STRATFOR: Ιδού η αμερικανική πολιτική απέναντι στην Τουρκία

Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν βρίσκεται στην Τουρκία για μια ακόμα προσπάθεια να την επαναφέρει στην τάξη. Μάλλον δεν θα αποχωρήσει ευχαριστημένος από την Άγκυρα. Παρά τα κοινά συμφέροντα ΗΠΑ – Τουρκίας, σε έναν αριθμό ζητημάτων, η προσπάθεια των ΗΠΑ προσκρούει στην οθωμανική κληρονομιά.
STRATFOR: «U.S. Diplomacy Tries to Break Turkish Isolation»
ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Παντελής Καρύκας
http://www.defence-point.gr/news/?p=117104
Η Τουρκία υπήρξε ένας πολύτιμος σύμμαχος του ΝΑΤΟ στην προσπάθεια της συμμαχίας να περιορίσει την Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η Τουρκία παρουσιαζόταν ως μια χώρα που αν και ισλαμική είχε υιοθετήσει τον δυτικό τρόπο ζωής, τα δυτικά ήθη και έθιμα, ως και το αλφάβητο.
Η Τουρκία κατέχει στρατηγική θέση μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, ήταν ο κλειδοκράτορας στην περιοχή μεταξύ της Μεσογείου και της Μαύρης θάλασσας και μαζί με τους άλλους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ, την Ιορδανία, το Ιράν, περιόριζαν τις σοβιετικές φιλοδοξίες. Ήταν η σοβιετική απειλή, άλλωστε, σε συνδυασμό με την τουρκική μεταστροφή προς τη Δύση, που μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, δημιούργησε μια νέα ισορροπία συμφερόντων.

Με τη Ρωσία να ανατρέπει τις ισορροπίες στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή να φλέγεται, έχει και σήμερα δημιουργηθεί ένα παρόμοιο γεωπολιτικό περιβάλλον, το οποίο θα πρέπει να ξαναφέρει ΗΠΑ και Τουρκία και πάλι κοντά. Πολλά όμως έχουν αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες. Η Τουρκία μπορεί να μη νιώθει ευχάριστα με τη Ρωσία, αλλά εξαρτάται από αυτήν ενεργειακά για την οικονομική της επιβίωση.

Η Τουρκία επίσης είναι πλέον ισχυρότερη, οικονομικά και στρατιωτικά, από ότι ήταν το 1952 όταν εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και ενδιαφέρεται, κατά συνέπεια, πολύ λιγότερο να αποτελεί τον μικρό σύμμαχο των ΗΠΑ. Εξάλλου η Τουρκία, υπό την ηγεσία του Ερντογάν, δεν καταφεύγει προς τη Δύση, αυτή τη φορά, για να επιλύσει τα προβλήματά της. Καταφεύγει στην ιστορία της και στον θρύλο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας για να ανακαλύψει τον τρόπο χειρισμού της μουσουλμανικής της περιφέρειας.

Αποτέλεσμα αυτού είναι μια «δύσκολη» συμμαχία μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, εντός της οποίας και οι δύο πλευρές βλέπουν πως πρέπει να συνεργαστούν, αλλά εξακολουθούν να ακολουθούν ανταγωνιστικές στρατηγικές. Αυτή η δυναμική της αναμέτρησης φαίνεται καθαρά στην Συρία και το Ιράκ, θέματα που θα αποτελέσουν τον πυρήνα των επαφών Μπάιντεν στην Τουρκία.

