Θα μπορούσε να
πει κανείς ότι ο σημερινός μας τίτλος είναι βαρύγδουπος! πιθανόν!
αποτελεί όμως μια απόπειρα επισήμανσης του θεμελιώδους, κατά τη γνώμη
μου, προβλήματος της εποχής μας: της αδυναμίας της Αριστεράς, της επί
μακρόν αδυναμίας της Αριστεράς, να αποκτήσει εκ νέου την πρωτοβουλία
στην κίνηση της Ιστορίας.
Σήμερα η Αριστερά,
στο πλήθος των εκδοχών της, όχι μόνον δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη
Δεξιά, επίσης στο πλήθος των εκδοχών της, αλλά έχει από καιρό μπει σε
μια τροχιά καμπής (ιστορικών διαστάσεων) που τη βγάζει απ’ τον πολιτικό
στίβο όλο και πιο έντονα και ταυτοχρόνως συρρικνώνει όλο και πιο πολύ
την επιρροή της στις κοινωνίες. Τυχόν αναλαμπές εναντιοδρόμησης σ’ αυτήν
τη φορά των πραγμάτων δεν είναι παρά αναλαμπές. Μετά
τον Μάιο του 1968, όταν άρχισε η αποκοπή κομμάτων, σχημάτων και
διανοουμένων της Αριστεράς από την εργατική τάξη, η απόσταση ως την
απαρχή (μέσα της δεκαετίας του ’70 και δεκαετία του ’80) της Δεξιάς
Παλινόρθωσης διανύθηκε γρήγορα. Στο τέλος της δεκαετίας του ’80-αρχές
της δεκαετίας του ’90, η ΕΣΣΔ κατέρρευσε, χωρίς να κουνηθεί φύλλο. Νεκρό
από καιρό το πρώτο εργατικό κράτος, εξεμέτρησε το ψευδοζείν μένοντας
για όλη την Αριστερά ένας άταφος νεκρός. Χωρίς πένθος, χωρίς χοές και
χωρίς συζήτηση (πλην των μονολόγων όλων), ο γίγαντας παραχώθηκε στον νου
και τις καρδιές μας, χωρίς καν να μας στοιχειώσει το ερώτημα του
θανάτου του.
Ολοι συνεχίσαμε, κόμματα, ομάδες, πρόσωπα, την πορεία μας προς τις νομοτέλειες, χάνοντας ο ένας μετά τον άλλον την ίδια μας την υπόσταση. Ηδη απ’ τη δεκαετία του ’90 η σοσιαλδημοκρατία άρχισε να απορροφάται από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Τα κομμουνιστικά κόμματα της Δύσης, και κυρίως τα ευρωκομμουνιστικά, αυτοδιαλύθηκαν ή περιθωριοποιήθηκαν σε ρόλους φτωχοσυνοδοιπόρων μιας ολοκληρωτικώς δεξιόστροφης πλέον σοσιαλδημοκρατίας. Τα στελέχη των αριστερίστικων ομάδων της δεκαετίας του ’60 στελέχωσαν καθεστωτικά κόμματα, κυβερνήσεις και υπερεθνικούς οργανισμούς. Οι διανοούμενοι της Αριστεράς μεταλλάχθηκαν σε λειτουργικούς διανοούμενους του συστήματος με όχημα και φερετζέ κάθε είδους αμερικανιά, από τον πολυπολιτισμό ως την πολιτική ορθότητα. Τα εργατικά συνδικάτα επιδόθηκαν σε πελατειακές σχέσεις με το πολιτικό-κρατικό σύστημα και αφυδατώθηκαν. Σε όλα αυτά ασφαλώς υπήρξαν εξαιρέσεις και παλινδρομήσεις, αλλά ήταν απλώς εξαιρέσεις και παλινδρομήσεις.
Η πολιτική υποχώρηση
της Αριστεράς σήμανε επίσης και την πολιτισμική οπισθοδρόμηση στις
κοινωνίες. Τα συλλογικά προτάγματα αντικαταστάθηκαν από τα ατομικιστικά,
η τέχνη για τις μάζες αντικαταστάθηκε από την τέχνη χωρίς τις μάζες (ή
και εναντίον τους), τα ανθρωπιστικά γράμματα πήραν την κάτω βόλτα και ο
κυνισμός των ιδιωτών άρχισε να θεωρείται η ειλικρίνεια της εποχής.Με την υποχώρηση
της Αριστεράς, ο πόλεμος επανανομιμοποιήθηκε, η δικτατορία της
οικονομικής φρίκης έγινε κανόνας της συμπεριφοράς των κυβερνήσεων και η
βουλιμία Τραπεζών τε και Πολυεθνικών έγινε ο υπέρτατος νόμος για την
καταστροφή των ανθρώπων, των πατρίδων, των εστιών. Ουκ έστιν πλέον επ’
αυτής της Γης Ιουδαίος ή Ελλην, αλλά βασιλεύς ή στρατιώτης. Πλούσιος ή
πένης. Με το χάος μεταξύ τους να μεγαλώνει. Ουδέποτε άλλοτε στην
ανθρώπινη ιστορία υπήρξε τέτοια ταξική αποθηρίωση. Μάλιστα με τα θηρία
να έχουν αρπάξει το μέλλον απ’ τον λαιμό.
