- Χαρίτος Πάνος-Οταν ο Νετανιάχου ξεκινούσε την ομιλία του ενώπιον του Κογκρέσου, ξένος διπλωμάτης που παρακολουθούσε ρώτησε συνάδελφό του: «Είναι ο Νετανιάχου που αδειάζει τον Ομπάμα και τους Δημοκρατικούς ή οι Ρεπουμπλικανοί που επιλέγουν Νετανιάχου για τις εκλογές στο Ισραήλ;»Η ομιλία του Ισραηλινού πρωθυπουργού ενώπιον του Κογκρέσου, κατόπιν της πρόσκλησης που του είχε απευθύνει ο εκπρόσωπος και μέλος των Ρεπουμπλικανών Τζον Μπόεχνερ ήταν αναμενόμενο πως θα κυριαρχούσε στις στήλες της παγκόσμιας ειδησεογραφίας. Οι λόγοι προσέλκυσης του ενδιαφέροντος αρκετοί και οι κυριότεροι εξ αυτών σχετίζονταν με τη χρονική στιγμή της πρόσκλησης.
- Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο και στις 17
του μήνα οι Ισραηλινοί πολίτες καλούνται να προσέλθουν στις κάλπες για
να εκλέξουν νέα κυβέρνηση.
- Η πρόσκλησή του στο αμερικανικό Κογκρέσο έγινε εν αγνοία του Λευκού Οίκου, κάτι που αποτελεί σαφή παραβίαση του πρωτοκόλλου.
- Η ομιλία του έγινε την ίδια χρονική στιγμή που οι υπουργοί των Εξωτερικών της Ουάσιγκτον και της Τεχεράνης συναντούνταν σε μια προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας αναφορικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και το κυριότερο όλων, είχε εμμέσως, πλην σαφώς, όμως, εκφραστεί η δυσαρέσκεια του Αμερικανού προέδρου για το ενδεχόμενο αποδοχής της πρόσκλησης από τον Νετανιάχου.
Όταν ο Νετανιάχου ξεκινούσε την ομιλία του ενώπιον του Κογκρέσου, ξένος διπλωμάτης που παρακολουθούσε ρώτησε συνάδελφό του: «Είναι ο Νετανιάχου που αδειάζει τον Ομπάμα και τους Δημοκρατικούς ή οι Ρεπουμπλικανοί που επιλέγουν Νετανιάχου για τις εκλογές στο Ισραήλ;».
Αν και ο Λευκός Οίκος αρμοδίως είχε περάσει το μήνυμα στο περιβάλλον του Ισραηλινού πρωθυπουργού πως η ομιλία του θα ήταν καλύτερα να αποφευχθεί, αυτό δεν συνέβη.
Η άφιξή του στην Ουάσιγκτον δεν είχε καμία επισημότητα. Ο Αμερικανός πρόεδρος φρόντισε, με διαρροή από το γραφείο του, να γίνει γνωστό πως δεν παρακολούθησε από την τηλεόραση την ομιλία Νετανιάχιου και μέσω δεκαπεντάλεπτου τηλεοπτικού μηνύματός απέρριψε τις κατηγορίες του Ισραήλ που θέλουν τον Ομπάμα να προωθεί μια «κακή συμφωνία» με το Ιράν.
