Αν έπρεπε κάποιος να βάλει έναν τίτλο στο εκλογικό αποτέλεσμα της 20ης
Σεπτεμβρίου, αυτός θα μπορούσε να είναι το «Σαν να μην πέρασε μια
μέρα».Από τον Ιανουάριο του 2015 ως σήμερα, οι ψηφοφόροι έκριναν ότι δεν
συνέβη απολύτως τίποτα ή, έστω, τίποτα τόσο σημαντικό ώστε να μεταβάλει
τις ισορροπίες.
Υπάρχουν όμως συμπεράσματα που προκύπτουν από το αποτέλεσμα – και αυτά αφορούν σε όλους.
1. Ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α, όπως η στήλη είχε επισημάνει ήδη από την επομένη της προκήρυξης των εκλογών τον περασμένο Αύγουστο, έχει έλθει για να μείνει. Για τον σκοπό αυτό θα μετέλθει όποια μέσα έχει στη διάθεσή του, όντας ένας κυνικός τακτικιστής. Δεν μπορεί παρά να του αναγνωρίσει κανείς ότι είναι ο νικητής των εκλογών. Έχει διαβάσει άριστα τους αντιπάλους του, στους οποίους έχει καταφέρει να επιβάλει ένα βαρύ «ενοχικό σύνδρομο» για όσα συνέβησαν στην Ελλάδα από το 2010 και μετά, αν όχι και από νωρίτερα. Είναι πχ να απορεί κανείς για ποιον λόγο έπρεπε τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αμέσως μετά από το δημοψήφισμα του Ιουλίου, να δώσουν εξουσιοδότηση στην κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α – ΑΝΕΛ να διαπραγματευθεί με τους εταίρους;
Δεν υπήρχε πλειοψηφία; Δεν κατάλαβαν ότι ο κ. Τσίπρας τα εργαλειοποίησε; Με την επιλογή αυτή, ουσιαστικά τα τσουβάλιασε και τα υποχρέωσε, εκ των προτέρων, να υπερψηφίσουν ό,τι θα έφερνε από τις συνομιλίες με τους δανειστές. Παράλληλα, ο κ. Τσίπρας έχει αξιοποιήσει άριστα το θυμικό των ψηφοφόρων που θέλουν αλλαγή και κάτι νέο, ενώ δεν τους αρέσει το προηγούμενο πολιτικό σύστημα και εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι ίδιοι δεν φταίνε για τίποτα, αλλά για όλα ευθύνεται κάποιος τρίτος.
2. Αποδεικνύεται ότι το υποδόρροιο κύμα στην ελληνική κοινωνία παραμένει αριστερόστροφο και μάλλον λαϊκιστικό. Σε αυτό το πεδίο, η ρητορική του ΣΥ.ΡΙΖ.Α και των ΑΝΕΛ λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά από εκείνη της ΝΔ και των αληθινών η υποκρινόμενων εκσυγχρονιστικών δυνάμεων.
3. Η Ελλάδα εντάσσεται σταδιακά στην ομάδα των ευρωπαϊκών κρατών στις οποίες τα ποσοστά της αποχής αυξάνονται έπειτα από κάθε εκλογική αναμέτρηση. Αυτό εξηγείται σαφώς από την απογοήτευση των ψηφοφόρων για την έλλειψη ουσιαστικών εναλλακτικών επιλογών, αλλά και από την αδυναμία των σημερινών πολιτικών δυνάμεων να παρουσιάσουν διαφορετικές πολιτικές ατζέντες.