Αν δει
κανείς σήμερα τον χάρτη της Ευρώπης (και της Ενωσης, και της Ευρώπης),
θα διαπιστώσει ότι η υποχώρηση της Αριστεράς στις κοινωνίες είναι ευθέως
ανάλογη με την εξάπλωση των δεινών που τις κατατρύχουν. Στη Γερμανία, ο
συνασπισμός νεοφιλελευθερισμού-σοσιαλδημοκρατίας δεν δίνει δίφραγκο για
το Die Linke, σπρώχνοντας το επίπεδο της ζωής των Γερμανών εργαζομένων
όλο και πιο κάτω. Στη Γαλλία, το πικρό 4% του Γαλλικού Κομμουνιστικού
Κόμματος συνιστά απλώς ντροπή μπροστά στο 30% της Ακρας Δεξιάς. Στην
Ιταλία, όλα τα κοινωνικά δικαιώματα, αλλά και ο καθημερινός πολιτισμός
των ανθρώπων, πέφτουν μέσα στη μαύρη τρύπα που άφησε πίσω του με την
αυτοδιάλυσή του το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Στη Βρετανία,
αναλαμβάνει την ηγεσία του κόμματος η αριστερή του πτέρυγα, αλλά η δεξιά
του υπερψηφίζει τους βομβαρδισμούς στη Συρία. Στην Ισπανία, μετά τη
δεξιά στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, το Podemos, που είχε ήδη αρχίσει να στρίβει
δεξιά από μόνο του, βρίσκεται με τη δυναμική του σε ύφεση. Μόνον στην
Πορτογαλία επιχειρείται κάτι σε αντίθετη κατεύθυνση κι αυτό δειλά-δειλά,
μη σπάσουν αυγά - ίδωμεν!
Στο
Βέλγιο, την Αυστρία, την Ολλανδία και σε άλλα κράτη που, όπως όλες οι
ευρωπαϊκές χώρες, αρχίζουν να ζουν υπό το κράτος του φόβου για τα
αντίποινα ένεκεν των πολέμων που έχουν εξαπολύσει, η λέξη ριζοσπάστης αρχίζει να σημαίνει τρομοκράτης.Φαίνεται
στη Γηραιά Ηπειρο ωσάν η επέλαση (χθες) και η εγκαθίδρυση (σήμερα) των
αντιδραστικών δυνάμεων να είναι ανεναντίωτη. Οι αντιστάσεις σ’ αυτήν τη
διαδικασία δεν συγκροτούν κίνημα, παρά μόνον νησίδες ήθους ή ελπίδας
μέσα σε ένα ερεβώδες πέλαγος απανθρωπιάς, εκφασισμού και φασισμού. Οι
αριστεροί δείχνουν σήμερα να βολοδέρνουν είτε μέσα σε κόμματα
σεχταριστικά που δεν έχουν απήχηση στην κοινωνία, είτε μέσα σε αλλόκοτες
ομάδες, ακόμα και μισάνθρωπες, είτε σε ευρύτερα ριζοσπαστικά σχήματα
που βλέπουν την πολιτική τους να εξαερώνεται απ’ τη στρατηγική τους,
είτε στα σπίτια τους με την απελπισία το ίδιο μονήρη με την ελπίδα - το
ίδιο ατελέσφορες και οι δύο.
Οι δυνάμεις
που κάποτε έγραφαν Ιστορία είναι τώρα σαν η Ιστορία να τις «έχει
γράψει». Είναι βέβαιον ότι δεν είναι έτσι. Αλλά όταν φαίνεται ότι είναι
έτσι, η δυναμική παραλύει και η αδράνεια ανατροφοδοτείται. Λέμε μεταξύ
μας (επιτρέψτε μου εδώ να απευθυνθώ ιδιαιτέρως στους αριστερούς) ότι
ελπίζουμε και συνεχίζουμε. Και όντως, πλην λίγων (απολύτως
δικαιολογημένων, κατά τη γνώμη μου), δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς.
