Εκρηξη προβληματισμών για την τύχη της Ευρωζώνης

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Το ενδεχόμενο του Grexit έχει αναζωπυρώσει, το τελευταίο διάστημα, τους προβληματισμούς για το μέλλον του κοινού νομίσματος, όχι μόνο στις συνόδους κορυφής στις Βρυξέλλες αλλά και σε διεθνή κλίμακα, όπου αποτυπώνεται έντονη κριτική στην αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης.

Δεν είναι μόνο το –πραγματικό για τους μεν, επίπλαστο για τους δε– ενδεχόμενο του Grexit που έχει αναζωπυρώσει, το τελευταίο διάστημα, τους προβληματισμούς για το μέλλον του κοινού νομίσματος σε διεθνή κλίμακα. Εγκυροι οικονομολόγοι και αναλυτές, ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού, διατυπώνουν σε ευρείας επιρροής έντυπα έντονη κριτική στην αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, ενώ οι φωνές αμφισβήτησης επεκτείνονται σε όλες τις αποχρώσεις του πολιτικού φάσματος.Πρόσφατα, το γαλλικό δημόσιο τηλεοπτικό δίκτυο France 5 παρουσίασε στη ζώνη μέγιστης τηλεθέασης ένα ντοκιμαντέρ που έκανε πάταγο με τίτλο «Bye bye l’euro»– έναν τίτλο, ο οποίος παρέπεμπε στην κινηματογραφική επιτυχία «Good Bye Lenin». Η ταινία ξεκινούσε με ένα υποθετικό σενάριο –την αποχώρηση πρώτα της Ιταλίας (όχι της Ελλάδας!) και ύστερα της Γαλλίας από την Ευρωζώνη– για να δώσει στη συνέχεια τον λόγο σε σειρά γνωστών προσωπικοτήτων του πολιτικού και ακαδημαϊκού κόσμου, όπως οι Φρανσουά Μπαρουάν, Ζακ Αταλί, Ζακ Σαπίρ, Φιλίπ Ντεσερτίν κ.ά. Το αβίαστο συμπέρασμα: η έξοδος από το ευρώ, αν και παραμένει μειοψηφική άποψη στους κύκλους των γαλλικών ελίτ, δεν αποτελεί πλέον ταμπού και οπωσδήποτε δεν περιορίζεται στο Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν.


Αντίστοιχα, στην απέναντι πλευρά του Ρήνου οι φωνές εναντίον του ευρώ δεν ακούγονται μόνο από το ανερχόμενο, όπως έδειξαν οι πρόσφατες εκλογές στο Αμβούργο, ρεύμα του δεξιού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD). Την περασμένη Τρίτη, η γαλλική εφημερίδα Le Monde φιλοξενούσε ολοσέλιδη ανάλυση του Βόλφγκανγκ Στρικ, διευθυντή του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στην Κολωνία, υπό τον εύγλωττο τίτλο: «Η Ευρώπη οφείλει να εγκαταλείψει το κοινό νόμισμα».

«Αν το ευρώ αποτύχει, θα αποτύχει η ίδια η Ευρώπη, έλεγε η Αγκελα Μέρκελ. Σήμερα, ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Το ευρώ καταστρέφει την Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, η Ευρώπη μπορεί να μην αποτύχει στο τέλος», υποστηρίζει ο προοδευτικός κοινωνιολόγος. «Με την άνοδο στην εξουσία του αριστερού κόμματος ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα... το τερατώδες σχέδιο να επιβάλουν ένα κοινό νόμισμα σε χώρες με πολύ διαφορετικές οικονομίες φαίνεται να πλησιάζει στο τέλος που δικαιούται. Είχαν προηγηθεί, βέβαια, προσπάθειες διάσωσης. Ξεκίνησαν αντικαθιστώντας εκλεγμένες κυβερνήσεις με τεχνοκράτες από τις χρηματιστικές γραφειοκρατίες, ιδιωτικές και δημόσιες, αλλά οι αχάριστοι λαοί τους έστειλαν σπίτι τους. Η εποχή της υπακοής παρήλθε: οι δημοκρατικοί θεσμοί απέρριψαν τα εμφυτεύματα των Βρυξελλών. Και έπεται συνέχεια: στην Ισπανία, οι Podemos, το αδελφό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, θα στείλει στο καναβάτσο το Λαϊκό Κόμμα».

