Ανοιξη των Εθνών, Ανοιξη
της Πράγας, Αραβική Ανοιξη. Οι κοινωνικές ελπίδες, που γέννησαν οι
τρεις εξεγέρσεις, τελικά δεν ευοδώθηκαν
Ο ελπιδοφόρος σχεδιασμός πολιτικών
ανοίξεων, για τη διαμόρφωση του κοινού μέλλοντος ενός κόσμου
απαλλαγμένου από το βίαιο θάνατο, την καταπίεση, τη φτώχεια και την
πείνα, δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Μακροχρόνιοι αγώνες και ηράκλειες προσπάθειες από τη μεριά των λαϊκών μαζών έφεραν σχεδόν πενιχρά αποτελέσματα, γιατί η αστική τάξη προτιμούσε να μιλάει μόνον εκ του ασφαλούς και να φυγομαχεί. Μακροπρόθεσμα, όμως, όλο αυτό το λαϊκό ξέσπασμα των μεταφορικά εκπεφρασμένων «ανοίξεων» δεν φαίνεται να έγινε επί ματαίω, αφού αποτέλεσαν ουσιαστικά το σπόρο από τον οποίο αργότερα ξεπετάχτηκαν τα άνθη των μεταρρυθμιστικών αλλαγών.
Εχω στο νου τρεις εξεγέρσεις που πήραν το προσωνύμιο «άνοιξη», το οποίο -χονδρικά- σημαίνει ελπιδοφόρα λαϊκή εξέγερση ύστερα από λαϊκή αγρανάπαυση: α) Η Ανοιξη των Εθνών του 1848. β) Η Ανοιξη της Πράγας του 1968 και γ) Η πρόσφατη Αραβική Ανοιξη, που άρχισε το 2012 και ώς τώρα δεν λέει να κοπάσει για ποικίλους λόγους -κυρίως γιατί κάποιοι τη φοβούνται.
1. Η Ανοιξη των Εθνών
Η Ανοιξη των Εθνών είναι η πρώτη και ίσως η καλύτερη απ' όλες τις «ανοίξεις», που επεκτάθηκε από τη Βαρσοβία έως τη Σόφια. Αρχισε στη Γαλλία (Φεβρουάριος 1848), όπου ο λαός εξανάγκασε σε παραίτηση το βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο, προκαλώντας πανευρωπαϊκό ενθουσιασμό. Η «άνοιξη» απλώθηκε σε περίπου 50 χώρες, ανάμεσα στις οποίες ήταν η Γερμανία, τα ιταλικά κράτη, η Ουγγαρία και το Βασίλειο της Πολωνίας. Ομως οι επαναστάσεις αυτές δεν νοηματοδότησαν την έλευση κάποιας επ-ανάστασης με κοσμογονικές αλλαγές. Αποτέλεσε όμως πηγή έμπνευσης για την ενοποίηση των ιταλικών κρατών (1861), καθώς και για την απελευθέρωση των δουλοπάροικων στη Ρωσία την ίδια χρονιά. Πρόσθετα, οι επαναστάσεις συνέβαλαν τα μέγιστα στην κατάργηση του φεουδαρχικού καθεστώτος στην Πρωσία, καθώς και στην Αυστρία (1850).
Ομως οι κοινωνικοπολιτικές εντάσεις και οι ταξικές αναταραχές ουδέποτε έφτασαν σε οιαδήποτε μορφή εντροπίας και τελικά την πλήρωσε ο λαός, όπως συμβαίνει πάντα όταν χάνονται ανθρώπινες -πλην ελάχιστα υπολογίσιμες- ζωές. Εκείνοι που υπέφεραν περισσότερο ήταν οι Ούγγροι Μαγυάροι, που πλήρωσαν πολύ ακριβά την ήττα τους από τους Αυστριακούς. Διότι η επανάσταση συνεπήρε τους νεολογισμούς σε «-ισμός»: πατριωτισμός, εθνικισμός, σοσιαλισμός, μιλιταρισμός, φιλελευθερισμός.
Η εθνικιστική έξαρση υπήρξε η αιτία πολλών πολέμων ανάμεσα σε κράτη-έθνη ή κράτη που φιλοδοξούσαν να αποκτήσουν κάποια εθνική ταυτότητα.
Συγκλίνοντες παράγοντες προκάλεσαν την εκρηκτική άνοιξη του 1848. Μεγάλη οικονομική κρίση, λόγω φτωχής σοδειάς, που πυροδότησε κοινωνικές εντάσεις. Αναμενόμενη υποκατανάλωση αγαθών λόγω αύξησης των τιμών τους, καθώς και επενδυτική δυστοκία. Το 2013 προφανώς φέρει ομοιότητες με το 1848, κάτι που αποδεικνύει περίτρανα πόσο δύσκολα αλλάζει ο κόσμος. Ολη η Ευρώπη απαιτούσε ψωμί και ελευθερία, κατάργηση της λογοκρισίας, ελευθερία λόγου και ελευθερία Τύπου. Οι αυτοκράτορες, οι βασιλιάδες, οι δούκες κ.λπ. πολλάκις αναγκάστηκαν να προβούν σε στοχαστικές αναδιπλώσεις παραχωρώντας στο λαό δικαιώματα. Η Δημοκρατία ερχόταν και όχι μόνο στη Γαλλία.
