Με τον Νικόλα Α. Ιωαννίδη
Πρόσφατα δημοσιοποιήθηκαν χάρτες από την παρουσίαση Τούρκου
διπλωμάτη σε συνέδριο στο Λονδίνο, όπου απεικονίζονται οι τουρκικές
διεκδικήσεις στα θαλάσσια ύδατα πέριξ της Κύπρου. Το συγκεκριμένο
γεγονός δεν ξενίζει, καθώς διαχρονικά η Άγκυρα μετέρχεται των κανόνων
του Διεθνούς Δικαίου κατά το δοκούν. Τέτοιοι χάρτες, όμως, υπενθυμίζουν
ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών
Ελλάδας-Κύπρου, σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο Θάλασσας (Σύμβαση
ΔΘ), υπό το φως της πρόσφατης επιβεβαίωσης ότι ο ενεργειακός άξονας
Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας βρίσκεται μέσα στους σχεδιασμούς της Ε.Ε. Εν
πρώτοις, οι τουρκικές απαιτήσεις στον θαλάσσιο χώρο νοτιοανατολικά της
Κύπρου καλύπτουν περιοχές που βρίσκονται εντός της ΑΟΖ που η Κυπριακή Δημοκρατία οριοθέτησε με Ισραήλ και Αίγυπτο, αλλά και υπό οριοθέτηση περιοχές με τον Λίβανο.Πρέπει να σημειωθεί ότι ΑΟΖ υφίσταται μόνον όπου έχει συμφωνηθεί το εξωτερικό της όριο με τα αντικείμενα προς τις ακτές μας κράτη. Οι θαλάσσιες περιοχές για τις οποίες δεν έχουν συνομολογηθεί συμφωνίες οριοθέτησης με τα ενδιαφερόμενα κράτη αποτελούν εν δυνάμει τμήματα της κυπριακής ΑΟΖ, ωστόσο τη απουσία σχετικής σύμβασης, παραμένουν ύδατα ανοικτής θαλάσσης.
Οι ισχυρισμοί ότι το ψευδοκράτος έχει δικαιώματα εντός οποιασδήποτε θαλάσσιας περιοχής γύρω από την Κύπρο είναι παντελώς αστήρικτοι και αβάσιμοι. Τούτο συνάγεται από το γεγονός ότι η «ΤΔΒΚ» δεν συνιστά νόμιμη πολιτειακή οντότητα κι έτσι δεν μπορεί να διεκδικήσει θαλάσσιες ζώνες (άρθρο 1§2 Σύμβασης ΔΘ). Ακόμη και αν η «ΤΔΒΚ» ήταν νόμιμο κράτος, οι αξιώσεις της εκτείνονται και σε ύδατα όπου οι ακτές των κατεχομένων δεν έχουν επήρεια (νοτιοανατολικά), οπότε δεν παράγουν υδάτινες ζώνες.
Εξάλλου, για να αποκτήσει η «ΤΔΒΚ» δικαιώματα, θα πρέπει να υποκαταστήσει την ΚΔ στις υφιστάμενες συμφωνίες οριοθέτησης ή να συνάψει καινούργιες με τους γείτονες.
Σχετικά με τις διεκδικήσεις της Τουρκίας, αυτές αφορούν στα δυτικά της Κύπρου, μόλις έξω από την αιγιαλίτιδά μας ζώνη εύρους 12 ν.μ. Η γείτων προβάλλει απαιτήσεις για περιοχές στα νοτιοδυτικά της Κύπρου, οι οποίες εμπίπτουν σε τμήμα της οριοθετηθείσας με την Αίγυπτο κυπριακής ΑΟΖ. Τονίζεται ότι οποιεσδήποτε προσπάθειες εξερεύνησης και/ή εκμετάλλευσης ζώντων και/ή μη ζώντων πόρων στα ύδατα της ΑΟΖ και/ή στην υφαλοκρηπίδα αυτής, χωρίς τη ρητή συγκατάθεση της Δημοκρατίας, συνιστούν παραβίαση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων (άρθρα 58, 77 Σύμβασης ΔΘ).
Ως έχει αναλυθεί ανωτέρω, εφόσον δεν έχουν συναφθεί συμφωνίες οριοθέτησης με Ελλάδα και Τουρκία, ένα μεγάλο μέρος της υπό κρίση περιοχής στα δυτικά της Κύπρου αποτελεί τμήμα της ανοικτής θαλάσσης. Εάν πρόκειται να πραγματωθεί ο ενεργειακός άξονας με Ισραήλ και Ελλάδα, επιβάλλεται να οριοθετηθούν θαλάσσια σύνορα με το ελλαδικό κράτος. Για την εκμετάλλευση του βυθού επαρκεί οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, όμως θα ήταν σώφρον να χαραχθεί και ΑΟΖ, ούτως ώστε να εξασφαλιστούν κυριαρχικά δικαιώματα στα υπερκείμενα της υφαλοκρηπίδας ύδατα. Κάτι τέτοιο θα ενισχύσει την ασφάλεια των ερευνών (άρθρα 56, 60, 80 Σύμβασης ΔΘ). Για να υπάρξει σύζευξη των θαλάσσιων περιοχών Ελλάδας και Κύπρου, θα πρέπει να δοθεί πλήρης επήρεια στο Καστελόριζο, κάτι το οποίο απορρίπτει η Άγκυρα. Η συνομολόγηση συμφωνίας οριοθέτησης Ελλάδας-Κύπρου ίσως ασκήσει πίεση στην Τουρκία να αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (ΔΔΔ-ICJ).