Τα σύννεφα
Παρά τα όσα έχουν διαρρεύσει, ακόμα και σήμερα υπάρχουν αρκετοί που δυσκολεύονται να πειστούν πως οι σχέσεις ΗΠΑ - Ισραήλ βρίσκονται στο χειρότερό τους σημείο.Η είδηση όμως είναι πραγματική και δεν αποτελεί έκπληξη. Το 2010 σε μια συνάντηση του Νικολά Σαρκοζί με τον Μπάρακ Ομπάμα όπου τα μικρόφωνα της αίθουσας είχαν ξεχαστεί ανοιχτά, είχε κάνει τον γύρο του κόσμου η φράση του Σαρκοζί αναφορικά με τον Νετανιάχου. «Δεν τον εμπιστεύομαι κι έχω κουραστεί από τα ψέματά του» είχε δηλώσει σχετικά με τις δεσμεύσεις του για το Παλαιστινιακό. Ο Ομπάμα τότε δεν είχε απαντήσει, αν και με την αντίδρασή του δεν είχε εκφράσει κάποια δυσαρέσκεια στα λεγόμενα του συνομιλητή του. Φαντάζομαι πως σήμερα, αν κάποια μικρόφωνα στον περιβάλλοντα χώρο του έμεναν ανοιχτά κατά λάθος, θα αποκάλυπταν τις δικές του «γαλλικές» εκφράσεις για τον μοναδικό άνθρωπο που, μετά τον Πούτιν, τον έχει φέρει τόσες φορές σε δύσκολη θέση.
Η ένταση στις σχέσεις Ομπάμα - Νετανιάχου δεν αποτελεί κάτι καινούργιο. Ήδη από την πρώτη περίοδο της ανάληψης πρωτοβουλιών για το Παλαιστινιακό, η Ουάσιγκτον βίωνε τις προσβολές με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο πρόσωπο του Τζο Μπάιντεν ή όποιου άλλου απεσταλμένου. Στον πρόσφατο πόλεμο στη Γάζα, οι πιέσεις του ίδιου του Ομπάμα δεν στάθηκαν ικανές να σταματήσουν την ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση.
Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει πως η Αμερική έπαψε να ενημερώνει για τους διαπραγματευτικούς χειρισμούς της το Τελ Αβίβ, επιδιώκοντας να περιορίσει τις αντιδράσεις.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, όταν ο Λευκός Οίκος κατάλαβε πως ο Νετανιάχου θα αποδεχόταν την παραβίαση του πρωτοκόλλου και θα απευθυνόταν στο Κογκρέσο σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις για το Ιράν, η παραμικρή εμπιστευτική διαρροή θα ήταν "the point of no return", το σημείο χωρίς επιστροφή στην προσωπική του σχέση με τον ένοικο του Λευκού Οίκου.
Η ρήξη όμως με τον Ομπάμα ήταν συνειδητή επιλογή. Αν και δυσαρεστημένη, η Ουάσιγκτον σε κάθε δύσκολη στιγμή στήριξε το Ισραήλ όπου κι αν χρειάστηκε. Πέρα από τη στήριξη στα Ηνωμένα Έθνη, αξίζει να σημειωθεί η στρατιωτική βοήθεια ύψους 20 δισ. δολαρίων που έχει λάβει η χώρα μόνο στη διάρκεια της θητείας του Μπάρακ Ομπάμα. Επίσης αυτό το ποσό δεν αφορά το σύνολο της οικονομικής στήριξης από τις ΗΠΑ, αλλά μόνο το στρατιωτικό σκέλος. Υπό αυτές τις συνθήκες η παρατήρηση ξένου αναλυτή, που επισημαίνει πως δεν συμπεριφέρεσαι κατά τέτοιο τρόπο σε αυτούς που στέκουν δίπλα σου, είναι ορθή. Μόνο που, όπως προανέφερα, η επιλογή ρήξης με τον Ομπάμα ήταν αποφασισμένη.
Τελευταίο του χαρτί και άσος στο μανίκι ήταν και πάλι η ασφάλεια και η ομιλία του στο αμερικανικό Κογκρέσο.
Όταν έφυγε από το Τελ Αβίβ για την Ουάσιγκτον, οι δημοσκοπήσεις τού έδιναν 21 έδρες απέναντι στις 24 με αυξητική τάση που είχε το Εργατικό Κόμμα μαζί με τη Λίβνι. Όταν επέστρεφε κατόπιν της ομιλίας του, δημοσκοπήσεις δεν υπήρχαν, ωστόσο το γεγονός ότι κατάφερε να μεταφέρει τον προεκλογικό του αγώνα μέσω Αμερικής και σε ζωντανή σύνδεση με όλα τα μέσα του κόσμου του έδωσε εκ νέου μια ώθηση που δεν θα ήταν ικανή να του αποφέρει διαφορετικά μια ρητορική που είχε φτάσει να αμφισβητείται ακόμα κι από τους πλέον ένθερμους υποστηρικτές του.