4. Το «ευρωπαϊκό τόξο» των πολιτικών δυνάμεων έχει διευρυνθεί. Σε αυτό πλέον περιλαμβάνεται ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α και οι ΑΝΕΛ. Για τον λόγο αυτό (αν και όχι μόνο, όπως θα εξηγηθεί στη συνέχεια), τα δύο κόμματα έλαβαν εντολή να συνεχίσουν στην εξουσία ώστε πλέον να εφαρμόσουν. Η σχετική πλειοψηφία των ελλήνων πολιτών εκτιμά ότι αυτός ο κυβερνητικός συνδυασμός (εφόσον επιβεβαιωθεί, αν και ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, αυτό το ενδεχόμενο έμοιαζε σίγουρο) μπορεί να εφαρμόσει καλύτερα τα συμφωνηθέντα. Όσο για τη Λαϊκή Ενότητα, ο μονοδιάστατος αντιμνημονιακός λόγος δεν την οδήγησε πουθενά και ούτε θα την οδηγήσει. Η διάκριση Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο έχει πεθάνει.
5. Σε ό,τι αφορά στη ΝΔ, η κρίση ταυτότητάς της είναι εμφανής. Θα κινηθεί προς φιλελεύθερη κατεύθυνση; Θα γίνει πιο λαϊκή; Θα επιδιώξει να γίνει ένα κεντροδεξιό κόμμα ευρωπαϊκού τύπου; Αυτά τα ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν σύντομα αν η ΝΔ θέλει να παραμείνει στο παιχνίδι της εξουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το ζήτημα των προσώπων που θα εκφράσουν την «επόμενη ημέρα» θα καταστεί επιτακτικό. Γνωστά ονόματα και γόνοι που θεωρούν ότι η «επόμενη ημέρα» τους ανήκει δεν θα πρέπει να αποτελέσουν εύκολες επιλογές, εκτός αν έχουν να εκφράσουν σαφή ατζέντα.
6. Η Χρυσή Αυγή αποτελεί πλέον την καθαρή τρίτη πολιτική δύναμη. Με το μεταναστευτικό/προσφυγικό να σοβεί έχει κι άλλα περιθώρια ανόδου. Είναι ξεκάθαρο ότι οι υπόλοιπες δυνάμεις δεν έχουν κάνει τίποτα το ουσιαστικό για να την αντιμετωπίσουν και δεν μοιάζουν διατεθειμένες ή ικανές να το πράξουν. Την ίδια στιγμή «Το Ποτάμι», ένα κόμμα χωρίς ιδεολογική άγκυρα, με ασαφείς προθέσεις πλην της έκφρασης μίας διακαούς επιθυμίας να κυβερνήσει, υπέστη καθίζηση. Δεν αρκεί σε μία χώρα όπως η Ελλάδα να επικαλείσαι τον φιλοευρωπαϊσμό ως καθοδηγητική πολιτική αρχή ή να συγκεντρώνεις δίπλα σου σημαντικές προσωπικότητες.
7. Μπροστά μας βρίσκεται πλέον η εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου. Το έργο αυτό θα έχει πολλά επεισόδια. Δεν θα είναι περίπατος για κανέναν. Βιαστικές εκτιμήσεις πρέπει να αποφεύγονται, αλλά η αξιολόγηση που έρχεται θα είναι δύσκολη και γεμάτη παγίδες. Την ίδια στιγμή, στο τραπέζι έχουν μπει κι άλλοι παράγοντες. Μοιάζει αμφίβολο να δοθούν στην Ελλάδα κι άλλες ευκαιρίες αν σημειωθούν τα ίδια λάθη. Πλέον, στο Βερολίνο και άλλου, η εναλλακτική δεν είναι το Grexit αλλά η πτώχευση εντός ευρωζώνης. Άλλωστε, οι σχετικές ιδέες έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν.
8. Μία τελευταία κουβέντα για εμάς τους δημοσιογράφους και τους δημοσκόπους. Το έργο μας θα συνεχίσει να είναι δύσκολο. Για τους μεν πρώτους, από τις δύο τηλεμαχίες φάνηκε ότι μας ενδιαφέρουν μόνο οι εντυπώσεις και όχι η ουσία. Χρειάζονται επίσης νέα πρόσωπα στην πρώτη γραμμή. Όσον αφορά στους δημοσκόπους, κάτι πρέπει να αλλάξουν στον τρόπο πρόβλεψης. Ο γράφων δεν είναι ειδικός, αλλά οι αστοχίες τους επιβάλλουν ενδοσκόπηση ώστε οι ίδιοι να γίνουν καλύτεροι και όχι να απαντούν στις κατηγορίες των πολιτικών.
