ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών είναι
γνωστός για τους ήπιους τρόπους και τη μετρημένη γλώσσα του. Ακριβώς γι’
αυτό, η υψηλών τόνων φρασεολογία του Σεργκέι Λαβρόφ, την περασμένη
Τετάρτη, αναφορικά με την κρίση στη Συρία δεν μπορεί να περάσει
απαρατήρητη.
«Το πιο σημαντικό για εμάς είναι να οικοδομήσουμε κοινό μέτωπο εναντίον του ISIS», δήλωσε ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας. «Ούτε εμείς ούτε οι Αμερικανοί θα πετύχουμε να εξουδετερώσουμε την τρομοκρατία μόνοι μας», προσέθεσε. Ως εδώ, τίποτα περισσότερο από κοινή λογική. Προχωρώντας όμως πιο μακριά, ο Σεργκέι Λαβρόφ δεν δίστασε να συγκρίνει το επιδιωκόμενο «κοινό μέτωπο» με τη συμμαχία εναντίον του Αξονα, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο! «Το μέγεθος της απειλής είναι τέτοιο, που μας επιβάλλει να αντλήσουμε διδάγματα από την εμπειρία της αντιχιτλερικής Συμμαχίας. Ολες οι άλλες αντιθέσεις περνούν σε δεύτερη μοίρα», κατέληξε.
Σε λεπτές ισορροπίες
Δεν είναι η πρώτη φορά που πληθωρικές εκκλήσεις για συνεργασία υποκρύπτουν την πραγματική απειλή της ρήξης. Την προηγουμένη των δηλώσεων Λαβρόφ, το αμερικανικό Πεντάγωνο είχε αποκαλύψει ότι αμερικανικά και ρωσικά πολεμικά αεροπλάνα, τα οποία επιχειρούσαν ταυτόχρονα στον συριακό εναέριο χώρο, βρέθηκαν κάποια στιγμή σε απόσταση ελάχιστων μιλίων. Ευτυχώς το ατύχημα αποσοβήθηκε, αλλά μόνο για να μεγεθύνει την ήδη διάχυτη ανησυχία για το ενδεχόμενο ευθείας σύγκρουσης των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων, έστω και κατά λάθος.
Στο μεταξύ, ο «πόλεμος μέσω αντιπροσώπων» ΗΠΑ - Ρωσίας αποτελεί μη αμφισβητήσιμη πραγματικότητα. Οι Αμερικανοί ισχυρίζονται ότι ηγούνται «διεθνούς συνασπισμού» εναντίον του ISIS, στην πραγματικότητα όμως εξοπλίζουν με υπερσύγχρονους πυραύλους και άλλα όπλα αντικαθεστωτικούς αντάρτες που φιλοδοξούν να ανατρέψουν τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ Aσαντ – και να πετάξουν τους Ρώσους έξω από τη μοναδική ναυτική τους βάση στη Μεσόγειο. Οι Ρώσοι ισχυρίζονται και αυτοί ότι άρχισαν, από τις 30/9, να βομβαρδίζουν το ISIS, αλλά κύριος στόχος τους είναι η ενίσχυση του Ασαντ και η καταστροφή του συνόλου των αντιπάλων του. Στο εκρηκτικό παζλ μπαίνει ως τρίτη, ανεξάρτητη παράμετρος και η Τουρκία, η οποία επίσης ισχυρίζεται ότι αντιμάχεται το ISIS, στην πράξη όμως συγκεντρώνει τα πυρά της εναντίον των Κούρδων. Τούτων δοθέντων, δεν είναι παράξενο που το ISIS, αν και θεωρητικά αντιμέτωπο με τόσους ισχυρούς εχθρούς, δεν δυσκολεύεται για την ώρα να μακροημερεύσει.
Παράλληλα, η σύγκρουση τείνει να παρασύρει ΗΠΑ και Ρωσία σε έναν ευρύτερο, περιφερειακό θρησκευτικό πόλεμο, χωρίς ημερομηνία λήξης. Επενδύοντας από την αρχή της λεγόμενης Αραβικής Ανοιξης, το 2011, στη γρήγορη ανατροπή του Ασαντ, η Αμερική βρέθηκε να ηγείται ενός σουνιτικού μπλοκ, το οποίο περιλαμβάνει τη συριακή αντιπολίτευση, τις μοναρχίες του Κόλπου και την πάντα απείθαρχη Τουρκία. Στην απέναντι πλευρά, η Ρωσία ηγείται του σιιτικού συνασπισμού των Αλαουιτών που στηρίζουν τον Ασαντ, του Ιράν και της λιβανικής Χεζμπολάχ, προσελκύοντας βαθμιαία σ’ αυτόν τον συνασπισμό και την ιρακινή κυβέρνηση του Χάινταρ αλ Αμπάντι, προς οδυνηρή έκπληξη των Αμερικανών.