2. Η Ανοιξη της Πράγας
Η δεύτερη «άνοιξη», έναν αιώνα αργότερα, υπήρξε διαφορετική γιατί ήταν μικρής διάρκειας και συντελέστηκε σε μια προηγμένη βιομηχανικά και παραδοσιακά δημοκρατική χώρα, την Τσεχοσλαβακία, όπου είκοσι χρόνια πριν από την Ανοιξη της Πράγας, το 1948, οι κομμουνιστές είχαν καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία, αφού παραβίασαν τις συμφωνίες του Κρεμλίνου και της Γιάλτας... Διέφερε όμως από την Ανοιξη των Εθνών, όπου συμμετείχαν πρώην δουλοπάροικοι, κάτι σαν «απελεύθεροι» ή «απόδουλοι», που τώρα ζούσαν σε αυταρχικά καθεστώτα. Διέφερε επίσης και από την Αραβική, που την «οργάνωσαν» τα θύματα μακράς αποικιοκρατικής περιόδου, που μετέπειτα μετασχηματίστηκαν σε θύματα στρατιωτικών δικτατόρων που δεν διέφεραν από τους αποικιοκράτες, αλλά συχνά ήταν χειρότεροι, για τούτο και ανατρέπονταν από άλλους εξίσου τυραννικούς, ή χειρότερους, όπως στην περίπτωση της Αιγύπτου.
Το διεφθαρμένο καθεστώς του Αντόνιν Νοβότνι, με την κάκιστη πορεία της οικονομίας (παρά την πολιτική τής αποκέντρωσης που αναγκάστηκε να εφαρμόσει ο πρόεδρος της Τσχεχοσλοβακίας), προκάλεσε την έντονη δυσανεξία των διανοουμένων και η διάσκεψη της Ενωσης Συγγραφέων κατήγγειλε ανοιχτά το αυταρχικό καθεστώς τον Ιούνιο του 1967, εξεγείροντας τους φοιτητές αλλά και το λαό που υπέφερε ώς τότε καρτερικά. Ο Νοβότνι εξαναγκάστηκε σε παραίτηση, αφού δεν τον στήριξαν ούτε Κόμμα ούτε Στρατός ούτε λαός...
Ως νέος γ.γ. του Κόμματος ο «Μοσχα-ναθρεμμένος» και καθόλου αντιφρονών Ντούμπτσεκ, δίνει την προεδρία στον φίλα προσκείμενο Σβόμποντα και αναλαμβάνει προσωπικά το μεταρρυθμιστικό έργο: Κατάργηση της λογοκρισίας. Δικαίωμα του πολίτη να επικρίνει την κυβέρνηση. Οι εφημερίδες δικαιούνται να προβαίνουν σε αποκαλύψεις για τη διαφθορά των καθεστωτικών. Στο οικονομικό επίπεδο ο Ντούμπτσεκ ολοκληρώνει την αποκέντρωση και επιβάλλει ελεύθερη και ανεξάρτητη διαχείριση των μικροεπιχειρήσεων, ιδιαίτερα στον τομέα παροχής υπηρεσιών. Η αντίδραση του Λεονίντ Μπρέζνιεφ υπήρξε άμεση: «Ο Ντούμπτσεκ ξαναφέρνει τον καπιταλισμό στη χώρα του!».
Το τέλος μιας όμορφης ουτοπικής αρχής είχε σημάνει. Η εντολή δίνεται εύκολα από το Σύμφωνο Βαρσοβίας για την είσοδο των τανκς στη «φιλοκαπιταλιστική» Πράγα. Ο παρεκτραπείς μεταρρυθμιστής απολύεται με συνοπτικές διαδικασίες. Θα γίνει δασοπόνος! Για ένα φεγγάρι θα χρηματίσει και πρέσβης της χώρας στην Αγκυρα. Φαίνεται πως η πρωτεύουσα της Τουρκίας αποτελεί οιονεί πόλη δυσμενών μεταθέσεων, αφού εκεί είχε στείλει πρέσβη και ο Χίτλερ το μωροφιλόδοξο Φον Πάπεν. Ο Ντούμπτσεκ θα επιστρέψει το 1989 για να εκλεγεί πρόεδρος του Κοινοβουλίου. Λίγο αργότερα θα σκοτωθεί σε αυτοκινητικό δυστύχημα.
3. Η Αραβική Ανοιξη
Πείνα, δυστυχία, τυραννία. Η Αίγυπτος, η χώρα των Φαραώ, του βασιλιά Φαρούκ και του Χόσνι Μουμπάρακ, όπου οι άνθρωποι, οι οποίοι ζουν με 2 ευρώ -ή λιγότερο- την ημέρα, κατάφεραν να ανατρέψουν τον τύραννό τους. Χρειάστηκε όμως να αυτοπυρποληθεί ο 26χρονος Αχμέντ Μπουαζίζι το 2011 στην Τυνησία, ο οποίος προέβη στο διάβημα ύστερα από τη χυδαία ταπείνωση που υπέστη από τις Αρχές, που του αρνήθηκαν το δικαίωμα να πουλάει φρούτα χρησιμοποιώντας ένα καροτσάκι! Η αυτοπυρπόληση του νέου ανθρώπου έδωσε το έναυσμα ξεσηκωμού των Αράβων. Πρώτα στην Αίγυπτο, μετά σε άλλες χώρες της Β. Αφρικής και κατόπιν στη Μέση Ανατολή.
Σήμερα, τρία χρόνια μετά, η ευφορία ψυχής μετασχηματίστηκε σε απογοήτευση και πόνο ψυχής. Οι αραβικές χώρες δείχνουν πολιτική ανωριμότητα και δημοκρατική απειρία. Αυτό γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τις ΗΠΑ, μαζί με κάποιες εκρήξεις βίας στις οποίες οι Αμερικανοί αρέσκονται να πιστεύουν ότι εμπλέκεται η Αλ Κάιντα, προκειμένου να προτείνουν μία δικής τους επινόησης Αραβική Ανοιξη. Επί του παρόντος υπάρχουν μόνον θύλακοι με ομάδες δημοκρατικών αγωνιστών. Πόσο όμως θα αντέξουν;
