
»Στην Τουρκία και τη Βραζιλία, όπως παλαιότερα στην Τυνησία και την Αίγυπτο, η πολιτική διαμαρτυρία εκφράστηκε όχι μέσα από το φτωχό λαό, αλλά από μορφωμένους νέους με κάποια εισοδήματα σαφώς υψηλότερα του μέσου όρου. Οι νέοι αυτοί χειρίζονται τα εργαλεία της τεχνολογίας και χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για να μεταδώσουν πληροφορίες και να οργανώσουν διαδηλώσεις. Ακόμη κι αν ζουν σε χώρες όπου διεξάγονται τακτικά δημοκρατικές εκλογές, δεν αισθάνονται πως έχουν σχέση με την πολιτική ελίτ στην εξουσία.
» Στην Τουρκία διαμαρτύρονται ενάντια μιας βίαια επιβαλλόμενης από τον Ερντογάν πολεοδόμησης και των αυταρχικών μεθόδων του. Στη Βραζιλία εξοργίζονται με μια πολιτική ελίτ που έχει εγκατασταθεί στη χώρα για τα καλά και έχει διαφθαρεί μέχρι το μεδούλι. Αυτή η ελίτ ενθουσιάζεται με σχέδια γοήτρου, όπως η διεξαγωγή του Παγκόσμιου Ποδοσφαιρικού Κυπέλλου ή των Ολυμπιακών Αγώνων, την ίδια στιγμή που είναι ανίκανη να εξασφαλίσει στο λαό στοιχειώδεις δημόσιες υπηρεσίες όπως αυτές της Υγείας και της Παιδείας. Για εκείνους, το αγωνιστικό παρελθόν της προέδρου της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ, κατά τη δικτατορία, στη δεκαετία του '70, δεν αρκεί. Εκτιμούν πως το κόμμα της αφέθηκε να παρασυρθεί από το διεφθαρμένο "σύστημα", όπως επιβεβαιώνει ένα πρόσφατο σκάνδαλο αγοράς ψήφων, και το καθιστούν εν μέρει υπεύθυνο για την ανικανότητά του και την έλλειψη ανακλαστικών.
»Εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια, ο κόσμος της αγοράς δεν μιλά παρά για αυτήν την ανάδυση της "παγκόσμιας μεσαίας τάξης". Το 2008, μια μελέτη της Goldman Sachs έκανε λόγο για μια ομάδα που αποτελείται από εκείνους των οποίων τα ετήσια εισοδήματα κυμαίνονται από 4.600 έως 23.000 ευρώ και προέβλεπε πως έως το 2030 η πληθυσμιακή αυτή ομάδα θα αριθμούσε δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους. Μια άλλη πρόβλεψη του Ινστιτούτου Μελετών Ασφαλείας της Ε.Ε., που έγινε το 2012, εκτιμούσε την αύξηση του πληθυσμού αυτής της ομάδας στα 3,2 δισ. το 2020 και στα 4,9 δισ. έως το 2030.
»Αυτή η εξέλιξη θα αφορά κυρίως την Ασία, ιδιαίτερα την Κίνα και την Ινδία, αλλά θα επιβεβαιωθεί και σε κάθε περιοχή του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Αφρικής, όπου σύμφωνα με την Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης (BAD), η μεσαία τάξη αντιπροσωπεύει ήδη πάνω από 300 εκατομμύρια ανθρώπους.
»Ολες οι επαναστάσεις, της Γαλλίας, της Κίνας και των μπολσεβίκων, ξέσπασαν από την αστική δυσαρέσκεια».