Υπάρχουν όμως συμπεράσματα που προκύπτουν από το αποτέλεσμα – και αυτά αφορούν σε όλους.
1. Ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α, όπως η στήλη είχε επισημάνει ήδη από την επομένη της προκήρυξης των εκλογών τον περασμένο Αύγουστο, έχει έλθει για να μείνει. Για τον σκοπό αυτό θα μετέλθει όποια μέσα έχει στη διάθεσή του, όντας ένας κυνικός τακτικιστής. Δεν μπορεί παρά να του αναγνωρίσει κανείς ότι είναι ο νικητής των εκλογών. Έχει διαβάσει άριστα τους αντιπάλους του, στους οποίους έχει καταφέρει να επιβάλει ένα βαρύ «ενοχικό σύνδρομο» για όσα συνέβησαν στην Ελλάδα από το 2010 και μετά, αν όχι και από νωρίτερα. Είναι πχ να απορεί κανείς για ποιον λόγο έπρεπε τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αμέσως μετά από το δημοψήφισμα του Ιουλίου, να δώσουν εξουσιοδότηση στην κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α – ΑΝΕΛ να διαπραγματευθεί με τους εταίρους;
Δεν υπήρχε πλειοψηφία; Δεν κατάλαβαν ότι ο κ. Τσίπρας τα εργαλειοποίησε; Με την επιλογή αυτή, ουσιαστικά τα τσουβάλιασε και τα υποχρέωσε, εκ των προτέρων, να υπερψηφίσουν ό,τι θα έφερνε από τις συνομιλίες με τους δανειστές. Παράλληλα, ο κ. Τσίπρας έχει αξιοποιήσει άριστα το θυμικό των ψηφοφόρων που θέλουν αλλαγή και κάτι νέο, ενώ δεν τους αρέσει το προηγούμενο πολιτικό σύστημα και εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι ίδιοι δεν φταίνε για τίποτα, αλλά για όλα ευθύνεται κάποιος τρίτος.
2. Αποδεικνύεται ότι το υποδόρροιο κύμα στην ελληνική κοινωνία παραμένει αριστερόστροφο και μάλλον λαϊκιστικό. Σε αυτό το πεδίο, η ρητορική του ΣΥ.ΡΙΖ.Α και των ΑΝΕΛ λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά από εκείνη της ΝΔ και των αληθινών η υποκρινόμενων εκσυγχρονιστικών δυνάμεων.
3. Η Ελλάδα εντάσσεται σταδιακά στην ομάδα των ευρωπαϊκών κρατών στις οποίες τα ποσοστά της αποχής αυξάνονται έπειτα από κάθε εκλογική αναμέτρηση. Αυτό εξηγείται σαφώς από την απογοήτευση των ψηφοφόρων για την έλλειψη ουσιαστικών εναλλακτικών επιλογών, αλλά και από την αδυναμία των σημερινών πολιτικών δυνάμεων να παρουσιάσουν διαφορετικές πολιτικές ατζέντες.
4. Το «ευρωπαϊκό τόξο» των πολιτικών δυνάμεων έχει διευρυνθεί. Σε αυτό πλέον περιλαμβάνεται ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α και οι ΑΝΕΛ. Για τον λόγο αυτό (αν και όχι μόνο, όπως θα εξηγηθεί στη συνέχεια), τα δύο κόμματα έλαβαν εντολή να συνεχίσουν στην εξουσία ώστε πλέον να εφαρμόσουν. Η σχετική πλειοψηφία των ελλήνων πολιτών εκτιμά ότι αυτός ο κυβερνητικός συνδυασμός (εφόσον επιβεβαιωθεί, αν και ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, αυτό το ενδεχόμενο έμοιαζε σίγουρο) μπορεί να εφαρμόσει καλύτερα τα συμφωνηθέντα. Όσο για τη Λαϊκή Ενότητα, ο μονοδιάστατος αντιμνημονιακός λόγος δεν την οδήγησε πουθενά και ούτε θα την οδηγήσει. Η διάκριση Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο έχει πεθάνει.