Ακόμα κι αν έχουμε φθάσει να λειτουργούμε μόνον παρηγορητικώς, είναι και
αυτό κάτι που πρέπει να γίνεται.«Η Γη έτσι κ αλλιώς θα γίνει κόκκινη», μόνον που δεν φαίνεται να ξέρουμε πια τον τρόπο για να το πετύχουμε. «Κόκκινη από ζωή» κι όχι από «θάνατο». Διότι τα παίγνια της Αριστεράς με ανήθικες εκδοχές της πολιτικής, μόνον σε τυραννίδες οδήγησαν.
Προσωπικώς
(αν μου το επιτρέπετε) παραμένω ένας νοσταλγός της ΕΣΣΔ, της φωτεινής
πλευράς του πρώτου εργατικού κράτους και ταυτοχρόνως ένας αρνητής της
σκοτεινής του πλευράς. Της ταύτισης δηλαδή κόμματος-κράτους-συνδικάτων,
που οδήγησε στην ανελευθερία και τη γραφειοκρατία. Οπως καταλαβαίνετε, η νοσταλγία μου είναι πολύ βολική,
κρατάω το καλό και αποτάσσομαι το κακό. Μάλιστα, αυτοί που «έχουν
διαβάσει πολύ μαρξισμό» θα έβρισκαν τη νοσταλγία μου μεταφυσική, μη σας
πω και «αντιεπιστημονική», ίσως ακόμα και ως μια επιστροφή στις
χριστιανικές ρίζες του μαρξισμού. Σωστόν! Κι επιπλέον, ίσως όλα αυτά που
σας γράφω σήμερα να είναι στους πιτσιρικάδες απολύτως ακατανόητα. Είτε
επειδή δεν τους λύνουν κανένα πρόβλημα (κι αυτός είναι ένας καλός λόγος)
, είτε επειδή μόνον το 10% των αποφοίτων του Γυμνασίου μπορεί πλέον να
διαβάσει και να γράψει επαρκώς τα ελληνικά (κι αυτός είναι ένας πολύ κακός λόγος).
Η ελληνική αστική τάξη
οδήγησε το ελληνικό έθνος σε μια παρατεταμένη παρακμή, απ’ την οποίαν
οι λαϊκές δυνάμεις, έτσι όπως τις εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν δείχνουν ικανές
να το βγάλουν. Αυτό είναι σήμερα το πρόβλημά μας. Και στην Ελλάδα, και
(εις όσα αφορούν την Αριστερά διεθνώς) στην Ευρώπη...
Σήμερα η Αριστερά,
στο πλήθος των εκδοχών της, όχι μόνον δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη
Δεξιά, επίσης στο πλήθος των εκδοχών της, αλλά έχει από καιρό μπει σε
μια τροχιά καμπής (ιστορικών διαστάσεων) που τη βγάζει απ’ τον πολιτικό
στίβο όλο και πιο έντονα και ταυτοχρόνως συρρικνώνει όλο και πιο πολύ
την επιρροή της στις κοινωνίες. Τυχόν αναλαμπές εναντιοδρόμησης σ’ αυτήν
τη φορά των πραγμάτων δεν είναι παρά αναλαμπές. Μετά
τον Μάιο του 1968, όταν άρχισε η αποκοπή κομμάτων, σχημάτων και
διανοουμένων της Αριστεράς από την εργατική τάξη, η απόσταση ως την
απαρχή (μέσα της δεκαετίας του ’70 και δεκαετία του ’80) της Δεξιάς
Παλινόρθωσης διανύθηκε γρήγορα. Στο τέλος της δεκαετίας του ’80-αρχές
της δεκαετίας του ’90, η ΕΣΣΔ κατέρρευσε, χωρίς να κουνηθεί φύλλο. Νεκρό
από καιρό το πρώτο εργατικό κράτος, εξεμέτρησε το ψευδοζείν μένοντας
για όλη την Αριστερά ένας άταφος νεκρός. Χωρίς πένθος, χωρίς χοές και
χωρίς συζήτηση (πλην των μονολόγων όλων), ο γίγαντας παραχώθηκε στον νου
και τις καρδιές μας, χωρίς καν να μας στοιχειώσει το ερώτημα του
θανάτου του.Ολοι συνεχίσαμε, κόμματα, ομάδες, πρόσωπα, την πορεία μας προς τις νομοτέλειες, χάνοντας ο ένας μετά τον άλλον την ίδια μας την υπόσταση. Ηδη απ’ τη δεκαετία του ’90 η σοσιαλδημοκρατία άρχισε να απορροφάται από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Τα κομμουνιστικά κόμματα της Δύσης, και κυρίως τα ευρωκομμουνιστικά, αυτοδιαλύθηκαν ή περιθωριοποιήθηκαν σε ρόλους φτωχοσυνοδοιπόρων μιας ολοκληρωτικώς δεξιόστροφης πλέον σοσιαλδημοκρατίας. Τα στελέχη των αριστερίστικων ομάδων της δεκαετίας του ’60 στελέχωσαν καθεστωτικά κόμματα, κυβερνήσεις και υπερεθνικούς οργανισμούς. Οι διανοούμενοι της Αριστεράς μεταλλάχθηκαν σε λειτουργικούς διανοούμενους του συστήματος με όχημα και φερετζέ κάθε είδους αμερικανιά, από τον πολυπολιτισμό ως την πολιτική ορθότητα. Τα εργατικά συνδικάτα επιδόθηκαν σε πελατειακές σχέσεις με το πολιτικό-κρατικό σύστημα και αφυδατώθηκαν. Σε όλα αυτά ασφαλώς υπήρξαν εξαιρέσεις και παλινδρομήσεις, αλλά ήταν απλώς εξαιρέσεις και παλινδρομήσεις.
