Χαρίτος Πάνος
ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ: ΠΑΝΟΣ ΧΑΡΙΤΟΣ
- Καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού του οι τηλεφωνικές «ενοχλήσεις» από την Ουάσιγκτον προέτρεπαν για ένα βήμα πίσω. Τα τηλέφωνα ήταν αρκετά και σε όλα τα επίπεδα. Η υπαναχώρηση δεν ήταν η αρμόζουσα ή δεν ήλθε καθόλου
«Η τουρκική εμπειρία και το μοντέλο ανάπτυξης του δημοκρατικού συστήματος στη χώρα αυτή αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το μοντέλο εκδημοκρατισμού στο οποίο θα κινηθεί και η χώρα μου». Όταν ο πρόεδρος της Τυνησίας Μονσέφ Μαρζούκι έκανε αυτή τη δήλωση προ δεκαημέρου επισκεπτόμενος την Τουρκία, φαντάζομαι ότι δεν είχε ακριβώς στο μυαλό του το μοντέλο που καταδίκασαν χιλιάδες Τούρκοι πολίτες διαδηλώνοντας σε ολόκληρη τη χώρα.
Επίσης όταν ο Ερντογάν ξεκινούσε την περιοδεία του στο Μαρόκο, την Τυνησία και την Αλγερία δεν φανταζόταν ούτε εκείνος ότι ο βασιλιάς Μοχάμεντ VI δεν θα τον δεχόταν στο παλάτι του αντιδρώντας στη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων. Η αλήθεια είναι ότι το ταξίδι αυτό ήταν θείο δώρο αφού η απουσία του Τούρκου πρωθυπουργού έδωσε χρόνο και τόπο για να αποκλιμακωθεί η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας.
Τα ταξίδια και οι δραστηριότητες στο εξωτερικό του Τ. Ερντογάν έδιναν πάντα υλικό για εσωτερική κατανάλωση. Είτε για να βελτιώσει τη δημόσια εικόνα του, είτε για να στρέψει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης μακριά από τα ζητήματα που κέντριζαν το βλέμμα και τη σκέψη τους.
Μόνο που αυτή τη φορά η συνταγή δεν λειτούργησε. Έχοντας σχεδόν 200 Τούρκους επιχειρηματίες μαζί του επιχείρησε μια επικοινωνιακή αντεπίθεση προσδοκώντας την αποκαθήλωσή του από τα διεθνή πρωτοσέλιδα - εφόσον οι διαδηλωτές άδειαζαν τις πλατείες - και ταυτόχρονα την κυριαρχία στην εσωτερική μιντιακή σκηνή μέσα από τις συμφωνίες που θα έκλεινε.
Το ταξίδι στο Μαρόκο λόγω της άρνησης του βασιλιά Μοχάμεντ VI να συναντήσει τον Ερντογάν ολοκληρώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες και διήρκεσε λιγότερο από ό,τι είχε προγραμματιστεί.
Στην Αλγερία οι επιτυχίες του Τούρκου πρωθυπουργού περιορίστηκαν σε μια προαναγγελθείσα συμφωνία παραγωγής σιδήρου. Στον τομέα της ενεργειακής συνεργασίας δεν σημειώθηκε κάποια πρόοδος για αύξηση της παροχής φυσικού αερίου από την Αλγερία προς την Άγκυρα, ενώ σε πολιτικό επίπεδο δεν έλειψε και η κριτική για τις πολιτικές Ερντογάν από τον ηγέτη του Ισλαμικού Μετώπου για Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη.
Καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού του οι τηλεφωνικές «ενοχλήσεις» από την Ουάσιγκτον προέτρεπαν για ένα βήμα πίσω. Τα τηλέφωνα ήταν αρκετά και σε όλα τα επίπεδα. Η υπαναχώρηση δεν ήταν η αρμόζουσα ή δεν ήλθε καθόλου.
Από την εποχή της ανάληψης των καθηκόντων του ο Τούρκος πρωθυπουργός επιχείρησε την αναβάθμιση του ρόλου της χώρας του εκμεταλλευόμενος κρίσεις, πολέμους και κάθε λογής ευκαιρίες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το Ιράκ αποτέλεσε το πρώτο εγχείρημα αμέσως μετά την αμερικανική εισβολή και ακολούθησε η αναβάθμιση των σχέσεων με το Ιράν. Μέσω Ιράν δρομολογήθηκαν οι σχέσεις με το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, όπου οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες μονοπώλησαν την αγορά.
Επιχείρησε να διεκδικήσει ρόλο μεσολαβητή στο δίπολο Ισραήλ - Συρία και Ιράν, που δεν του βγήκε, και στη συνέχεια επέλεξε να διαρρήξει τις σχέσεις με το Τελ Αβίβ για την προάσπιση των δικαιωμάτων και του αγώνα για ελευθερία των Παλαιστινίων της Γάζας. Ακολούθησαν τα πλοία για τη Γάζα, από όπου το Ισραήλ βγήκε λαβωμένο κι ο Ερντογάν έγινε αφίσα στα σπίτια και τα μαγαζιά των Παλαιστινίων. Ακόμα και σήμερα, τρία χρόνια μετά το "Μαβί Μαρμαρά", στα Ανατολικά Ιεροσόλυμα συναντά κανείς περισσότερες τουρκικές σημαίες από ότι παλαιστινιακές.
