Του Charles Powell
Το Strategic Europe εξακολουθεί τη σειρά των δημοσιεύσεών του, με στόχο
να εξηγήσει τις φιλοδοξίες των 28 κρατών μελών της ΕΕ στους τομείς της
εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας. Ζητήσαμε από τους
συνεργάτες μας σε κάθε πρωτεύουσα να παρουσιάσουν μια ειλικρινή εκτίμηση
της αντίληψης της χώρας τους για την ασφάλεια και τη στρατηγική, με
βαθμολόγηση σε μια κλίμακα από 0 (τους βραδυπορούντες) έως το 5 (τους
φιλόδοξους). Αυτή την εβδομάδα, η προσοχή είναι στην Ισπανία. Οι αναλυτές στην Μαδρίτη πιστεύουν γενικώς ότι η συμβολή της Ισπανίας
στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ είναι πολύ μικρότερη από όσο θα μπορούσε
να είναι. Αυτό μπορεί να είναι μια φυσική συνέπεια των διαδοχικών
διευρύνσεων της ΕΕ και του ολοένα και πιο ετερογενούς χαρακτήρα της
Ένωσης. Κάποιοι, ωστόσο, αποδίδουν αυτή την απώλεια της επιρροής στο
γεγονός ότι η Ισπανία έχει εκπληρώσει σε μεγάλο βαθμό τους στόχους που
έθεσε να επιτύχει κατά την επανασύνδεσή της με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι
στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και χρειάζεται να προσδιορίσει νέους
στόχους επειγόντως.
Συνολικά, η Ισπανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να λειτουργήσει σε ένα
εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον τα τελευταία
χρόνια. Με δεδομένο αυτό το πλαίσιο, το παρόν επίπεδο της φιλοδοξίας της
Μαδρίτης στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, αξίζει να βαθμολογηθεί με
3 με άριστα το 5.Προς τιμήν του, ο υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας, José Manuel
García-Margallo, έχει προσπαθήσει να αντιμετωπίσει αυτό το έλλειμμα. Στα
τέλη του 2014, εκπόνησε την πρώτη εθνική στρατηγική για την εξωτερική
πολιτική, η οποία υποβλήθηκε, για πρώτη φορά στα χρονικά, στο Ισπανικό
κοινοβούλιο. Ήταν επίσης ένας από τους τέσσερις υπουργούς Εξωτερικών της
ΕΕ που ανέθεσε σε μια ομάδα think tanks να εκπονήσουν μια νέα Ευρωπαϊκή
Παγκόσμια Στρατηγική το 2013, για να σηματοδοτήσει τη δέκατη επέτειο
της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας της ΕΕ.
Οι περισσότεροι αναλυτές θα ήθελαν επίσης να εστιάσουν στον αντίκτυπο της σοβαρής ύφεσης που η Ισπανία έχει περάσει από το 2008 και από την οποία ανακάμπτει μόνο σταδιακά. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία στις αρχές του 2011, η κέντρο-δεξιά κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος του Mariano Rajoy έπρεπε να εστιάσει την προσοχή της σχεδόν αποκλειστικά στην αντιμετώπιση αυτής της άνευ προηγουμένου οικονομικής ύφεσης.
Επιπλέον, τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση της κρίσης είχαν ένα σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα της Μαδρίτης να ασκήσει επιρροή στο εξωτερικό: Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Ισπανίας έχει μειωθεί περισσότερο από 30% από το 2008 και η διεθνής βοήθεια έχει μειωθεί κατά 70%. Ομοίως, η πίεση στον προϋπολογισμό του υπουργείου Εξωτερικών έχει οδηγήσει στο κλείσιμο πολλών πρεσβειών και προξενείων.
Εν τέλει, η κρίση έχει δημιουργήσει άνευ προηγουμένου πολιτικές εντάσεις και μια σοβαρή αποσχιστική πρόκληση από την περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας. Σαφώς, δεν είναι εύκολο να προωθήσει μια φιλόδοξη ατζέντα εξωτερικής πολιτικής σε αυτό το κλίμα.
Σε μια εποχή σοβαρής οικονομικής δυσπραγίας και, ειδικότερα, με εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ισπανική κυβέρνηση θα ήταν ένας ενθουσιώδης υποστηρικτής της Διατλαντικής Εμπορικής και Επενδυτικής Εταιρικής Σχέσης (ΤΤΙΡ). Σύμφωνα με μια μελέτη, μόνο τρία άλλα κράτη της ΕΕ θα επωφεληθούν περισσότερο από ό, τι η Ισπανία από μια φιλόδοξη συμφωνία ΤΤΙΡ, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μακροχρόνια αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,6% και στη δημιουργία 140.000 νέων θέσεων εργασίας.
