Τα τραπεζικά ιδρύματα αποδέχονται καταθέσεις (συνήθως διάρκειας μέχρι ενός έτους) τα οποία ποσά και δανείζουν στην πλειοψηφία τους. Ως εκ τούτου, κάθε υγιής τράπεζα είναι εκτεθειμένη, στην περίπτωση που οι καταθέτες απαιτούν μαζικά τις καταθέσεις τους, αφού στην πραγματικότητα οι βραχυπρόθεσμες καταθέσεις έχουν μετατραπεί σε μακροπρόθεσμα δάνεια. Ταυτοχρόνως, μια τράπεζα στη σύγχρονη οικονομία διαθέτει περιορισμένο ποσό ρευστότητας (μετρητών), για να ικανοποιεί την αναμενόμενη (όχι μαζική) ζήτηση από καταθέτες. Ωστόσο, σε καιρούς αστάθειας, κάθε ψίθυρος και υποψία αρκούν για να ωθήσουν τους καταθέτες να αποσύρουν τα χρήματά τους, επειδή ο φόβος απώλειας του κεφαλαίου υπερτερεί οποιουδήποτε άλλου κόστους, π.χ. του κόστους σε «χαμένο» επιτόκιο. Έτσι, εύκολα ένα φερέγγυο σύστημα καταθέσεων οδηγείται σε αστάθεια, εάν η ζήτηση καταθέσεων ξεπεράσει τα διαθέσιμα όρια ρευστότητας.
Την αποτυχία της αγοράς να αντιμετωπίσει τον πιο πάνω συστημικό κίνδυνο, όπου οι αντιλήψεις (και τυχόν στρεβλώσεις) για το μέλλον δυναμιτίζουν ένα κατά τα άλλα φερέγγυο καταθετικό σύστημα, η επιστήμη επιδιώκει να το αντιμετωπίσει (περιορίσει) μέσω του δανειστή έσχατης προσφυγής («lender of last resort») και της κρατικής εγγύησης των καταθέσεων. Η Κεντρική Τράπεζα μιας χώρας -ως ο καλύτερος γνώστης- λειτουργεί ως δανειστής έσχατης προσφυγής για τις τράπεζες με πρόβλημα ρευστότητας.
Αυτό το σημαντικό εργαλείο δεν περιλήφθηκε στην Ευρωζώνη και αφήνει «απροστάτευτη» την κυπριακή οικονομία και το καταθετικό της σύστημα, σε μια συγκυρία όπου οι δυνατότητες παρέμβασης του κράτους για προστασία των καταθέσεων είναι σοβαρά μειωμένη. Δεν παραγνωρίζονται οι ευθύνες εντός Κύπρου, αλλά η ρίζα του κακού υπήρξε η παγκόσμια οικονομική κρίση, που ωστόσο «αξιοποιήθηκε» για εκβιασμό (από το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος μέχρι το κούρεμα καταθέσεων που δεν έχει την παραμικρή επιστημονική στήριξη), παρά για την ελάχιστη αλληλεγγύη λόγω και των αδυναμιών της Ευρωζώνης.
Τα πιο πάνω φέρουν στο προσκήνιο διλήμματα για το μέλλον του Ελληνισμού ευρύτερα. Η Ε.Ε. προσέφερε πολιτική στήριξη προς την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα, σε βαθμό όμως που περιορίζεται από τις εσωτερικές αντιπαλότητες και τις δυνατότητές της. Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη μια στρατηγική αντιπαλότητα στην Αν. Μεσόγειο με επίκεντρο την ενέργεια και δημιουργείται πρωτοφανής ρευστότητα στη σύγχρονη Ιστορία, οπόταν οι ρόλοι αναδιανέμονται. Και αυτό αφορά την Κύπρο και την Ελλάδα.
Για τη Ρωσία, αποτελεί ζωτικής σημασίας ο έλεγχος της ροής και κατ΄ επέκτασιν της τιμής του φυσικού αέριου για να διατηρήσει δεσπόζουσα θέση διεθνώς (με τον βαθμό εξάρτησης της Ευρώπης να μεγαλώνει). Ήδη, μέσω της κρατικής εταιρείας Gazprom προχώρησε σε στρατηγική κίνηση με το Ισραήλ, αποκτώντας το αποκλειστικό δικαίωμα πώλησης φυσικού αερίου για εξαγωγές από το μεγαλύτερο υπεράκτιο ενεργειακό πεδίο, το Ταμάρ.
Παρεμπιπτόντως, το Ισραήλ προπώλησε χωρίς οποιαδήποτε αναφορά σε ξεπούλημα... «Το συμφέρον του Ισραήλ είναι πάνω απ΄όλα», δήλωσε δεικτικά ο Πρωθυπουργός στο πρόσφατο ταξίδι του Πούτιν στο Ισραήλ. Παρόμοιες κινήσεις στρατηγικής σύζευξης (περιλαμβανομένης της αμυντικής) έγιναν και προς την Κύπρο. Στο υπό εξέλιξιν πλαίσιο ρευστότητας, η Τουρκία οδηγείται σε δύο υποχρεωτικές επιλογές (όπως λέγεται στο στρατηγικό παίγνιο): είτε στρατιωτικής σύγκρουσης είτε παθητικής υποβάθμισης. Με τη σημασία τους να επαυξάνεται σε αντιπαραβολή με τις δικές μας επιλογές. Προφανώς, κρίνονται πολλά που θα καθορίσουν την Ιστορία για αιώνες και το μέλλον του Ελληνισμού ευρύτερα. Και θα υπάρχει σωστή και λάθος επιλογή.
ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ
Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής
mavrides@ucy.ac.cy