Είναι προφανές ότι ούτε ο Ομπάμα ούτε ο Πούτιν έχουν συμφέρον να εμπλακούν σε έναν ενδομουσουλμανικό θρησκευτικό πόλεμο στη Συρία, η οποία απειλεί να εξελιχθεί σε «νέο Ιράκ» για την Αμερική και σε «νέο Αφγανιστάν» για τη Ρωσία. Αντίθετα, μια πραγματιστική συνεργασία των δύο μεγάλων δυνάμεων αντιπροσωπεύει, αυτή τη στιγμή, τη μοναδική ρεαλιστική πιθανότητα για μια πολιτική επίλυση του συριακού προβλήματος.
Η προϋπόθεση
Κάτι τέτοιο προϋποθέτει, βέβαια, ότι οι Αμερικανοί θα αποδεχθούν ένα σημαντικό ρόλο του κυβερνώντος κόμματος Μπάαθ στη νέα κατάσταση πραγμάτων, αναγνωρίζοντας τα ρωσικά και ιρανικά συμφέροντα στην περιοχή. Από την πλευρά τους, οι Ρώσοι θα χρειαστεί να αποδεχθούν την «πολιτισμένη» απομάκρυνση του Ασαντ, τη συμμετοχή της αντιπολίτευσης (εξαιρουμένων των τζιχαντιστών) στην εξουσία και την αντιμετώπιση του καθεστωτικού ζητήματος από τους ίδιους τους Σύρους. Οι υπάρχουσες ενδείξεις υπονοούν πως η Μόσχα είναι πρόθυμη να κινηθεί προς έναν παρόμοιο «ιστορικό συμβιβασμό», ενώ η Ουάσιγκτον δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει τη στρατηγική της και ο χρόνος κάθε μέρα πιέζει ολοένα και περισσότερο.
Έντυπη
«Το πιο σημαντικό για εμάς είναι να οικοδομήσουμε κοινό μέτωπο εναντίον του ISIS», δήλωσε ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας. «Ούτε εμείς ούτε οι Αμερικανοί θα πετύχουμε να εξουδετερώσουμε την τρομοκρατία μόνοι μας», προσέθεσε. Ως εδώ, τίποτα περισσότερο από κοινή λογική. Προχωρώντας όμως πιο μακριά, ο Σεργκέι Λαβρόφ δεν δίστασε να συγκρίνει το επιδιωκόμενο «κοινό μέτωπο» με τη συμμαχία εναντίον του Αξονα, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο! «Το μέγεθος της απειλής είναι τέτοιο, που μας επιβάλλει να αντλήσουμε διδάγματα από την εμπειρία της αντιχιτλερικής Συμμαχίας. Ολες οι άλλες αντιθέσεις περνούν σε δεύτερη μοίρα», κατέληξε.
Σε λεπτές ισορροπίες
Δεν είναι η πρώτη φορά που πληθωρικές εκκλήσεις για συνεργασία υποκρύπτουν την πραγματική απειλή της ρήξης. Την προηγουμένη των δηλώσεων Λαβρόφ, το αμερικανικό Πεντάγωνο είχε αποκαλύψει ότι αμερικανικά και ρωσικά πολεμικά αεροπλάνα, τα οποία επιχειρούσαν ταυτόχρονα στον συριακό εναέριο χώρο, βρέθηκαν κάποια στιγμή σε απόσταση ελάχιστων μιλίων. Ευτυχώς το ατύχημα αποσοβήθηκε, αλλά μόνο για να μεγεθύνει την ήδη διάχυτη ανησυχία για το ενδεχόμενο ευθείας σύγκρουσης των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων, έστω και κατά λάθος.