Η αντιπολίτευση στη διαπραγμάτευση είναι αρκετά υποτονική μέχρι σήμερα, αλλά είναι αβέβαιο ότι θα συνεχίσει να υπάρχει μια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία υπέρ της ΤΤΙΡ μετά τις επόμενες γενικές εκλογές, που θα διεξαχθούν το αργότερο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015.
Οικονομικοί λόγοι, επίσης, σε μεγάλο βαθμό, υπαγορεύουν την Ισπανική πολιτική έναντι της Λατινικής Αμερικής. Η Μαδρίτη έχει απογοητευτεί από τη συμπεριφορά των αναξιόπιστων λαϊκιστών στην Αργεντινή, τη Βενεζουέλα, το Εκουαδόρ και τη Βολιβία οι οποίοι έχουν καταφέρει να καθυστερήσουν τις διαπεριφερειακές διαπραγματεύσεις, όπως αυτές μεταξύ της ΕΕ και της Mercosur ή της Κοινότητας των Άνδεων. Αντ ΄αυτού, η Ισπανία έχει επενδύσει πολλά στις διμερείς οικονομικές σχέσεις της με τις πιο φιλικές προς τις επιχειρήσεις κυβερνήσεις της Συμμαχίας του Ειρηνικού, του Μεξικού, της Χιλής, της Κολομβίας και του Περού, οι οποίες, όλες, έχουν καταλήξει σε συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με τις Βρυξέλλες.
Η Μαδρίτη είναι ένας ισχυρός υποστηρικτής της Διειρινικής Εταιρικής Σχέσης (TPP), η οποία βρίσκεται υπό συζήτηση από αρκετούς από τους στενότερους συμμάχους της στην Λατινική Αμερική και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταξύ άλλων, αν μη τι άλλο επειδή μια επιτυχημένη TPP μπορεί να βοηθήσει να ανοίξει ο δρόμος για μια φιλόδοξη συμφωνία ΤΤΙΡ. Η Ισπανία επίσης καλλιεργεί τις διμερείς σχέσεις της με τον οικονομικό γίγαντα της περιοχής, τη Βραζιλία, η οποία το 2007 σύνηψε μια στρατηγική εταιρική σχέση με την ΕΕ το 2007.
Η ειδική σχέση της Ισπανίας με την Κούβα θα μπορούσε να επιτρέψει στην Μαδρίτη να συμβάλει στην ενίσχυση των δεσμών του νησιού με την ΕΕ, οι οποίοι θα βελτιωθούν αναμφίβολα χάρη στην πρόσφατη συμφωνία για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Αβάνας και της Ουάσιγκτον. Συνολικά, ωστόσο, οι οικονομικές δυσκολίες της Ισπανίας και οι εξελίξεις στην ίδια τη Λατινική Αμερική έχουν υπονομεύσει κάπως την ικανότητα της Μαδρίτης να ενθαρρύνει την ΕΕ να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στην περιοχή.
Στο παρελθόν, η ΕΕ έστρεφε το βλέμμα της στην Ισπανία για την ηγεσία στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Εδώ πάλι, η απογοητευτική επίδοση της Ένωσης για τη Μεσόγειο, μιας εταιρικής σχέσης της ΕΕ και 43 χωρών της Μεσογείου, έχει αναγκάσει τη Μαδρίτη να στραφεί σε μια πιο διμερή προσέγγιση. Οικονομικοί λόγοι οδήγησαν την Ισπανία να επικεντρωθεί κυρίως στο Μαρόκο, τον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της στην περιοχή και στην Αλγερία, τον κυριότερο προμηθευτή φυσικού αερίου της. Ωστόσο, η διαμάχη για το αμφισβητούμενο έδαφος της Δυτικής (πρώην Ισπανικής) Σαχάρας εξακολουθεί να υπονομεύει τις σχέσεις και με τις δύο χώρες.
Η Ισπανική κυβέρνηση, επίσης, υποστήριξε τον εκδημοκρατισμό στην Αίγυπτο και στην Τυνησία, σε μεγάλο βαθμό προβάλλοντας τη δική της μετάβαση ως ένα χρήσιμο μοντέλο. Αυτό επέτρεψε στη Μαδρίτη να ενισχύσει το προφίλ της και στις δύο χώρες της Βόρειας Αφρικής.