Έτσι, θα δοθεί η δυνατότητα να αποσαφηνιστούν άπαξ και διά παντός οι ελληνοτουρκικές διαφορές στο Αιγαίο με βάση τον Χάρτη του ΟΗΕ (άρθρο 33). Ακόμα και αν η απόφαση του Δικαστηρίου δεν είναι η επιθυμητή, τουλάχιστον θα γνωρίζουμε μέχρι πού φτάνει η δικαιοδοσία μας και θα μπορούμε να την ασκούμε ανεμπόδιστα. Βέβαια, η χάραξη θαλάσσιων συνόρων δεν είναι από μόνη της ικανή να προστατέψει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Απαιτείται περαιτέρω ενδυνάμωση του Πολεμικού Ναυτικού των δύο κρατών. Ακόμη, πρέπει να εκμεταλλευτούμε το ότι η Τουρκία, ως υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε., οφείλει να προσχωρήσει στη Σύμβαση ΔΘ, η οποία αποτελεί κοινοτικό κεκτημένο, και να τηρεί τις συμβατικές και εθιμικές διατάξεις του Δικαίου Θάλασσας.
Περιπλέον, με την έμμεση αναγνώριση από πλευράς Ε.Ε. ότι τα θαλάσσια ύδατα Ελλάδας-Κύπρου αποτελούν και ύδατα της Ένωσης (Ευρωκοινοβούλιο, 14 Μαρτίου 2013), ενισχύεται η θέση μας για οριοθέτηση. Επιπρόσθετα, υπάρχει η προοπτική να καταστούμε προμηθευτές φυσικού αερίου προς τους εταίρους μας, κάτι που αναγνωρίζουν και οι ίδιοι (Μπαρόζο, 22 Μαΐου 2013). Άρα, λοιπόν, Ελληνική και Κυπριακή Δημοκρατία οφείλουν να ασκήσουν τα θεμελιώδη κυριαρχικά τους δικαιώματα και να μετατρέψουν τις τουρκικές διεκδικήσεις επί των θαλασσών μας, από ελλοχεύοντα κίνδυνο, σε «κενό γράμμα» και ευφάνταστες υποθέσεις εργασίας.
ΝΙΚΟΛΑΣ Α. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
ioannidisnik@gmail.com
Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου
Κύπρου καλύπτουν περιοχές που βρίσκονται εντός της ΑΟΖ που η Κυπριακή Δημοκρατία οριοθέτησε με Ισραήλ και Αίγυπτο, αλλά και υπό οριοθέτηση περιοχές με τον Λίβανο.Πρέπει να σημειωθεί ότι ΑΟΖ υφίσταται μόνον όπου έχει συμφωνηθεί το εξωτερικό της όριο με τα αντικείμενα προς τις ακτές μας κράτη. Οι θαλάσσιες περιοχές για τις οποίες δεν έχουν συνομολογηθεί συμφωνίες οριοθέτησης με τα ενδιαφερόμενα κράτη αποτελούν εν δυνάμει τμήματα της κυπριακής ΑΟΖ, ωστόσο τη απουσία σχετικής σύμβασης, παραμένουν ύδατα ανοικτής θαλάσσης.
Οι ισχυρισμοί ότι το ψευδοκράτος έχει δικαιώματα εντός οποιασδήποτε θαλάσσιας περιοχής γύρω από την Κύπρο είναι παντελώς αστήρικτοι και αβάσιμοι. Τούτο συνάγεται από το γεγονός ότι η «ΤΔΒΚ» δεν συνιστά νόμιμη πολιτειακή οντότητα κι έτσι δεν μπορεί να διεκδικήσει θαλάσσιες ζώνες (άρθρο 1§2 Σύμβασης ΔΘ). Ακόμη και αν η «ΤΔΒΚ» ήταν νόμιμο κράτος, οι αξιώσεις της εκτείνονται και σε ύδατα όπου οι ακτές των κατεχομένων δεν έχουν επήρεια (νοτιοανατολικά), οπότε δεν παράγουν υδάτινες ζώνες.
