Εν όψει των ιταλικών εκλογών που διεξάγονται στις 24-25 Φεβρουαρίου, το Open Europe εξετάζει σειρά από πιθανά μετεκλογικά σενάρια και το τί θα σήμαινε το καθένα από αυτά για την ευρωζώνη και την Ευρώπη. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πιθανότητες εκλογής μιας σταθερής, υπέρ των μεταρρυθμίσεων ιταλικής κυβέρνησης μετά τις εκλογές είναι μεγάλες, αλλά υπάρχει επίσης ο κίνδυνος ότι η νέα ιταλική κυβέρνηση δεν θα καταφέρει να προχωρήσει στις ζωτικής σημασίας μεταρρυθμίσεις, ή και ακόμη ότι θα αντιστρέψει μέρος της προόδου που έχει κάνει ήδη η Ιταλία.
Η αβεβαιότητα που επικρατεί γύρω από τις ιταλικές εκλογές, καθώς και ο αριθμός των κομμάτων που τίθενται ρητά κατά της λιτότητας, δείχνουν ακριβώς πόσο δύσκολο θα είναι για την ευρωζώνη να συνεχίσει με το σχέδιό της «πειθαρχία για να πάρετε λεφτά», αφού ο επιθετικός Βορράς συνεχίζει να συγκρούεται με τον κουρασμένο από τη λιτότητα Νότο.
Κατά πάσα πιθανότητα, η ιταλική πολιτική σκηνή θα παραμείνει κατακερματισμένη. Κατά ειρωνικό τρόπο, για όσους θέλουν να δουν τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων τύπου Monti, το καλύτερο αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια Γερουσία στην οποία δεν θα έχει κανείς την πλειοψηφία με τον Mario Monti ως kingmaker, αλλά ακόμα κι έτσι, η κάθε κυβέρνηση θα αντιτίθετο σε μια ισχυρή αντιπολίτευση κατά της λιτότητας, με τον Beppe Grillo ως αντικαθεστωτική φωνή, καθώς και κατά των ισχυρών κατεστημένων συμφερόντων.
Βασικά σημεία
• Οι ιταλικές εκλογές έχουν μετατραπεί σε δημοψήφισμα σχετικά με τη δημοσιονομική πειθαρχία και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Τουλάχιστον πέντε από τα επτά κύρια πολιτικά κόμματα στον προεκλογικό αγώνα, τα οποία συνολικά συγκεντρώνουν γύρω στο 50%, έχουν υποσχεθεί να θέσουν τέλος στην υποχρεωτική από την ΕΕ λιτότητα.
• Δύο από αυτά τα κόμματα, η Λίγκα του Βορρά και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του κωμικού Beppe Grillo, τίθενται υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την παραμονή της Ιταλίας στο ευρώ. Μαζί, θα μπορούσαν ενδεχομένως να εξασφαλίσουν πάνω από το 20% των ψήφων.
• Το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών έχει γίνει όλο και πιο αβέβαιο στη διάρκεια της εκστρατείας. Όσο απίστευτο και να είναι, ο Silvio Berlusconi έχει αναπτερωθεί, χάρη στην ισχυρή λαϊκίστικη εκστρατεία του κατά της λιτότητας. Δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές, όταν δηλαδή η απαγόρευση διεξαγωγής δημοσκοπήσεων τέθηκε σε ισχύ, η κέντρο-δεξιά συμμαχία του Berlusconi ήταν πίσω από τον αριστερό συνασπισμό που ηγείται ο Pier Luigi Bersani κατά 4-9%.
• Αυτό σημαίνει ότι, αν και απίθανο, ο Berlusconi θα μπορούσε να κερδίσει και πάλι. Το 2006, ο Berlusconi κατάφερε να επανέλθει και σχεδόν να κερδίσει τις εκλογές ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, παρά τις δημοσκοπήσεις που τον τοποθετούσαν μεταξύ 3-6% πίσω από το Κόμμα της Ελευθερίας.
• Ακόμα κι αν δεν κερδίσει τις εκλογές, ο Berlusconi θα μπορούσε να σταματήσει την κεντροαριστερά από το να κερδίσει την πλειοψηφία στην ιταλική Γερουσία, την άνω βουλή. Αυτό θα αναγκάσει τον Bersani να αναζητήσει συμμάχους για να σχηματίσουν μαζί μια νέα κυβέρνηση, με το φιλομεταρρυθμιστικό μπλοκ του Mario Monti να είναι ο προφανής υποψήφιος.
• Μια ξεκάθαρη νίκη για το κεντροαριστερό συνασπισμό του Bersani στα δύο σώματα θα κάνει το σχηματισμό του νέου υπουργικού συμβουλίου ομαλότερο, αλλά μια αυτοδύναμη κεντροαριστερή κυβέρνηση θα είναι πιο περιορισμένη στις μεταρρυθμιστικές της προσπάθειες, κυρίως λόγω των δεσμών της με τα συνδικάτα της χώρας και είναι απίθανο να προχωρήσει σε περαιτέρω αλλαγές στην άκαμπτη αγορά εργασίας της Ιταλίας.
• Η υποστήριξη για το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Beppe Grillo θα μπορούσε να είναι η πραγματική Λυδία Λίθος αυτών των εκλογών. Ο Grillo έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνασπισμού που θα συμμετέχει και κάποιο από τα παλιά καθεστωτικά κόμματα και έχει ζητήσει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το ευρώ και την αναδιάρθρωση του τεράστιου δημόσιου χρέους της Ιταλίας. Τα διάφορα σκάνδαλα που έχουν στην επιφάνεια στην Ιταλία κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων μπορεί να δώσουν στο Κίνημα των Πέντε Αστέρων μια επιπλέον ώθηση. Το ποσοστό των ψήφων που θα πάρει ο Grillo θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η λαϊκή ψήφος διαμαρτυρίας ενάντια στην τρέχουσα κατάσταση της ιταλικής πολιτικής.
• Ο Mario Monti δεν έχει πιθανότητα ολοκληρωτικής νίκης, αλλά εξακολουθεί να μπορεί να βρεθεί στη θέση του kingmaker. Αν η κεντροαριστερά κερδίσει τις εκλογές, αλλά αποτύχει να συγκεντρώσει την πλειοψηφία στην ιταλική Γερουσία, τα σενάρια που μπορεί να γίνουν πραγματικότητα είναι τα ακόλουθα τέσσερα:
1. Συμμαχία Bersani-Monti με την Bersani πρωθυπουργό. Πιθανότητα: Υψηλή. Εσωτερικά ζητήματα: Δύσκολο να συνυπάρξουν ο Monti και το αριστερό κόμμα SEL, βασικό σύμμαχο του Bersani. Καλά ή άσχημα νέα για την ευρωζώνη: Ο Monti θα δώσει μια ώθηση υπέρ των μεταρρυθμίσεων, αλλά η επιρροή του ως μικρό εταίρος θα είναι περιορισμένη.
2. Συμμαχία Bersani-Monti με τον Monti πρωθυπουργό. Πιθανότητα: Μεσαία/χαμηλή. Εσωτερικά ζητήματα: Ο νικητής των εκλογών Bersani θα πρέπει να «κάνει στην άκρη» για να γίνει πρωθυπουργός ο Monti. Καλά ή άσχημα νέα για την ευρωζώνη; Ο Monti θα ήταν καλύτερος για να διαμορφώσει την ατζέντα της κυβέρνησης, αλλά θα πρέπει να στηριχτεί πολύ στους εταίρους του συνασπισμού για να «περάσουν» οι νομοθεσίες.
3. Ευρύς συνασπισμός (Bersani + Monti + Berlusconi). Πιθανότητα: Χαμηλή. Εσωτερικά ζητήματα: Δύσκολο για τους Bersani και Monti να εξηγήσουν στο εκλογικό τους σώμα ότι θα πρέπει να είναι στην κυβέρνηση μαζί με τον Berlusconi (και το αντίθετο). Καλά ή άσχημα νέα για την ευρωζώνη; Οι βασικές μεταρρυθμίσεις θα ήταν πιο δύσκολο να εφαρμοστούν. Η κυβέρνηση θα ήταν απίθανο να τελείωνε την πενταετή θητεία της.
4. Νέες εκλογές. Πιθανότητα: Πολύ χαμηλή. Εσωτερικά ζητήματα: Δεν μπορεί να αποκλειστεί, αν και κανένα από τα κόμματα δεν θα είναι πρόθυμο να αναλάβει την ευθύνη μιας τόσο μεγάλης αποτυχίας. Καλά ή άσχημα νέα για την ευρωζώνη; Το χειρότερο σενάριο. Τουλάχιστον 2-3 ακόμη μήνες πολιτικής αδράνειας. Κίνδυνος μετάδοσης στις άλλες οικονομίες του ευρώ που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