Το σημαντικότερο, η εκλογή της Ισπανίας στην καυτή σύνθεση των μη μόνιμων εδρών στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την περίοδο 2015-2016, γεγονός που η κυβέρνηση βλέπει ως τη μεγάλη της επιτυχία στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, έχει ενθαρρύνει τη Μαδρίτη για να αναζητήσει έναν πιο ενεργό διπλωματικό ρόλο στις τρέχουσες συγκρούσεις στη Συρία και το Ιράκ. Εν τω μεταξύ, μετά από αίτημα του ΝΑΤΟ, η Μαδρίτη έχει στείλει μια συστοιχία πυραύλων Patriot, για να βοηθήσει στην προστασία των νότιων συνόρων της Τουρκίας.
Στη Μαδρίτη έχει γίνει επίσης όλο και πιο ξεκάθαρη η επίγνωση της ανάγκης να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην ασφάλεια από την περιοχή Σαχέλ και πέρα. Πρόσφατα έχει συνεισφέρει σημαντικά στη στρατιωτική εκπαιδευτική αποστολή της ΕΕ στο Μάλι (επί του παρόντος υπό Ισπανική διοίκηση), στις αποστολές της ΕΕ που έχουν αναπτυχθεί στη Σομαλία και το Τζιμπουτί για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της θαλάσσιας πειρατείας, καθώς και στην ειρηνευτική δύναμη της ΕΕ στη Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Δικαιολογημένα, ο πρόσφατος διορισμός ενός Ισπανού στη διεύθυνση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας έχει θεωρηθεί ως ανταμοιβή για αυτή την μακροχρόνια δέσμευση στις αποστολές της ΕΕ στο εξωτερικό.
Η αντίδραση της Μαδρίτης στις κρίσεις στη νότια γειτονιά της ΕΕ ήταν απόλυτα προβλέψιμη, αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο και για την εκπληκτικά διαλλακτική στάση της Ισπανίας στην συμπεριφορά της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό εξηγείται υπό το πρίσμα του παραδοσιακού σεβασμού της ισπανικής διπλωματίας στο διεθνές δίκαιο και της σχεδόν εμμονικής ανησυχίας της σχετικά με την εδαφική ακεραιότητα.
Δεδομένου ότι η Ρωσία δεν αποτελεί σημαντικό οικονομικό εταίρο (αν και προμήθευε την Ισπανία με το 14% του πετρελαίου της πριν από την κρίση), η στάση της Ισπανίας ίσως είναι καλύτερο να αποδοθεί σε μια αταβιστική συμπάθεια για τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Μόσχας. Αυτή η στάση οδηγεί τους Ισπανούς διπλωμάτες στον ισχυρισμό ότι μπορούν να λειτουργήσουν ως γέφυρα μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Μαδρίτη έχει υποστηρίξει πλήρως τις κυρώσεις της ΕΕ που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις τους στην Ισπανική οικονομία. Επιπλέον, η Ισπανία συμβάλλει στην αποστολή Εναέριας Αστυνόμευσης της Βαλτικής του ΝΑΤΟ για την προστασία του εναέριου χώρου πάνω στην Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία και σχεδιάζει να λάβει μέρος στην επιχείρηση υψηλής ετοιμότητας Δύναμη Αιχμή του Δόρατος της συμμαχίας, που δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ουκρανία.
Παραδόξως, η σύγκρουση της ΕΕ με τη Ρωσία έχει δώσει στη Μαδρίτη νέα επιχειρήματα με τα οποία μπορεί να προωθήσει τη συνεχιζόμενη εκστρατείας της για καλύτερες διασυνοριακές διασυνδέσεις στον τομέα της ενέργειας με τη Γαλλία (η οποία προσπάθησε να προστατεύσει την πυρηνική βιομηχανία της από τις Ισπανικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) και ως εκ τούτου με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Οκτώβριο του 2014 να εξασφαλίσει ότι χώρες όπως η Ισπανία θα πρέπει να απολαύσουν ένα ποσοστό ηλεκτρικής διασύνδεσης της τάξεως του 10% μέχρι το 2020 δεν είναι δεσμευτική, αλλά η Μαδρίτη την υποδέχτηκε ως ένα σημαντικό επίτευγμα. Η Ιβηρική Χερσόνησος έχει εδώ και καιρό αποτελέσει μια ενεργειακή νησίδα και η κατάργηση αυτού του εμποδίου θα μπορούσε να συμβάλει αποφασιστικά στη μακροπρόθεσμη ευημερία της Ισπανίας. Ταυτόχρονα, θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία μιας πραγματικής Ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.
Εν ολίγοις, η Ισπανία έχει να αντιμετωπίσει κάποιες τρομακτικές πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις που έχουν περιορίσει την ικανότητα της χώρας να συμβάλει στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Κοιτώντας προς το μέλλον, το ερώτημα είναι αν η Μαδρίτη θα μπορέσει να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στη σκηνή της ΕΕ στο ορατό μέλλον.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=58975