Στο μεταξύ, ο «πόλεμος μέσω αντιπροσώπων» ΗΠΑ - Ρωσίας αποτελεί μη αμφισβητήσιμη πραγματικότητα. Οι Αμερικανοί ισχυρίζονται ότι ηγούνται «διεθνούς συνασπισμού» εναντίον του ISIS, στην πραγματικότητα όμως εξοπλίζουν με υπερσύγχρονους πυραύλους και άλλα όπλα αντικαθεστωτικούς αντάρτες που φιλοδοξούν να ανατρέψουν τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ Aσαντ – και να πετάξουν τους Ρώσους έξω από τη μοναδική ναυτική τους βάση στη Μεσόγειο. Οι Ρώσοι ισχυρίζονται και αυτοί ότι άρχισαν, από τις 30/9, να βομβαρδίζουν το ISIS, αλλά κύριος στόχος τους είναι η ενίσχυση του Ασαντ και η καταστροφή του συνόλου των αντιπάλων του. Στο εκρηκτικό παζλ μπαίνει ως τρίτη, ανεξάρτητη παράμετρος και η Τουρκία, η οποία επίσης ισχυρίζεται ότι αντιμάχεται το ISIS, στην πράξη όμως συγκεντρώνει τα πυρά της εναντίον των Κούρδων. Τούτων δοθέντων, δεν είναι παράξενο που το ISIS, αν και θεωρητικά αντιμέτωπο με τόσους ισχυρούς εχθρούς, δεν δυσκολεύεται για την ώρα να μακροημερεύσει.
Παράλληλα, η σύγκρουση τείνει να παρασύρει ΗΠΑ και Ρωσία σε έναν ευρύτερο, περιφερειακό θρησκευτικό πόλεμο, χωρίς ημερομηνία λήξης. Επενδύοντας από την αρχή της λεγόμενης Αραβικής Ανοιξης, το 2011, στη γρήγορη ανατροπή του Ασαντ, η Αμερική βρέθηκε να ηγείται ενός σουνιτικού μπλοκ, το οποίο περιλαμβάνει τη συριακή αντιπολίτευση, τις μοναρχίες του Κόλπου και την πάντα απείθαρχη Τουρκία. Στην απέναντι πλευρά, η Ρωσία ηγείται του σιιτικού συνασπισμού των Αλαουιτών που στηρίζουν τον Ασαντ, του Ιράν και της λιβανικής Χεζμπολάχ, προσελκύοντας βαθμιαία σ’ αυτόν τον συνασπισμό και την ιρακινή κυβέρνηση του Χάινταρ αλ Αμπάντι, προς οδυνηρή έκπληξη των Αμερικανών.
Είναι προφανές ότι ούτε ο Ομπάμα ούτε ο Πούτιν έχουν συμφέρον να εμπλακούν σε έναν ενδομουσουλμανικό θρησκευτικό πόλεμο στη Συρία, η οποία απειλεί να εξελιχθεί σε «νέο Ιράκ» για την Αμερική και σε «νέο Αφγανιστάν» για τη Ρωσία. Αντίθετα, μια πραγματιστική συνεργασία των δύο μεγάλων δυνάμεων αντιπροσωπεύει, αυτή τη στιγμή, τη μοναδική ρεαλιστική πιθανότητα για μια πολιτική επίλυση του συριακού προβλήματος.
Η προϋπόθεση
Κάτι τέτοιο προϋποθέτει, βέβαια, ότι οι Αμερικανοί θα αποδεχθούν ένα σημαντικό ρόλο του κυβερνώντος κόμματος Μπάαθ στη νέα κατάσταση πραγμάτων, αναγνωρίζοντας τα ρωσικά και ιρανικά συμφέροντα στην περιοχή. Από την πλευρά τους, οι Ρώσοι θα χρειαστεί να αποδεχθούν την «πολιτισμένη» απομάκρυνση του Ασαντ, τη συμμετοχή της αντιπολίτευσης (εξαιρουμένων των τζιχαντιστών) στην εξουσία και την αντιμετώπιση του καθεστωτικού ζητήματος από τους ίδιους τους Σύρους. Οι υπάρχουσες ενδείξεις υπονοούν πως η Μόσχα είναι πρόθυμη να κινηθεί προς έναν παρόμοιο «ιστορικό συμβιβασμό», ενώ η Ουάσιγκτον δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει τη στρατηγική της και ο χρόνος κάθε μέρα πιέζει ολοένα και περισσότερο.
