του Κώστα Μελά*
Τα σημάδια "κόπωσης" στην οικονομία της χώρας. Η βραδυβλεγής βόμβα του
εξωτερικού χρέους και το φρενάρισμα στην παραγωγή. Η προσήλωση στην
συνταγή του ΔΝΤ και η προσπάθεια "άμυνας" από την κεντρική τράπεζα.
Γράφει ο Χρ. Μελάς.
Α. Οι εξελίξεις στο εξωτερικό χρέος της Τουρκίας
Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται η εξέλιξη του εξωτερικού χρέους της Τουρκίας την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τις κυβερνήσεις του κόμματος Ελευθερίας και Ανάπτυξης (2002-2012). Το εξωτερικό χρέος στο τέλος του Απριλίου 2013 ανέρχεται σε 340 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ βρίσκεται στο 43%.Το ένα τρίτο από αυτό ανήκει στο δημόσιο τομέα. Τα υπόλοιπα 2/3 ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα. Το χρέος προς το ΔΝΤ αποπληρώνεται το μήνα Μάιο. Ενώ ουσιαστικά το εξωτερικό χρέος, ως % του ΑΕΠ, παρουσιάζει μείωση, παρατηρείται ταυτόχρονα και αλλαγή στη σύνθεση του. Το ιδιωτικό χρέος από περίπου 40% του ΑΕΠ το 2002 , έχει φθάσει στο 67% του ΑΕΠ το 2012. Αυτό συνέβη επειδή οι κυβερνήσεις του κόμματος Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης κυριολεκτικά ακολούθησαν κατά γράμμα τις εντολές του ΔΝΤ ανοίγοντας την οικονομία τους στην εισροή ξένων κεφαλαίων μέσω των ιδιωτικοποιήσεων (1).
Το ιδιωτικό χρέος καταλαμβάνει τα 2/3 του συνολικού εξωτερικού χρέους. Σε απόλυτα νούμερα ανέρχεται, στο τέλος του 2012, σε 226 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Από τις αρχές του 2002 το άνοιγμα της τουρκικής οικονομίας στις χρηματοπιστωτικές αγορές επέτρεψε την εισροή ξένων δανειακών κεφαλαίων πάσης φύσεως.
Εκείνο που πραγματικά είναι ανησυχητικό είναι ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας το βραχυπρόθεσμο εξωτερικό ιδιωτικό χρέος το Φεβρουάριο του 2013 ξεπερνά τα 150 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Το υπόλοιπο θεωρείται ότι αποτελεί μακροχρόνιο εξωτερικό χρέος (περίπου 75 δισ. δολάρια ΗΠΑ).
Το 39% του μακροχρονίου εξωτερικού ιδιωτικού χρέους ανήκει στον χρηματοπιστωτικό τομέα (περίπου 30 δισ. δολάρια ΗΠΑ). Το 24% κατέχει ο τομέας κατασκευών και real estate, (περίπου 18 δισ. δολάρια ΗΠΑ). Επίσης το 17,3% κατέχει ο τομέας μεταφορών, μεταξύ των οποίων Turkish Airlines και Pegasus (13 δισ. δολάρια), το 12% (9 δισ. δολάρια) ο τομέας ενέργειας, το 9,3% (7 δισ. δολάρια) οι επιχειρήσεις πληροφορικής και επικοινωνίας, το 5,3% (4 δισ. δολάρια), οι επιχειρήσεις τροφίμων και το 4% (3 δισ. δολάρια) οι επιχειρήσεις κλωστοϋφαντουργίας.