Τούρκοι αξιωματούχοι διαμηνύουν πως οι ΗΠΑ αρχίζουν να βλέπουν, επιτέλους, τα πράγματα, μέσω της τουρκικής οπτικής και πως οι ΗΠΑ είναι ανοικτές στο ενδεχόμενο δημιουργίας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στην Συρία. Οι δηλώσεις τους αυτές όμως εκφράζουν περισσότερο τους δικούς τους πόθους παρά την πραγματικότητα. Η αποστολή των ΗΠΑ στην Συρία και το Ιράκ είναι να πλήξουν, αλλά όχι να εξοντώσουν το Ισλαμικό Κράτος.
Φυσικά οι ΗΠΑ θα επιθυμούσαν να συντρίψουν το ΙΚ, αλλά δεν διαθέτουν ούτε πολιτική βούθληση, ούτε την ικανότητα να το πράξουν. Η αεροπορική εκστρατεία κατά του ΙΚ έχει περιορισμένα αποτελέσματα, ενώ οι ΗΠΑ επενδύουν στην ενίσχυση τοπικών δυνάμεων προς αντιμετώπιση των τζιχαντιστών.
Μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, η οποία θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για κατά του καθεστώτος Άσαντ, δεν ταιριάζει με αυτή την στρατηγική των ΗΠΑ. Υπάρχει άλλη μια περιφερειακή δύναμη με την οποία οι ΗΠΑ, πλέον, έχουν επαφή, το Ιράν. Η επίτευξη συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα είναι δύσκολη , ωστόσο μια λειτουργική σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, έστω στο μίνιμουμ της αποδοχής, είναι ζωτικής σημασίας για την αμερικανική στρατηγική στη Μέση Ανατολή και την εξισορρόπηση της ρωσικής ισχύος.
Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να διακινδυνεύσουν να ανατρέψουν το καλό κλίμα με το Ιράν, πλήττοντας τον σύμμαχο του Άσαντ, ειδικά αν η ανατροπή αυτή δεν οδηγεί στην επίλυση του προβλήματος που έχουν δημιουργήσει οι τζιχαντιστές. Η Τουρκία και η μετριοπαθής συριακή αντιπολίτευση, αντίθετα, υποστηρίζουν πως ο μόνος τρόπος να ηττηθεί το ΙΚ είναι να εξαλειφτεί, πρώτα, το καθεστώς Άσαντ. Η ανατροπή όμως του Άσαντ απλώς θα μεγαλώσει το κενό εξουσίας στην Συρία, επαναφέροντας στο προσκήνιο τις συνθήκες που γέννησαν το ΙΚ.
Η Τουρκία συνεχίζει να επιμένει στην επιβολή της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, ελπίζοντας πως οι ΗΠΑ θα αναλάβουν τελικά δράση, στρώνοντας τον δρόμο στην Τουρκία να στείλει τους υποστηριζόμενους από αυτή αντάρτες να καταλάβουν τη Δαμασκό. Στόχος της Τουρκίας είναι να περιορίσει την ιρανική επιρροή στην Ανατολή και να επιβάλει τη δική της, μέσω και της επιβολής ενός νέου καθεστώτος στην Συρία.
Οι Αμερικανοί γνωρίζουν πως οι Τούρκοι είναι ικανοί να δημιουργήσουν μόνοι τους τη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων. Άλλωστε οι ίδιοι δεν επιθυμούν να εμπλακούν περισσότερο στην περιοχή. Ο Μπάιντεν λοιπόν θα ζητήσει να επιτραπεί η χρήση της βάσης του Ινσιρλίκ, σε μεγαλύτερο βαθμό, για να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις κατά του ΙΚ.
Προφανώς θα συζητηθεί και το θέμα της εκπαίδευσης των μετριοπαθών Σύρων ανταρτών. Η Τουρκία θα προσπαθήσει να πείσει τις ΗΠΑ σχετικά με το ποιες ανταρτικές ομάδες θα πρέπει να υποστηριχθούν. Το σημείο αυτό είναι κρίσιμο καθώς οι άλλες χώρες σύμμαχοι των Αμερικανών στον Κόλπο, συμμετέχουν στις αεροπορικές επιθέσεις κατά των τζιχαντιστών και προσπαθούν να περιθωριοποιήσουν τις ισλαμικές ομάδες που υποστηρίζει η Τουρκία.
Βασική φιλοδοξία των ΗΠΑ είναι όμως να αναστήσουν την συμμαχία Ισραήλ – Τουρκίας, βάσει του σκεπτικού του Ψυχρού Πολέμου. Η δυναμική όμως αυτή δεν υπάρχει πλέον. Η Τουρκία του Ερντογάν εμφανίζεται ως ο δημιουργός ενός πανισλαμικού μετώπου υπέρ των Παλαιστινίων. Η Τουρκία εμφανίζεται ως πρόμαχος των σουνιτών την στιγμή που η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θα έβλεπαν ευχαρίστως ισλαμιστικές οργανώσεις, όπως αυτή της Χαμάς, να εξουδετερώνονται.