Βεβαίως, ο δρόμος για τις εκλογές είναι ακόμα μακρύς και πλέον, με την αντιπολίτευση να συσπειρώνεται απέναντι στον Νετανιάχου, το αποτέλεσμα αναμένεται να κρίνουν οι αναποφάσιστοι για την οικονομία και οι προβληματισμένοι με την ασφάλεια...
- Η πρόσκλησή του στο αμερικανικό Κογκρέσο έγινε εν αγνοία του Λευκού Οίκου, κάτι που αποτελεί σαφή παραβίαση του πρωτοκόλλου.
- Η ομιλία του έγινε την ίδια χρονική στιγμή που οι υπουργοί των Εξωτερικών της Ουάσιγκτον και της Τεχεράνης συναντούνταν σε μια προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας αναφορικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και το κυριότερο όλων, είχε εμμέσως, πλην σαφώς, όμως, εκφραστεί η δυσαρέσκεια του Αμερικανού προέδρου για το ενδεχόμενο αποδοχής της πρόσκλησης από τον Νετανιάχου.
Η σκοπιμότητα
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει κατόπιν όλων των παραπάνω έχει να κάνει με το πώς είναι δυνατόν μια χώρα με τις γεωγραφικές διαστάσεις του Ισραήλ να αδιαφορεί, με προκλητικό κιόλας τρόπο, για το αν οι ενέργειες του πρωθυπουργού του έχουν το πράσινο φως του στενότερου (και κατά καιρούς μοναδικού) εταίρου του ανά τον κόσμο.Όταν ο Νετανιάχου ξεκινούσε την ομιλία του ενώπιον του Κογκρέσου, ξένος διπλωμάτης που παρακολουθούσε ρώτησε συνάδελφό του: «Είναι ο Νετανιάχου που αδειάζει τον Ομπάμα και τους Δημοκρατικούς ή οι Ρεπουμπλικανοί που επιλέγουν Νετανιάχου για τις εκλογές στο Ισραήλ;».
Αν και ο Λευκός Οίκος αρμοδίως είχε περάσει το μήνυμα στο περιβάλλον του Ισραηλινού πρωθυπουργού πως η ομιλία του θα ήταν καλύτερα να αποφευχθεί, αυτό δεν συνέβη.
Η άφιξή του στην Ουάσιγκτον δεν είχε καμία επισημότητα. Ο Αμερικανός πρόεδρος φρόντισε, με διαρροή από το γραφείο του, να γίνει γνωστό πως δεν παρακολούθησε από την τηλεόραση την ομιλία Νετανιάχιου και μέσω δεκαπεντάλεπτου τηλεοπτικού μηνύματός απέρριψε τις κατηγορίες του Ισραήλ που θέλουν τον Ομπάμα να προωθεί μια «κακή συμφωνία» με το Ιράν.
Τα σύννεφα
Παρά τα όσα έχουν διαρρεύσει, ακόμα και σήμερα υπάρχουν αρκετοί που δυσκολεύονται να πειστούν πως οι σχέσεις ΗΠΑ - Ισραήλ βρίσκονται στο χειρότερό τους σημείο.Η είδηση όμως είναι πραγματική και δεν αποτελεί έκπληξη. Το 2010 σε μια συνάντηση του Νικολά Σαρκοζί με τον Μπάρακ Ομπάμα όπου τα μικρόφωνα της αίθουσας είχαν ξεχαστεί ανοιχτά, είχε κάνει τον γύρο του κόσμου η φράση του Σαρκοζί αναφορικά με τον Νετανιάχου. «Δεν τον εμπιστεύομαι κι έχω κουραστεί από τα ψέματά του» είχε δηλώσει σχετικά με τις δεσμεύσεις του για το Παλαιστινιακό. Ο Ομπάμα τότε δεν είχε απαντήσει, αν και με την αντίδρασή του δεν είχε εκφράσει κάποια δυσαρέσκεια στα λεγόμενα του συνομιλητή του. Φαντάζομαι πως σήμερα, αν κάποια μικρόφωνα στον περιβάλλοντα χώρο του έμεναν ανοιχτά κατά λάθος, θα αποκάλυπταν τις δικές του «γαλλικές» εκφράσεις για τον μοναδικό άνθρωπο που, μετά τον Πούτιν, τον έχει φέρει τόσες φορές σε δύσκολη θέση.