Εκμεταλλεύεται στο έπακρο την Αραβική Άνοιξη επιζητώντας το μερίδιο της Αιγύπτου ως προς την άσκηση επιρροής στα της Μέσης Ανατολής. Επισκέφθηκε τη Λιβύη αμέσως μετά την πτώση του Καντάφι και ενώ η κατάσταση ακόμα δεν είχε καταλαγιάσει επέβαλε στις τουρκικές αερογραμμές να ξεκινήσουν πρώτες εμπορικές πτήσεις. Επισκέφθηκε την Αίγυπτο και δεν δίστασε να υποδείξει δημόσια προς κάθε κατεύθυνση ότι το πολιτικό μοντέλο που θα ακολουθήσουν θα πρέπει να είναι... το δικό του. Δραστηριοποιήθηκε επίσημα και παρασκηνιακά στην Υεμένη μέσα από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σε περιοχές όπου δίχως τα διαπιστευτήρια σκληροπυρηνικών ισλαμικών οργανώσεων ήταν αδιανόητο να επιχειρήσεις να πλησιάσεις.
Κατανοώντας ότι το προσωπικό όφελος και η απήχηση από τις σχέσεις με το σουνιτικό τόξο έχουν πολύ περισσότερα να προσφέρουν από ό,τι οι σχέσεις με όποιον άλλο, εγκαταλείπει τον Άσσαντ, συντάσσεται με το Κατάρ και στηρίζει τους αντάρτες στον εμφύλιο στη Συρία. Οι πολιτικές του Ερντογάν στην περιοχή είναι πολλές και εναλλάσσονται κατά το δοκούν.
Η ερμηνεία τους δεν είναι και τόσο δύσκολη. Προσωπικό όφελος μέσα από πολιτικές που διασφαλίζουν κάποιον ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Υπό άλλες συνθήκες η Τουρκία θα έπρεπε σύντομα να ολοκληρώσει τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τους Κούρδους με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των αγωγών πετρελαίου στο Ιρακινό Κουρδιστάν, καθώς και τη διαχείριση των συνόρων της σε συνδυασμό με τον εμφύλιο στη Συρία.
Όλα αυτά δείχνουν να περνάνε σε δεύτερη μοίρα καθώς οι επιλογές Ερντογάν στο εσωτερικό επισκιάζουν το ειδικό βάρος της χώρας εκτός των συνόρων.
- Καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού του οι τηλεφωνικές «ενοχλήσεις» από την Ουάσιγκτον προέτρεπαν για ένα βήμα πίσω. Τα τηλέφωνα ήταν αρκετά και σε όλα τα επίπεδα. Η υπαναχώρηση δεν ήταν η αρμόζουσα ή δεν ήλθε καθόλου
«Η τουρκική εμπειρία και το μοντέλο ανάπτυξης του δημοκρατικού συστήματος στη χώρα αυτή αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το μοντέλο εκδημοκρατισμού στο οποίο θα κινηθεί και η χώρα μου». Όταν ο πρόεδρος της Τυνησίας Μονσέφ Μαρζούκι έκανε αυτή τη δήλωση προ δεκαημέρου επισκεπτόμενος την Τουρκία, φαντάζομαι ότι δεν είχε ακριβώς στο μυαλό του το μοντέλο που καταδίκασαν χιλιάδες Τούρκοι πολίτες διαδηλώνοντας σε ολόκληρη τη χώρα.
Επίσης όταν ο Ερντογάν ξεκινούσε την περιοδεία του στο Μαρόκο, την Τυνησία και την Αλγερία δεν φανταζόταν ούτε εκείνος ότι ο βασιλιάς Μοχάμεντ VI δεν θα τον δεχόταν στο παλάτι του αντιδρώντας στη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων. Η αλήθεια είναι ότι το ταξίδι αυτό ήταν θείο δώρο αφού η απουσία του Τούρκου πρωθυπουργού έδωσε χρόνο και τόπο για να αποκλιμακωθεί η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας.
Τα ταξίδια και οι δραστηριότητες στο εξωτερικό του Τ. Ερντογάν έδιναν πάντα υλικό για εσωτερική κατανάλωση. Είτε για να βελτιώσει τη δημόσια εικόνα του, είτε για να στρέψει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης μακριά από τα ζητήματα που κέντριζαν το βλέμμα και τη σκέψη τους.
Μόνο που αυτή τη φορά η συνταγή δεν λειτούργησε. Έχοντας σχεδόν 200 Τούρκους επιχειρηματίες μαζί του επιχείρησε μια επικοινωνιακή αντεπίθεση προσδοκώντας την αποκαθήλωσή του από τα διεθνή πρωτοσέλιδα - εφόσον οι διαδηλωτές άδειαζαν τις πλατείες - και ταυτόχρονα την κυριαρχία στην εσωτερική μιντιακή σκηνή μέσα από τις συμφωνίες που θα έκλεινε.