Η πολιτική υποχώρηση
της Αριστεράς σήμανε επίσης και την πολιτισμική οπισθοδρόμηση στις
κοινωνίες. Τα συλλογικά προτάγματα αντικαταστάθηκαν από τα ατομικιστικά,
η τέχνη για τις μάζες αντικαταστάθηκε από την τέχνη χωρίς τις μάζες (ή
και εναντίον τους), τα ανθρωπιστικά γράμματα πήραν την κάτω βόλτα και ο
κυνισμός των ιδιωτών άρχισε να θεωρείται η ειλικρίνεια της εποχής.Με την υποχώρηση
της Αριστεράς, ο πόλεμος επανανομιμοποιήθηκε, η δικτατορία της
οικονομικής φρίκης έγινε κανόνας της συμπεριφοράς των κυβερνήσεων και η
βουλιμία Τραπεζών τε και Πολυεθνικών έγινε ο υπέρτατος νόμος για την
καταστροφή των ανθρώπων, των πατρίδων, των εστιών. Ουκ έστιν πλέον επ’
αυτής της Γης Ιουδαίος ή Ελλην, αλλά βασιλεύς ή στρατιώτης. Πλούσιος ή
πένης. Με το χάος μεταξύ τους να μεγαλώνει. Ουδέποτε άλλοτε στην
ανθρώπινη ιστορία υπήρξε τέτοια ταξική αποθηρίωση. Μάλιστα με τα θηρία
να έχουν αρπάξει το μέλλον απ’ τον λαιμό.Αν δει
κανείς σήμερα τον χάρτη της Ευρώπης (και της Ενωσης, και της Ευρώπης),
θα διαπιστώσει ότι η υποχώρηση της Αριστεράς στις κοινωνίες είναι ευθέως
ανάλογη με την εξάπλωση των δεινών που τις κατατρύχουν. Στη Γερμανία, ο
συνασπισμός νεοφιλελευθερισμού-σοσιαλδημοκρατίας δεν δίνει δίφραγκο για
το Die Linke, σπρώχνοντας το επίπεδο της ζωής των Γερμανών εργαζομένων
όλο και πιο κάτω. Στη Γαλλία, το πικρό 4% του Γαλλικού Κομμουνιστικού
Κόμματος συνιστά απλώς ντροπή μπροστά στο 30% της Ακρας Δεξιάς. Στην
Ιταλία, όλα τα κοινωνικά δικαιώματα, αλλά και ο καθημερινός πολιτισμός
των ανθρώπων, πέφτουν μέσα στη μαύρη τρύπα που άφησε πίσω του με την
αυτοδιάλυσή του το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Στη Βρετανία,
αναλαμβάνει την ηγεσία του κόμματος η αριστερή του πτέρυγα, αλλά η δεξιά
του υπερψηφίζει τους βομβαρδισμούς στη Συρία. Στην Ισπανία, μετά τη
δεξιά στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, το Podemos, που είχε ήδη αρχίσει να στρίβει
δεξιά από μόνο του, βρίσκεται με τη δυναμική του σε ύφεση. Μόνον στην
Πορτογαλία επιχειρείται κάτι σε αντίθετη κατεύθυνση κι αυτό δειλά-δειλά,
μη σπάσουν αυγά - ίδωμεν!Στο
Βέλγιο, την Αυστρία, την Ολλανδία και σε άλλα κράτη που, όπως όλες οι
ευρωπαϊκές χώρες, αρχίζουν να ζουν υπό το κράτος του φόβου για τα
αντίποινα ένεκεν των πολέμων που έχουν εξαπολύσει, η λέξη ριζοσπάστης αρχίζει να σημαίνει τρομοκράτης.Φαίνεται
στη Γηραιά Ηπειρο ωσάν η επέλαση (χθες) και η εγκαθίδρυση (σήμερα) των
αντιδραστικών δυνάμεων να είναι ανεναντίωτη. Οι αντιστάσεις σ’ αυτήν τη
διαδικασία δεν συγκροτούν κίνημα, παρά μόνον νησίδες ήθους ή ελπίδας