Γίνεται σαφές ότι ο εξωτερικός δανεισμός του τουρκικού ιδιωτικού τομέα (εκτός από τον τεράστιο δανεισμό σε εγχώριο νόμισμα) υπόκειται καθημερινά στην βάσανο των εξελίξεων της συναλλαγματικής ισοτιμίας της Τουρκικής λίρας σε σχέση με το δολάριο και τα άλλα ισχυρά νομίσματα.Στο μέτωπο αυτό οι εξελίξεις δεν είναι καθόλου ευοίωνες μέχρι σήμερα, όπως αναλύω στο αναφερόμενο σύγγραμμα. Παρόμοιες καταστάσεις είναι γνωστές στην πρόσφατη ιστορία (κρίση χωρών της ΝΑ Ασίας το 1997). Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συνεχής προσπάθεια της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας να συσσωρεύσει συναλλαγματικά αποθέματα (και με δανεισμό), ώστε να μην βρεθεί απροετοίμαστη σε δύσκολες καταστάσεις.
Πίνακας 1
|
Ακαθάριστο εξωτερικό χρέος της Τουρκίας (σε δισ. δολάρια ΗΠΑ) |
|||||
|
Έτος
|
Ιδιωτικός Τομέας
|
ΔΝΤ
|
Δημόσιος Τομέας
|
Συνολικό Εξωτερικό Χρέος
|
% ΑΕΠ
|
|
2002
|
43
|
22
|
65
|
130
|
56,2
|
|
2003
|
49
|
24
|
71
|
144
|
47,3
|
|
2004
|
64
|
21
|
76
|
161
|
41,2
|
|
2005
|
85
|
15
|
71
|
171
|
35,4
|
|
2006
|
121
|
11
|
76
|
208
|
39,6
|
|
2007
|
161
|
7
|
82
|
250
|
38,6
|
|
2008
|
189
|
9
|
83
|
281
|
37,9
|
|
2009
|
172
|
9
|
88
|
269
|
43,7
|
|
2010
|
191
|
7
|
94
|
292
|
39,9
|
|
2011
|
200
|
4
|
100
|
304
|
39,3
|
|
2012
|
226
|
2
|
109
|
337
|
42,8
|
|
Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Τουρκίας |
|||||
Β. Η εξέλιξη της βιομηχανικής παραγωγής στην τουρκική οικονομία
Σε ημερολογιακά και εποχικά προσαρμοσμένη βάση, η βιομηχανική παραγωγή υποχώρησε 0,9% το Μάρτιο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, σύμφωνα με την Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία (Turkstat), υποδηλώνοντας ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας είναι βραδύτερος των εκτιμήσεων.
Επτά οικονομολόγοι που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση ανέμεναν αύξηση 2,8% το Μάρτιο. Στους βασικούς τομείς η εξέλιξη ήταν η ακόλουθη: η παραγωγή εξόρυξης αυξήθηκε κατά 1% η μεταποίηση μειώθηκε κατά 1,4%, ενώ η παραγωγή και η διανομή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 1,9%.
Σε ετήσια βάση το Μάρτιο, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε 1,4%. Στους βασικούς τομείς, η παραγωγή εξόρυξης υποχώρησε 2,6%, ενώ η μεταποιητική παραγωγή αυξήθηκε 2,5% και η παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας υποχώρησε 4%.
Αναφορικά με τον μεταποιητικό τομέα τη μεγαλύτερη μείωση (16,7%) παρουσίασε ο κλάδος των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των προϊόντων οπτικής, ακολουθούμενος από τον κλάδο επεξεργασίας πετρελαίου (8,8%) και τον κλάδο φαρμακευτικών προϊόντων (8,6%), πάντοτε σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα. Παράλληλα τη μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασε ο κλάδος των επίπλων (17%).
Με τα στοιχεία αυτά μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αρχίζουν να εμφανίζονται ενδείξεις προβλημάτων στον «ενάρετο» μακροοικονομικό κύκλο της τουρκικής οικονομίας.
1. Για τα θέματα αυτά δες: Σ. Λυγερός-Κ. Μελάς, Μετά τον Ερντογάν τι; Εκδόσεις Πατάκη Απρίλιος 2013. Ειδικά το τέταρτο μέρος : Ακτινογραφώντας την Τουρκική Οικονομία σ.311-544.
Ο κ. Κώστας Μελάς είναι Δρ. Οικονομίας, Όμιλος Κοινωνικού- Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης.