Ο Βόλφγκανγκ Στρικ προειδοποιεί το Βερολίνο πως η θηλιά που βάζει η Ευρωζώνη στον λαιμό της Ελλάδας μπορεί να οδηγήσει σε μια «γεωστρατηγική καταστροφή», οδηγώντας τη χώρα μας στην αγκαλιά της Ρωσίας. Μια άποψη που συμμερίζεται και ο βρετανικός Economist στην πρόσφατη ανάλυσή του «Ελλάδα, ένας ημικατευθυνόμενος πύραυλος», στην οποία υπογραμμίζεται το έντονο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το ελληνικό πρόβλημα. Την ίδια στιγμή, ο γνωστός Αμερικανός οικονομολόγος Τζέιμς Γκαλμπρέιθ έγραφε στην Boston Globe ότι «σε αυτές τις δραματικές ώρες, αν η Ευρώπη αποτύχει, οι ΗΠΑ πρέπει να παρέμβουν και να στηρίξουν την Ελλάδα».

Η αλήθεια είναι ότι τα αντιγερμανικά αισθήματα βρίσκουν ολοένα και ευκολότερα τον δρόμο τους προς τα πιο έγκυρα αμερικανικά ΜΜΕ. «Ηρθε η ώρα να διώξουμε κλωτσηδόν τη Γερμανία από την Ευρωζώνη», ήταν ο προκλητικός τίτλος άρθρου στην ηλεκτρονική σελίδα του Foreign Policy, ενός εκ των γνωστότερων think tank για θέματα διεθνούς πολιτικής. Συγγραφέας του ήταν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κολούμπια, Πάτρικ Τσόβανεκ, ο οποίος έχει διατελέσει σύμβουλος ηγετικών προσωπικοτήτων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Η ανάλυσή του ενοχοποιεί τη Γερμανία και τα αστρονομικά πλεονάσματά της για την ύφεση στην Ευρωζώνη και την καταστροφή περιφερειακών χωρών, εισηγείται δε «φιλικό διαζύγιο» και συντεταγμένη επιστροφή της Γερμανίας στο μάρκο.

Σε ανάλογο μήκος κύματος κινείται άρθρο της εφημερίδας Politico με τίτλο «Είναι οι Γερμανοί έτοιμοι να συντρίψουν την παγκόσμια οικονομία;». Ο αρθρογράφος υποστηρίζει ότι με την ανελαστική πολιτική του το Βερολίνο κινδυνεύει να διαλύσει την Ευρωζώνη και τονίζει: «Αυτό δεν είναι αποκλειστικά ευρωπαϊκό ζήτημα. Επηρεάζει όλο τον κόσμο και θα μπορούσε να αλλάξει την τροχιά της αμερικανικής οικονομίας». Το ευκόλως εννοούμενο συμπέρασμα είναι πως η Ουάσιγκτον έχει σοβαρούς λόγους να παρέμβει στον ευρωπαϊκό κυκεώνα προτού να είναι πλέον αργά.

Αναζητώντας φιλικό διαζύγιο
Σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι ενδεχόμενη έξοδος μιας μικρής χώρας, όπως η Ελλάδα, δεν θα είχε σοβαρές επιπτώσεις για την Ευρωζώνη, ο γενικός επίτροπος πολιτικού σχεδιασμού της γαλλικής κυβέρνησης, Ζαν Πιζανί - Φερί, θεωρεί ότι οι κίνδυνοι είναι κάθε άλλο παρά αμελητέοι. Με άρθρο του στο Project Syndicate υποστηρίζει πως μια τέτοια εξέλιξη «θα ανατρέψει την υπόρρητη παραδοχή ότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη είναι μη αναστρέψιμη. Η ιστορία πράγματι διδάσκει ότι τίποτα δεν είναι μη αναστρέψιμο. Σύμφωνα με τον Γενς Νόρντβιγκ, από τις αρχές του 19ου αιώνα έχουν καταγραφεί 67 διασπάσεις νομισματικών ενώσεων. Αν μια χώρα κάνει την αρχή, οι αγορές θα θεωρήσουν ότι αυξάνονται οι πιθανότητες να ακολουθήσουν και άλλες».

Παραπλήσια είναι η ανάλυση του πρώην προέδρου της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, ο οποίος, με συνέντευξή του στην εφημερίδα Les Echos, τάσσεται υπέρ μιας «φιλικής εξόδου» της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, σε συμφωνία και όχι σε σύγκρουση με τους εταίρους της. Το σενάριο του «φιλικού διαζυγίου» προκρίνει και ο αναλυτής των Financial Times Βόλφγκανγκ Μινχάου, προτείνοντας την εισαγωγή παράλληλου νομίσματος για τις εσωτερικές συναλλαγές. Ο αρθρογράφος θεωρεί ως υπόθεση υψηλού ρίσκου ένα συγκρουσιακό Grexit, επιμένει όμως ότι «ακόμη και αυτό θα ήταν προτιμότερο από το στάτους κβο».