μέσα σε ένα ερεβώδες πέλαγος απανθρωπιάς, εκφασισμού και φασισμού. Οι
αριστεροί δείχνουν σήμερα να βολοδέρνουν είτε μέσα σε κόμματα
σεχταριστικά που δεν έχουν απήχηση στην κοινωνία, είτε μέσα σε αλλόκοτες
ομάδες, ακόμα και μισάνθρωπες, είτε σε ευρύτερα ριζοσπαστικά σχήματα
που βλέπουν την πολιτική τους να εξαερώνεται απ’ τη στρατηγική τους,
είτε στα σπίτια τους με την απελπισία το ίδιο μονήρη με την ελπίδα - το
ίδιο ατελέσφορες και οι δύο.Οι δυνάμεις
που κάποτε έγραφαν Ιστορία είναι τώρα σαν η Ιστορία να τις «έχει
γράψει». Είναι βέβαιον ότι δεν είναι έτσι. Αλλά όταν φαίνεται ότι είναι
έτσι, η δυναμική παραλύει και η αδράνεια ανατροφοδοτείται. Λέμε μεταξύ
μας (επιτρέψτε μου εδώ να απευθυνθώ ιδιαιτέρως στους αριστερούς) ότι
ελπίζουμε και συνεχίζουμε. Και όντως, πλην λίγων (απολύτως
δικαιολογημένων, κατά τη γνώμη μου), δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς.
Ακόμα κι αν έχουμε φθάσει να λειτουργούμε μόνον παρηγορητικώς, είναι και
αυτό κάτι που πρέπει να γίνεται.«Η Γη έτσι κ αλλιώς θα γίνει κόκκινη», μόνον που δεν φαίνεται να ξέρουμε πια τον τρόπο για να το πετύχουμε. «Κόκκινη από ζωή» κι όχι από «θάνατο». Διότι τα παίγνια της Αριστεράς με ανήθικες εκδοχές της πολιτικής, μόνον σε τυραννίδες οδήγησαν.Προσωπικώς
(αν μου το επιτρέπετε) παραμένω ένας νοσταλγός της ΕΣΣΔ, της φωτεινής
πλευράς του πρώτου εργατικού κράτους και ταυτοχρόνως ένας αρνητής της
σκοτεινής του πλευράς. Της ταύτισης δηλαδή κόμματος-κράτους-συνδικάτων,
που οδήγησε στην ανελευθερία και τη γραφειοκρατία. Οπως καταλαβαίνετε, η νοσταλγία μου είναι πολύ βολική,
κρατάω το καλό και αποτάσσομαι το κακό. Μάλιστα, αυτοί που «έχουν
διαβάσει πολύ μαρξισμό» θα έβρισκαν τη νοσταλγία μου μεταφυσική, μη σας
πω και «αντιεπιστημονική», ίσως ακόμα και ως μια επιστροφή στις
χριστιανικές ρίζες του μαρξισμού. Σωστόν! Κι επιπλέον, ίσως όλα αυτά που
σας γράφω σήμερα να είναι στους πιτσιρικάδες απολύτως ακατανόητα. Είτε
επειδή δεν τους λύνουν κανένα πρόβλημα (κι αυτός είναι ένας καλός λόγος)
, είτε επειδή μόνον το 10% των αποφοίτων του Γυμνασίου μπορεί πλέον να
διαβάσει και να γράψει επαρκώς τα ελληνικά (κι αυτός είναι ένας πολύ κακός λόγος).Η ελληνική αστική τάξη
οδήγησε το ελληνικό έθνος σε μια παρατεταμένη παρακμή, απ’ την οποίαν
οι λαϊκές δυνάμεις, έτσι όπως τις εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν δείχνουν ικανές
να το βγάλουν. Αυτό είναι σήμερα το πρόβλημά μας. Και στην Ελλάδα, και
(εις όσα αφορούν την Αριστερά διεθνώς) στην Ευρώπη...