Από τα τέλη του 2012 ο Σαμαράς είχε θέσει ως στόχο να φθάσει χωρίς απώλειες στο καλοκαίρι. Θεωρούσε δικαιολογημένα ότι η οικονομική ένεση λόγω τουρισμού θα τον οδηγούσε ασφαλώς μέχρι τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Από εκεί και πέρα, ελπίζει σε «κούρεμα» του ελληνικού χρέους που βρίσκεται στα χέρια των χωρών-μελών της ευρωζώνης και της ΕΚΤ, το οποίο και θα ανοίξει τον δρόμο για την επιστροφή στις αγορές.
Ο πολιτικός σχεδιασμός του πρωθυπουργού στηρίζεται σε αρκετά «αν», αλλά προς το παρόν τού βγαίνει, κυρίως λόγω της απουσίας κοινωνικών αντιδράσεων. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η σχετική κοινωνική νηνεμία θα συνεχισθεί και μετά το καλοκαίρι. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η οικονομία παραμένει εγκλωβισμένη στον φαύλο κύκλο της ύφεσης (μέχρι τώρα το ΑΕΠ έχει μειωθεί κατά περίπου 25%), με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η καταστροφή υγιούς παραγωγικού ιστού και η συσσώρευση κοινωνικών ερειπίων.
Τα στοιχεία για το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους ενισχύουν την εκτίμηση ότι η ύφεση το 2013 θα υπερβεί την έτσι κι αλλιώς εφιαλτική επίσημη πρόβλεψη για -4,5%. Ας σημειωθεί ότι το 2012 σημειώθηκε αποεπένδυση της τάξεως του 20%! Σ’ αυτό το περιβάλλον η ανεργία σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, εξωθώντας το πιο μορφωμένο κομμάτι των νέων επιστημόνων σε μετανάστευση.
Για τη μόρφωση αυτών των νέων η ελληνική οικονομία, μέσω των νοικοκυριών, έχει δαπανήσει τεράστια ποσά, τα οποία δεν έχουν καμία ανταποδοτικότητα. Η μετανάστευση κατά κανόνα υψηλής μόρφωσης νέων θα ευνοήσει τις οικονομίες των χωρών υποδοχής, οι οποίες θα τους πάρουν έτοιμους, χωρίς να έχουν δαπανήσει ούτε ευρώ για την εκπαίδευσή τους.
Σαθρά είναι κατά κανόνα και τα προβαλλόμενα δημοσιονομικά επιτεύγματα. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν πάντα τα δημόσια έσοδα, που ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Σ’ αυτό το μέτωπο οι κυβερνήσεις του μνημονίου επέλεξαν τον εύκολο δρόμο της οριζόντιας υπερφορολόγησης κυρίως αυτών που κινούν την οικονομία.
Με τον τρόπο αυτό, όμως, γονατίζουν την πραγματική οικονομία, εκτοξεύουν την ύφεση, προκαλούν αποκλίσεις από τους στόχους και ανακυκλώνουν το αδιέξοδο. Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι την ώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη η μεγαλύτερη φοροεπιδρομή στην ιστορία του ελληνικού κράτους, ο Σαμαράς συνεχίζει να δηλώνει ότι είναι υπέρ της οριζόντιας φορολόγησης των επιχειρήσεων με 15%!
Ο δύσκολος δρόμος είναι η άντληση εσόδων κυρίως από τον παρκαρισμένο πλούτο, που κατά κανόνα είναι προϊόν πολύχρονης και εκτεταμένης φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Η επιλογή αυτή δεν είναι μόνο κοινωνικά δίκαιη. Είναι και οικονομικά αποτελεσματική, επειδή δεν προκαλεί αξιόλογη ύφεση. Πρακτικοί τρόποι υπάρχουν και έχουν υποδειχθεί. Αυτό που διαχρονικά δεν υπάρχει είναι η αναγκαία πολιτική βούληση.
Για να καλύψει τις αποκλίσεις που δημιουργεί η πολιτική της στο μέτωπο των εσόδων, η κυβέρνηση περικόπτει συνεχώς δημόσιες δαπάνες. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι δαπάνες ήταν στον μέσο όρο της ευρωζώνης και το ζητούμενο ήταν να κατανεμηθούν πιο ορθολογικά ώστε να έχουν μεγαλύτερο παραγωγικό και κοινωνικό αποτέλεσμα.
Η κυβέρνηση όφειλε να επανεξετάσει από μηδενική βάση τη χρησιμότητα κάθε δαπάνης. Εάν ακολουθούσε αυτό τον δρόμο, όχι μόνο θα εξοικονομούσε πόρους από τη δραστική περιστολή της διάχυτης σπατάλης και διαφθοράς, αλλά και θα ανασυγκροτούσε παραγωγικά τον δημόσιο τομέα. Αντ’ αυτού, όμως, προτίμησε και πάλι τον εύκολο δρόμο των οριζόντιων περικοπών, με αποτέλεσμα το κοινωνικό κράτος να βρίσκεται σήμερα στα όρια της κατάρρευσης και οι συνταξιούχοι να αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης.
Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, το Δημόσιο έχει κηρύξει μία άτυπη και μερική στάση πληρωμών στο εσωτερικό, προκειμένου να εμφανίσει το πολυπόθητο πρωτογενές πλεόνασμα. Αυτά, όμως, είναι λογιστικά κόλπα και όχι ευσταθείς δημοσιονομικές λύσεις.
...η ανάγκη της Μέρκελ για ένα «success story»
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ της οικονομίας και της κοινωνίας αντιφάσκει εξόφθαλμα με το καλλιεργούμενο κλίμα θετικών προσδοκιών. Προφανώς, κάποια στιγμή η καθίζηση θα σταματήσει και η οικονομία θα ισορροπήσει σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο. Αυτό είναι μια ανακούφιση για όσους βρίσκονται ακόμα μακριά από τον γκρεμό και προσδοκούν βασίμως ότι δεν θα πέσουν. Για όσους, όμως, είναι ήδη στον γκρεμό ή βρίσκονται στο χείλος του, η ισορροπία δεν λέει και πολλά.
Ο σημαντικότερος λόγος που μία σημαντική μερίδα των μικρομεσαίων «αγοράζει» τη «μαγική εικόνα» που σερβίρουν οι εγχώριες άρχουσες ελίτ είναι ότι την επιβεβαιώνουν οι εκτός Ελλάδας μεγάλοι παίκτες. Το ευρωιερατείο μπορεί να μη χαλαρώνει τη θηλιά, αλλά έχει σε μεγάλο βαθμό αντικαταστήσει τα υποτιμητικά σχόλια με θετικά και ενίοτε με επαίνους.
Η κυβέρνηση Σαμαρά επικαλείται αυτή την αλλαγή κλίματος σαν απόδειξη ότι τα πάει καλά. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτή η αλλαγή κλίματος αντανακλά κυρίως την ανάγκη της κυβέρνησης Μέρκελ να πουλήσει ένα «success story» και στους ψηφοφόρους της και στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, που αντιδράει πια στην πολιτική της μονοδιάστατης λιτότητας. Η υποτακτική Ελλάδα προσφέρεται για να παίξει τον ρόλο του «άσωτου υιού», που με την καθοδήγηση του αυστηρού αλλά δίκαιου Γερμανού «πατέρα» επανήλθε στον ίσιο δρόμο!