Η ένταση στις σχέσεις Ομπάμα - Νετανιάχου δεν αποτελεί κάτι καινούργιο. Ήδη από την πρώτη περίοδο της ανάληψης πρωτοβουλιών για το Παλαιστινιακό, η Ουάσιγκτον βίωνε τις προσβολές με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο πρόσωπο του Τζο Μπάιντεν ή όποιου άλλου απεσταλμένου. Στον πρόσφατο πόλεμο στη Γάζα, οι πιέσεις του ίδιου του Ομπάμα δεν στάθηκαν ικανές να σταματήσουν την ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση.
«Πυρηνικά προσχήματα»
Πλέον ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, που δεν προτίθεται να απαρνηθεί την πολιτική, αλλά βλέπει πως οι πιθανότητες επανεκλογής του δυσκολεύουν, διέγνωσε ένα παράθυρο αναβάθμισης του ιδίου και των πιθανοτήτων του.Την ομιλία του ενάντια στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν την έκανε απέναντι στους Αμερικανούς γερουσιαστές δέκα ημέρες πριν τις εκλογές στο Ισραήλ.Το μεγάλο άγχος της αμερικανικής ηγεσίας για την ομιλία Νετανιάχου ήταν ο βαθμός των αποκαλύψεων στις οποίες θα προχωρούσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός. Όπως έχουμε επισημάνει εδώ και μήνες, η επαναπροσέγγιση Ουάσιγκτον - Τεχεράνης θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε κάποιου βαθμού δυσαρμονία με τις επιθυμίες του Ισραήλ.Οι επιθυμίες του Τελ Αβίβ αναφορικά με το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης δεν εισακούστηκαν από την Ουάσιγκτον και οι χειρισμοί του Τζον Κέρι ετύγχαναν καθημερινά της κριτικής του περιβάλλοντος του Ισραηλινού πρωθυπουργού.Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει πως η Αμερική έπαψε να ενημερώνει για τους διαπραγματευτικούς χειρισμούς της το Τελ Αβίβ, επιδιώκοντας να περιορίσει τις αντιδράσεις.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, όταν ο Λευκός Οίκος κατάλαβε πως ο Νετανιάχου θα αποδεχόταν την παραβίαση του πρωτοκόλλου και θα απευθυνόταν στο Κογκρέσο σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις για το Ιράν, η παραμικρή εμπιστευτική διαρροή θα ήταν "the point of no return", το σημείο χωρίς επιστροφή στην προσωπική του σχέση με τον ένοικο του Λευκού Οίκου.
Η ρήξη όμως με τον Ομπάμα ήταν συνειδητή επιλογή. Αν και δυσαρεστημένη, η Ουάσιγκτον σε κάθε δύσκολη στιγμή στήριξε το Ισραήλ όπου κι αν χρειάστηκε. Πέρα από τη στήριξη στα Ηνωμένα Έθνη, αξίζει να σημειωθεί η στρατιωτική βοήθεια ύψους 20 δισ. δολαρίων που έχει λάβει η χώρα μόνο στη διάρκεια της θητείας του Μπάρακ Ομπάμα. Επίσης αυτό το ποσό δεν αφορά το σύνολο της οικονομικής στήριξης από τις ΗΠΑ, αλλά μόνο το στρατιωτικό σκέλος. Υπό αυτές τις συνθήκες η παρατήρηση ξένου αναλυτή, που επισημαίνει πως δεν συμπεριφέρεσαι κατά τέτοιο τρόπο σε αυτούς που στέκουν δίπλα σου, είναι ορθή. Μόνο που, όπως προανέφερα, η επιλογή ρήξης με τον Ομπάμα ήταν αποφασισμένη.