5. Σε ό,τι αφορά στη ΝΔ, η κρίση ταυτότητάς της είναι εμφανής. Θα κινηθεί προς φιλελεύθερη κατεύθυνση; Θα γίνει πιο λαϊκή; Θα επιδιώξει να γίνει ένα κεντροδεξιό κόμμα ευρωπαϊκού τύπου; Αυτά τα ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν σύντομα αν η ΝΔ θέλει να παραμείνει στο παιχνίδι της εξουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το ζήτημα των προσώπων που θα εκφράσουν την «επόμενη ημέρα» θα καταστεί επιτακτικό. Γνωστά ονόματα και γόνοι που θεωρούν ότι η «επόμενη ημέρα» τους ανήκει δεν θα πρέπει να αποτελέσουν εύκολες επιλογές, εκτός αν έχουν να εκφράσουν σαφή ατζέντα.
6. Η Χρυσή Αυγή αποτελεί πλέον την καθαρή τρίτη πολιτική δύναμη. Με το μεταναστευτικό/προσφυγικό να σοβεί έχει κι άλλα περιθώρια ανόδου. Είναι ξεκάθαρο ότι οι υπόλοιπες δυνάμεις δεν έχουν κάνει τίποτα το ουσιαστικό για να την αντιμετωπίσουν και δεν μοιάζουν διατεθειμένες ή ικανές να το πράξουν. Την ίδια στιγμή «Το Ποτάμι», ένα κόμμα χωρίς ιδεολογική άγκυρα, με ασαφείς προθέσεις πλην της έκφρασης μίας διακαούς επιθυμίας να κυβερνήσει, υπέστη καθίζηση. Δεν αρκεί σε μία χώρα όπως η Ελλάδα να επικαλείσαι τον φιλοευρωπαϊσμό ως καθοδηγητική πολιτική αρχή ή να συγκεντρώνεις δίπλα σου σημαντικές προσωπικότητες.
7. Μπροστά μας βρίσκεται πλέον η εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου. Το έργο αυτό θα έχει πολλά επεισόδια. Δεν θα είναι περίπατος για κανέναν. Βιαστικές εκτιμήσεις πρέπει να αποφεύγονται, αλλά η αξιολόγηση που έρχεται θα είναι δύσκολη και γεμάτη παγίδες. Την ίδια στιγμή, στο τραπέζι έχουν μπει κι άλλοι παράγοντες. Μοιάζει αμφίβολο να δοθούν στην Ελλάδα κι άλλες ευκαιρίες αν σημειωθούν τα ίδια λάθη. Πλέον, στο Βερολίνο και άλλου, η εναλλακτική δεν είναι το Grexit αλλά η πτώχευση εντός ευρωζώνης. Άλλωστε, οι σχετικές ιδέες έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν.
8. Μία τελευταία κουβέντα για εμάς τους δημοσιογράφους και τους δημοσκόπους. Το έργο μας θα συνεχίσει να είναι δύσκολο. Για τους μεν πρώτους, από τις δύο τηλεμαχίες φάνηκε ότι μας ενδιαφέρουν μόνο οι εντυπώσεις και όχι η ουσία. Χρειάζονται επίσης νέα πρόσωπα στην πρώτη γραμμή. Όσον αφορά στους δημοσκόπους, κάτι πρέπει να αλλάξουν στον τρόπο πρόβλεψης. Ο γράφων δεν είναι ειδικός, αλλά οι αστοχίες τους επιβάλλουν ενδοσκόπηση ώστε οι ίδιοι να γίνουν καλύτεροι και όχι να απαντούν στις κατηγορίες των πολιτικών.