Εξάλλου, για να αποκτήσει η «ΤΔΒΚ» δικαιώματα, θα πρέπει να υποκαταστήσει την ΚΔ στις υφιστάμενες συμφωνίες οριοθέτησης ή να συνάψει καινούργιες με τους γείτονες.
Σχετικά με τις διεκδικήσεις της Τουρκίας, αυτές αφορούν στα δυτικά της Κύπρου, μόλις έξω από την αιγιαλίτιδά μας ζώνη εύρους 12 ν.μ. Η γείτων προβάλλει απαιτήσεις για περιοχές στα νοτιοδυτικά της Κύπρου, οι οποίες εμπίπτουν σε τμήμα της οριοθετηθείσας με την Αίγυπτο κυπριακής ΑΟΖ. Τονίζεται ότι οποιεσδήποτε προσπάθειες εξερεύνησης και/ή εκμετάλλευσης ζώντων και/ή μη ζώντων πόρων στα ύδατα της ΑΟΖ και/ή στην υφαλοκρηπίδα αυτής, χωρίς τη ρητή συγκατάθεση της Δημοκρατίας, συνιστούν παραβίαση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων (άρθρα 58, 77 Σύμβασης ΔΘ).
Ως έχει αναλυθεί ανωτέρω, εφόσον δεν έχουν συναφθεί συμφωνίες οριοθέτησης με Ελλάδα και Τουρκία, ένα μεγάλο μέρος της υπό κρίση περιοχής στα δυτικά της Κύπρου αποτελεί τμήμα της ανοικτής θαλάσσης. Εάν πρόκειται να πραγματωθεί ο ενεργειακός άξονας με Ισραήλ και Ελλάδα, επιβάλλεται να οριοθετηθούν θαλάσσια σύνορα με το ελλαδικό κράτος. Για την εκμετάλλευση του βυθού επαρκεί οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, όμως θα ήταν σώφρον να χαραχθεί και ΑΟΖ, ούτως ώστε να εξασφαλιστούν κυριαρχικά δικαιώματα στα υπερκείμενα της υφαλοκρηπίδας ύδατα. Κάτι τέτοιο θα ενισχύσει την ασφάλεια των ερευνών (άρθρα 56, 60, 80 Σύμβασης ΔΘ). Για να υπάρξει σύζευξη των θαλάσσιων περιοχών Ελλάδας και Κύπρου, θα πρέπει να δοθεί πλήρης επήρεια στο Καστελόριζο, κάτι το οποίο απορρίπτει η Άγκυρα. Η συνομολόγηση συμφωνίας οριοθέτησης Ελλάδας-Κύπρου ίσως ασκήσει πίεση στην Τουρκία να αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (ΔΔΔ-ICJ).
Έτσι, θα δοθεί η δυνατότητα να αποσαφηνιστούν άπαξ και διά παντός οι ελληνοτουρκικές διαφορές στο Αιγαίο με βάση τον Χάρτη του ΟΗΕ (άρθρο 33). Ακόμα και αν η απόφαση του Δικαστηρίου δεν είναι η επιθυμητή, τουλάχιστον θα γνωρίζουμε μέχρι πού φτάνει η δικαιοδοσία μας και θα μπορούμε να την ασκούμε ανεμπόδιστα. Βέβαια, η χάραξη θαλάσσιων συνόρων δεν είναι από μόνη της ικανή να προστατέψει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Απαιτείται περαιτέρω ενδυνάμωση του Πολεμικού Ναυτικού των δύο κρατών. Ακόμη, πρέπει να εκμεταλλευτούμε το ότι η Τουρκία, ως υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε., οφείλει να προσχωρήσει στη Σύμβαση ΔΘ, η οποία αποτελεί κοινοτικό κεκτημένο, και να τηρεί τις συμβατικές και εθιμικές διατάξεις του Δικαίου Θάλασσας.
Περιπλέον, με την έμμεση αναγνώριση από πλευράς Ε.Ε. ότι τα θαλάσσια ύδατα Ελλάδας-Κύπρου αποτελούν και ύδατα της Ένωσης (Ευρωκοινοβούλιο, 14 Μαρτίου 2013), ενισχύεται η θέση μας για οριοθέτηση. Επιπρόσθετα, υπάρχει η προοπτική να καταστούμε προμηθευτές φυσικού αερίου προς τους εταίρους μας, κάτι που αναγνωρίζουν και οι ίδιοι (Μπαρόζο, 22 Μαΐου 2013). Άρα, λοιπόν, Ελληνική και Κυπριακή Δημοκρατία οφείλουν να ασκήσουν τα θεμελιώδη κυριαρχικά τους δικαιώματα και να μετατρέψουν τις τουρκικές διεκδικήσεις επί των θαλασσών μας, από ελλοχεύοντα κίνδυνο, σε «κενό γράμμα» και ευφάνταστες υποθέσεις εργασίας.
ΝΙΚΟΛΑΣ Α. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
ioannidisnik@gmail.com
Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου
