Στις 13 Οκτωβρίου πύραυλοι Tomahawk που
εκτοξεύτηκαν από το αμερικανικό αντιτορπιλικό USS Nitze έπληξαν θέσεις
ραντάρ στην Υεμένη που ελέγχονται από την Επαναστατική Επιτροπή, δηλ.
την κυβέρνηση των σιιτών ανταρτών Houthi που ανέτρεψαν την προηγούμενη
κυβέρνηση της Σανάα και ελέγχουν μεγάλο μέρος της χώρας - έχοντας, κατά
τους αντιπάλους τους, και την υποστήριξη του Ιράν.
Η ευθεία εμπλοκή των ΗΠΑ ήρθε σε αντίποινα προς την εκτόξευση από
περιοχές ελεγχόμενες από τους Houthi πυραύλων εναντίον δύο αμερικανικών
αντιτορπιλικών στην Ερυθρά Θάλασσα (οι πύραυλοι δεν βρήκαν τον στόχο
τους εξαιτίας των αντιμέτρων που εξαπέλυσαν τα πλοία). "Σκοπός των
επιθέσεών μας ήταν να αποτρέψουμε μελλοντικές επιθέσεις και να
περιορίσουμε τον κίνδυνο για τα αμερικανικά και άλλα σκάφη”, δήλωσε ο
αναπληρωτής εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Eric Schultz. Είχε προηγηθεί,
άλλωστε, στις 5 Οκτωβρίου επιτυχημένη πυραυλική επίθεση των Houthi
εναντίον πλοίου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Η επίθεση της 13ης Οκτωβρίου δεν ήταν η πρώτη των ΗΠΑ στο έδαφος της Υεμένης. Τα πλήγματα εναντίον στόχων της Αλ Κάιντα στα νότια και ανατολικά της αραβικής χώρας υπήρξαν αλλεπάλληλα. Όμως, επρόκειτο για στοχευμένες επιθέσεις σε θέσεις τρομοκρατών και όχι για ευθεία εμπλοκή στον υεμενικό εμφύλιο πόλεμο. Υπενθυμίζεται ότι οι Houthi προβάλλουν, έστω και "επαναστικώ δικαίω”, ως η κυβέρνηση της Υεμένης, ενώ έσχουν συμμαχήσει με τους πιστούς του πρώην προέδρου Saleh.
Προφανώς και η εμπλοκή των ΗΠΑ δεν ξεκίνησε τώρα. Το Μάριο του 2015 συνασπισμός κρατών, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία εξαπέλυσε εκστρατεία βομβαρδισμών ενάντια στις δυνάμεις των Houthi, οι οποίοι 4 μήνες νωρίτερα είχαν καταλάβει την πρωτεύουσα και είχαν εκδιώξει τον πρόεδρο Αbdrabbuh Mansour Hadi (άλλοτε αντιπρόεδρο και κατόπιν διάδοχο του Saleh), ο οποίος είχε τη στήριξη της Ουάσιγκτον και του Ριάντ. Έκτοτε, οι ΗΠΑ έχουν αναλάβει τον ανεφοδιασμό 5700 σαουδαραβικών αεροσκαφών, έχουν προσφέρει πληροφορίες για στόχους και έχουν ενισχύσει την προσπάθεια των Σαούντ με πολεμικούς εξοπλισμούς δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Συνολικά, αφότου ο Barack Obama εισήλθε στον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ έχουν πουλήσει στη Σαουδική Αραβία όπλα αξίας 110 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επομένως, κάθε άλλο παρά έξω από την πολεμική σύγκρουση βρίσκεται η αμερικανική πλευρά.
Άλλωστε, το ζήτημα της αμερικανικής εμπλοκής ήρθε με τραγικό τρόπο στο προσκήνιο με αφορμή και τον βομβαρδισμό στις 8 Οκτωβρίου από τον σαουδαραβικό συνασπισμό της κηδείας του πατέρα του υπουργού Εσωτερικών της Υεμένης (διορισμένου από τον Hadi, αλλά πλέον συνεργασζόμενου με τους Houthi). που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 125 ανθρώπων και τον τραυματισμό 525. Θραύσματα κατευθυνόμενων βομβών MK-82, από αυτές που έχουν δοθεί από τις ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία, βρέθηκαν και φωτογραφήθηκαν στον τόπο της επίθεσης, ενώ ο συνασπισμός απέδωσε την επίθεση σε λανθασμένες πληροφορίες. Ειδικότερα, πηγή προσκείμενη στον Hadi, φέρεται να υποστήριξε ότι στο σημείο της επίθεσης πραγματοποιούνταν σύναξη σημαντικών στρατιωτικών ηγετών των Houthi.
Πάντως η κατακραυγή για την επίθεση οδήγησε και την αμερικανική πλευρά σε μερική αποστασιοποίηση. Ο Ned Price, εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ, δήλωσε ότι "η συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία σε θέματα ασφάλειας, δεν είναι μια λευκή επιταγή” και συμπλήρωσε ότι η αμερικανική κυβέρνηση "προετοιμάζεται να προσαρμόσει την υποστήριξή μας έτσι που να ευθυγραμμίζεται καλύτερα με τις αρχές, τις αξίες και τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών”.
Μέχρι στιγμής, η εκστρατεία βομβαρδισμών ενάντια στην Υεμένη και κυρίως ο ναυτικός αποκλεισμός που τη συνοδεύει έχουν οδηγήσει σε μια μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή. Η Υεμένη, φτωχότερη χώρα της Μέσης Ανατολής πριν από την έναρξη της σύγκρουσης, βρίσκεται σήμερα στα πρόθυρα λιμού. Περισσότερα από 19 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, 14 εκατομμύρια κινδυνεύουν από υποσιτισμό και περισσότερα από 3 εκατομμύρια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Έχουν καταγραφεί 101 επιθέσεις σε σχολεία και νοσοκομεία, συμπεριλαμβανομένων δύο νοσοκομείων των Γιατρών χωρίς Σύνορα που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, ενώ πρόσφατα υπήρξαν και κρούσματα χολέρας.
Η όλη εξέλιξη γεννά σημαντικά ερωτήματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική και αυτό μπορεί να εξηγήσει και αντιδράσεις όπως αυτή του Ray Offenheiser, προέδρου του Oxfam America, που τονίζει με άρθρο του ότι στηρίζοντας οι ΗΠΑ τη Σαουδική Αραβία χάνουν το ηθικό τους έρεισμα.
Βέβαια, όλη η ιστορία των σχέσεων ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας έχει δείξει ότι το συγκεκριμένο βασίλειο έχει δείξει την ικανότητά του να εξασφαλίζει (ενίοτε και εκβιάζοντας...) την αμερικανική υποστήριξη, τόσο λόγω της σημασίας της σαουδαραβικής παραγωγής πετρελαίου όσο και λόγω της εκπροσώπησης των δυτικών συμφερόντων στην περιοχή.
Το τίμημα είναι το γνωστό: ο ένοπλος σαλαφισμός που αρέσκονται να εξάγουν πτέρυγες της σαουδαραβικής ελίτ ανά τον κόσμο, ήδη προελαύνει στην Υεμένη, που βλέπει να καταρρέει η κρατική της υπόσταση. (Υπενθυμίζεται ότι η Βόρεια και η Νότια Υεμένη επανενώθηκαν μόλις το 1990 και οι διαχωριστικές γραμμές δεν έσβησαν ποτέ).
Για τον Ριάντ περίπου τα πάντα ερμηνεύονται υπό το φώς του ανταγωνισμού του με την Τεχεράνη – και στον βαθμό που οι Houthi ακολουθούν το σιιτικό δόγμα του Ζαϊδισμού θεωρούνται εκ των προτέρων ενεργούμενα του Ιράν. Επιπλέον, ο δεύτερος στην διαδοχή του θρόνου και αγαπημένος υιός του βασιλιά Salman, πρίγκηπας Mohammad διοικεί το σαουδαραβικό υπουργείο Άμυνας: η διεξαγωγή του πολέμου στην Υεμένη ήταν ο δικός του τρόπος να ενισχύσει τη θέση του στο εσωτερικό της βασιλικής οικογένειας.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα για την ίδια τη Σαουδική Αραβία. Ο πόλεμος στην Υεμένη έχει μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, ενώ που οι τιμές του πετρελαίου δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα ανακάμψουν το επόμενο διάστημα στην αναγκαία κλίμακα. Άλλωστε οι συμπεφωνημένες μειώσεις παραγωγής, όπως αυτή που διαπραγματεύεται το Ριάντ και με τη Ρωσική πλευρά, δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο στις τιμές κύρια λόγω των περίπλοκων πρακτικών αντιστάθμισης (hedging) με τις οποίες οι αγοραστές πετρελαίου επιδιώκουν να προστατευτούν απέναντι σε απότομες διακυμάνσεις των τιμών.
Πάντως η επιλογή των Houthi να στραφούν εναντίον αμερικανικού σκάφους, με πλήρη επίγνωση του ότι αυτό θα έφερε αντίποινα, προφανώς δεν υπήρξε τυχαία. Ήταν μια απόπειρα διεθνοποίησης της σύγκρουσης και άρα ενεργοποίησης κάποιας διεθνούς διαπραγμάτευσης, σε πείσμα της εκτεταμένης σιωπής για αυτόν τον συνεχιζόμενο πόλεμο; Ήταν ένα μήνυμα εκ μέρους άλλων δυνάμεων που εμπλέκονται στη σύγκρουση άμεσα ή έμμεσα (από το Ιράν μέχρι τη Ρωσία και την Κίνα), θα ήθελαν σε αυτή τη φάση να ασκήσουν πίεση στη σαουδαραβική και αμερικανική πλευρά; Η εξέλιξη των συγκρούσεων στην πάλαι ποτέ Ευδαίμονα Αραβία (Felix Arabia) ίσως μας δώσει απαντήσεις και σε αυτά.
Η επίθεση της 13ης Οκτωβρίου δεν ήταν η πρώτη των ΗΠΑ στο έδαφος της Υεμένης. Τα πλήγματα εναντίον στόχων της Αλ Κάιντα στα νότια και ανατολικά της αραβικής χώρας υπήρξαν αλλεπάλληλα. Όμως, επρόκειτο για στοχευμένες επιθέσεις σε θέσεις τρομοκρατών και όχι για ευθεία εμπλοκή στον υεμενικό εμφύλιο πόλεμο. Υπενθυμίζεται ότι οι Houthi προβάλλουν, έστω και "επαναστικώ δικαίω”, ως η κυβέρνηση της Υεμένης, ενώ έσχουν συμμαχήσει με τους πιστούς του πρώην προέδρου Saleh.
Προφανώς και η εμπλοκή των ΗΠΑ δεν ξεκίνησε τώρα. Το Μάριο του 2015 συνασπισμός κρατών, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία εξαπέλυσε εκστρατεία βομβαρδισμών ενάντια στις δυνάμεις των Houthi, οι οποίοι 4 μήνες νωρίτερα είχαν καταλάβει την πρωτεύουσα και είχαν εκδιώξει τον πρόεδρο Αbdrabbuh Mansour Hadi (άλλοτε αντιπρόεδρο και κατόπιν διάδοχο του Saleh), ο οποίος είχε τη στήριξη της Ουάσιγκτον και του Ριάντ. Έκτοτε, οι ΗΠΑ έχουν αναλάβει τον ανεφοδιασμό 5700 σαουδαραβικών αεροσκαφών, έχουν προσφέρει πληροφορίες για στόχους και έχουν ενισχύσει την προσπάθεια των Σαούντ με πολεμικούς εξοπλισμούς δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Συνολικά, αφότου ο Barack Obama εισήλθε στον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ έχουν πουλήσει στη Σαουδική Αραβία όπλα αξίας 110 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επομένως, κάθε άλλο παρά έξω από την πολεμική σύγκρουση βρίσκεται η αμερικανική πλευρά.
Άλλωστε, το ζήτημα της αμερικανικής εμπλοκής ήρθε με τραγικό τρόπο στο προσκήνιο με αφορμή και τον βομβαρδισμό στις 8 Οκτωβρίου από τον σαουδαραβικό συνασπισμό της κηδείας του πατέρα του υπουργού Εσωτερικών της Υεμένης (διορισμένου από τον Hadi, αλλά πλέον συνεργασζόμενου με τους Houthi). που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 125 ανθρώπων και τον τραυματισμό 525. Θραύσματα κατευθυνόμενων βομβών MK-82, από αυτές που έχουν δοθεί από τις ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία, βρέθηκαν και φωτογραφήθηκαν στον τόπο της επίθεσης, ενώ ο συνασπισμός απέδωσε την επίθεση σε λανθασμένες πληροφορίες. Ειδικότερα, πηγή προσκείμενη στον Hadi, φέρεται να υποστήριξε ότι στο σημείο της επίθεσης πραγματοποιούνταν σύναξη σημαντικών στρατιωτικών ηγετών των Houthi.
Πάντως η κατακραυγή για την επίθεση οδήγησε και την αμερικανική πλευρά σε μερική αποστασιοποίηση. Ο Ned Price, εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ, δήλωσε ότι "η συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία σε θέματα ασφάλειας, δεν είναι μια λευκή επιταγή” και συμπλήρωσε ότι η αμερικανική κυβέρνηση "προετοιμάζεται να προσαρμόσει την υποστήριξή μας έτσι που να ευθυγραμμίζεται καλύτερα με τις αρχές, τις αξίες και τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών”.
Μέχρι στιγμής, η εκστρατεία βομβαρδισμών ενάντια στην Υεμένη και κυρίως ο ναυτικός αποκλεισμός που τη συνοδεύει έχουν οδηγήσει σε μια μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή. Η Υεμένη, φτωχότερη χώρα της Μέσης Ανατολής πριν από την έναρξη της σύγκρουσης, βρίσκεται σήμερα στα πρόθυρα λιμού. Περισσότερα από 19 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, 14 εκατομμύρια κινδυνεύουν από υποσιτισμό και περισσότερα από 3 εκατομμύρια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Έχουν καταγραφεί 101 επιθέσεις σε σχολεία και νοσοκομεία, συμπεριλαμβανομένων δύο νοσοκομείων των Γιατρών χωρίς Σύνορα που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, ενώ πρόσφατα υπήρξαν και κρούσματα χολέρας.
Η όλη εξέλιξη γεννά σημαντικά ερωτήματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική και αυτό μπορεί να εξηγήσει και αντιδράσεις όπως αυτή του Ray Offenheiser, προέδρου του Oxfam America, που τονίζει με άρθρο του ότι στηρίζοντας οι ΗΠΑ τη Σαουδική Αραβία χάνουν το ηθικό τους έρεισμα.
Βέβαια, όλη η ιστορία των σχέσεων ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας έχει δείξει ότι το συγκεκριμένο βασίλειο έχει δείξει την ικανότητά του να εξασφαλίζει (ενίοτε και εκβιάζοντας...) την αμερικανική υποστήριξη, τόσο λόγω της σημασίας της σαουδαραβικής παραγωγής πετρελαίου όσο και λόγω της εκπροσώπησης των δυτικών συμφερόντων στην περιοχή.
Το τίμημα είναι το γνωστό: ο ένοπλος σαλαφισμός που αρέσκονται να εξάγουν πτέρυγες της σαουδαραβικής ελίτ ανά τον κόσμο, ήδη προελαύνει στην Υεμένη, που βλέπει να καταρρέει η κρατική της υπόσταση. (Υπενθυμίζεται ότι η Βόρεια και η Νότια Υεμένη επανενώθηκαν μόλις το 1990 και οι διαχωριστικές γραμμές δεν έσβησαν ποτέ).
Για τον Ριάντ περίπου τα πάντα ερμηνεύονται υπό το φώς του ανταγωνισμού του με την Τεχεράνη – και στον βαθμό που οι Houthi ακολουθούν το σιιτικό δόγμα του Ζαϊδισμού θεωρούνται εκ των προτέρων ενεργούμενα του Ιράν. Επιπλέον, ο δεύτερος στην διαδοχή του θρόνου και αγαπημένος υιός του βασιλιά Salman, πρίγκηπας Mohammad διοικεί το σαουδαραβικό υπουργείο Άμυνας: η διεξαγωγή του πολέμου στην Υεμένη ήταν ο δικός του τρόπος να ενισχύσει τη θέση του στο εσωτερικό της βασιλικής οικογένειας.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα για την ίδια τη Σαουδική Αραβία. Ο πόλεμος στην Υεμένη έχει μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, ενώ που οι τιμές του πετρελαίου δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα ανακάμψουν το επόμενο διάστημα στην αναγκαία κλίμακα. Άλλωστε οι συμπεφωνημένες μειώσεις παραγωγής, όπως αυτή που διαπραγματεύεται το Ριάντ και με τη Ρωσική πλευρά, δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο στις τιμές κύρια λόγω των περίπλοκων πρακτικών αντιστάθμισης (hedging) με τις οποίες οι αγοραστές πετρελαίου επιδιώκουν να προστατευτούν απέναντι σε απότομες διακυμάνσεις των τιμών.
Πάντως η επιλογή των Houthi να στραφούν εναντίον αμερικανικού σκάφους, με πλήρη επίγνωση του ότι αυτό θα έφερε αντίποινα, προφανώς δεν υπήρξε τυχαία. Ήταν μια απόπειρα διεθνοποίησης της σύγκρουσης και άρα ενεργοποίησης κάποιας διεθνούς διαπραγμάτευσης, σε πείσμα της εκτεταμένης σιωπής για αυτόν τον συνεχιζόμενο πόλεμο; Ήταν ένα μήνυμα εκ μέρους άλλων δυνάμεων που εμπλέκονται στη σύγκρουση άμεσα ή έμμεσα (από το Ιράν μέχρι τη Ρωσία και την Κίνα), θα ήθελαν σε αυτή τη φάση να ασκήσουν πίεση στη σαουδαραβική και αμερικανική πλευρά; Η εξέλιξη των συγκρούσεων στην πάλαι ποτέ Ευδαίμονα Αραβία (Felix Arabia) ίσως μας δώσει απαντήσεις και σε αυτά.