Το ταξίδι στο Μαρόκο λόγω της άρνησης του βασιλιά Μοχάμεντ VI να συναντήσει τον Ερντογάν ολοκληρώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες και διήρκεσε λιγότερο από ό,τι είχε προγραμματιστεί.
Στην Αλγερία οι επιτυχίες του Τούρκου πρωθυπουργού περιορίστηκαν σε μια προαναγγελθείσα συμφωνία παραγωγής σιδήρου. Στον τομέα της ενεργειακής συνεργασίας δεν σημειώθηκε κάποια πρόοδος για αύξηση της παροχής φυσικού αερίου από την Αλγερία προς την Άγκυρα, ενώ σε πολιτικό επίπεδο δεν έλειψε και η κριτική για τις πολιτικές Ερντογάν από τον ηγέτη του Ισλαμικού Μετώπου για Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη.
Καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού του οι τηλεφωνικές «ενοχλήσεις» από την Ουάσιγκτον προέτρεπαν για ένα βήμα πίσω. Τα τηλέφωνα ήταν αρκετά και σε όλα τα επίπεδα. Η υπαναχώρηση δεν ήταν η αρμόζουσα ή δεν ήλθε καθόλου.
Από την εποχή της ανάληψης των καθηκόντων του ο Τούρκος πρωθυπουργός επιχείρησε την αναβάθμιση του ρόλου της χώρας του εκμεταλλευόμενος κρίσεις, πολέμους και κάθε λογής ευκαιρίες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το Ιράκ αποτέλεσε το πρώτο εγχείρημα αμέσως μετά την αμερικανική εισβολή και ακολούθησε η αναβάθμιση των σχέσεων με το Ιράν. Μέσω Ιράν δρομολογήθηκαν οι σχέσεις με το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, όπου οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες μονοπώλησαν την αγορά.
Επιχείρησε να διεκδικήσει ρόλο μεσολαβητή στο δίπολο Ισραήλ - Συρία και Ιράν, που δεν του βγήκε, και στη συνέχεια επέλεξε να διαρρήξει τις σχέσεις με το Τελ Αβίβ για την προάσπιση των δικαιωμάτων και του αγώνα για ελευθερία των Παλαιστινίων της Γάζας. Ακολούθησαν τα πλοία για τη Γάζα, από όπου το Ισραήλ βγήκε λαβωμένο κι ο Ερντογάν έγινε αφίσα στα σπίτια και τα μαγαζιά των Παλαιστινίων. Ακόμα και σήμερα, τρία χρόνια μετά το "Μαβί Μαρμαρά", στα Ανατολικά Ιεροσόλυμα συναντά κανείς περισσότερες τουρκικές σημαίες από ότι παλαιστινιακές.
Εκμεταλλεύεται στο έπακρο την Αραβική Άνοιξη επιζητώντας το μερίδιο της Αιγύπτου ως προς την άσκηση επιρροής στα της Μέσης Ανατολής. Επισκέφθηκε τη Λιβύη αμέσως μετά την πτώση του Καντάφι και ενώ η κατάσταση ακόμα δεν είχε καταλαγιάσει επέβαλε στις τουρκικές αερογραμμές να ξεκινήσουν πρώτες εμπορικές πτήσεις. Επισκέφθηκε την Αίγυπτο και δεν δίστασε να υποδείξει δημόσια προς κάθε κατεύθυνση ότι το πολιτικό μοντέλο που θα ακολουθήσουν θα πρέπει να είναι... το δικό του. Δραστηριοποιήθηκε επίσημα και παρασκηνιακά στην Υεμένη μέσα από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σε περιοχές όπου δίχως τα διαπιστευτήρια σκληροπυρηνικών ισλαμικών οργανώσεων ήταν αδιανόητο να επιχειρήσεις να πλησιάσεις.
Κατανοώντας ότι το προσωπικό όφελος και η απήχηση από τις σχέσεις με το σουνιτικό τόξο έχουν πολύ περισσότερα να προσφέρουν από ό,τι οι σχέσεις με όποιον άλλο, εγκαταλείπει τον Άσσαντ, συντάσσεται με το Κατάρ και στηρίζει τους αντάρτες στον εμφύλιο στη Συρία. Οι πολιτικές του Ερντογάν στην περιοχή είναι πολλές και εναλλάσσονται κατά το δοκούν.
Η ερμηνεία τους δεν είναι και τόσο δύσκολη. Προσωπικό όφελος μέσα από πολιτικές που διασφαλίζουν κάποιον ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Υπό άλλες συνθήκες η Τουρκία θα έπρεπε σύντομα να ολοκληρώσει τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τους Κούρδους με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των αγωγών πετρελαίου στο Ιρακινό Κουρδιστάν, καθώς και τη διαχείριση των συνόρων της σε συνδυασμό με τον εμφύλιο στη Συρία.
Όλα αυτά δείχνουν να περνάνε σε δεύτερη μοίρα καθώς οι επιλογές Ερντογάν στο εσωτερικό επισκιάζουν το ειδικό βάρος της χώρας εκτός των συνόρων.