Οι ανασφάλειες του Νετανιάχου, η ασφάλεια του Ισραήλ
Ο Νετανιάχου έχει στηρίξει την προεκλογική του καμπάνια στο θέμα της ασφάλειας. Σημαία του, η εσωτερική ασφάλεια και σημαιοφόρος ο ίδιος σε έναν αγώνα που έχει θέσει ως στόχο την παύση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, με όποιο κόστος και κάθε μέσο.Μόνο που ο κόσμος στο Ισραήλ κουράστηκε από την καραμέλα της ασφάλειας. Η οικονομική ύφεση σε Αμερική και Ευρώπη έχει αφήσει κάποια πρώτα σημάδια να αποτυπώνονται στην καθημερινότητα του Ισραήλ.Οικονομολόγοι μιλούν για την αναγκαιότητα άμεσων επεμβάσεων, με επιβεβλημένες αλλαγές δημοσιονομικού χαρακτήρα που θα έχουν στόχο τον περιορισμό μακροπρόθεσμων αρνητικών επιπτώσεων στην οικονομία.Η προεκλογική ιδεολογική πλατφόρμα των κομμάτων του κέντρου και της Αριστεράς έχει εστιάσει στο ζήτημα της οικονομίας. Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας του Ισραήλ άρχισε να μιλάει για κάτι διαφορετικό, πέραν της ασφάλειας, κι ο Νετανιάχου είδε τον εαυτό του να περνά δεύτερος στις δημοσκοπήσεις.Αν και είχε παίξει όλα του τα χαρτιά (από το Ολοκαύτωμα μέχρι τη δράση του Ισλαμικού Κράτους) έβλεπε τον συνασπισμό του Εργατικού Κόμματος με την Τζίπι Λίβνι να κερδίζει έδαφος.Τελευταίο του χαρτί και άσος στο μανίκι ήταν και πάλι η ασφάλεια και η ομιλία του στο αμερικανικό Κογκρέσο.
Το κόστος και τα οφέλη της ρήξης
Ασχέτως αν μεγάλωσε το χάσμα ανάμεσα σε αυτόν και τον Ομπάμα, ασχέτως αν πήγε κόντρα στο πρωτόκολλο, ασχέτως αν δεν πρότεινε κάποια εναλλακτική λύση σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, τα αποτελέσματα της ομιλίας του είχαν διαφορετικό αντίκτυπο εντός και εκτός Ισραήλ.Όταν έφυγε από το Τελ Αβίβ για την Ουάσιγκτον, οι δημοσκοπήσεις τού έδιναν 21 έδρες απέναντι στις 24 με αυξητική τάση που είχε το Εργατικό Κόμμα μαζί με τη Λίβνι. Όταν επέστρεφε κατόπιν της ομιλίας του, δημοσκοπήσεις δεν υπήρχαν, ωστόσο το γεγονός ότι κατάφερε να μεταφέρει τον προεκλογικό του αγώνα μέσω Αμερικής και σε ζωντανή σύνδεση με όλα τα μέσα του κόσμου του έδωσε εκ νέου μια ώθηση που δεν θα ήταν ικανή να του αποφέρει διαφορετικά μια ρητορική που είχε φτάσει να αμφισβητείται ακόμα κι από τους πλέον ένθερμους υποστηρικτές του.
Βεβαίως, ο δρόμος για τις εκλογές είναι ακόμα μακρύς και πλέον, με την αντιπολίτευση να συσπειρώνεται απέναντι στον Νετανιάχου, το αποτέλεσμα αναμένεται να κρίνουν οι αναποφάσιστοι για την οικονομία και οι προβληματισμένοι με την ασφάλεια...