Οι ΗΠΑ προσπαθούν να επανασυστήσουν την συμμαχία Ισραήλ – Τουρκίας με εργαλείο την ενέργεια. Η διατάραξη των σχέσεων της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ, έχει ως αποτέλεσμα την ενεργειακή περιθωριοποίηση της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο, από τα εκεί κοιτάσματα, την ώρα που Κύπρος και Ισραήλ κινούνται προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης των εξαγωγών του φυσικού τους αερίου. Αντί της δημιουργίας ενός ακριβού σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, ένας υποθαλάσσιος αγωγός που θα μετέφερε το κυπριακό και ισραηλινό φυσικό αέριο, στην Τουρκίας, θα είχε νόημα, οικονομικά.

Η Τουρκία, η οποία κατέχει το βόρειο 1/3 της Κύπρου, επιθυμεί να εκμεταλλευτεί τις ενεργειακές διαπραγματεύσεις, ώστε να επιτευχθεί μια συμφωνία επανένωσης του νησιού, η οποία θα δίνει στη βόρεια Κύπρο το μερίδιό της από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Ο τουρκικός τρόπος μετάδοσης αυτού του μηνύματος ήταν να αποστείλει πολεμικά της πλοία στα κυπριακά ύδατα για να συνοδεύσουν το σκάφος σεισμικών ερευνών, δηλώνοντας παράλληλα πως το τουρκικό ναυτικό έχει λάβει εντολές εμπλοκής σε περίπτωση ελληνικής, κυπριακής ή ισραηλινής αντίδρασης.

Ωστόσο, ο τρόπος αυτός δεν έχει επιτυχία καθώς η Κύπρος συνεχίζει τις γεωτρήσεις και ξένοι επενδυτές δεν φαίνεται να έχουν δώσει σημασία στην τουρκική στρατιωτική παρουσία. Στο μεταξύ η τριμερής ενεργειακή συμμαχία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ επεκτείνεται και περιλαμβάνει, πλέον και την Αίγυπτο. Η Αίγυπτος είναι μια χώρα που, όπως και η Συρία, η Τουρκία ήλπιζε να θέσει υπό την επιρροή της, υποστηρίζοντας τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Απέτυχε όμως και τώρα θεωρείται εχθρός από το νέο καθεστώς της Αιγύπτου, το οποίο προχωρεί σε νέες φιλίες τη Μεσόγειο.

Η στερούμενη ρευστότητας Αίγυπτος δέχτηκε τις προτάσεις της Κύπρου και του Ισραήλ να εισάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο, το οποίο θα εξάγει και προς την Ευρώπη. Ελλάδα, Αίγυπτος και Κύπρος έφτιαξαν τη δική τους συμμαχία, με το Ισραήλ, να τηρεί, διακριτικά, αποστάσεις από το Κάιρο, για να μην διαταραχθεί η εικόνα της Αιγύπτου στον αραβικό κόσμο.

Όλες αυτές οι κινήσεις υπογραμμίζουν απλώς τη διπλωματική απομόνωση της Τουρκίας. Η προσέγγιση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας και Κύπρου και Τουρκίας, αποτελεί φιλόδοξο σενάριο, πάντως και το Ισραήλ προωθεί την ενεργειακή του συνεργασία με την Αίγυπτο. Ήδη Αίγυπτος και Ισραήλ έχουν υπογράψει ενεργειακή συμφωνία, η οποία θα αρχίζει να υλοποιείται από το 2017.
Ο Μπάιντεν, ο οποίος επισκέφτηκε και την Κύπρο τον περασμένο Μάιο, θα προσπαθήσει να βγάλει την Τουρκία από τη διπλωματική απομόνωση και να την οδηγήσει σε συμφωνία με το Ισραήλ και την Κύπρο. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο στην αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας και τώρα θα επιχειρήσουν να διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, ελπίζοντας να αναστήσουν τη διπλωματική αρχιτεκτονική που χρειάζεται για τον αποτελεσματικό χειρισμό της περιοχής.

Αν οι ΗΠΑ καταφέρουν να βελτιώσουν τη θέση της Τουρκίας στην περιοχή, μπορούν επίσης να ελπίζουν ότι θα βελτιωθούν και οι ίδιες σχέσεις με την Τουρκία και θα υπάρξει διμερής συνεργασία και στην Συρία και στο Ιράκ. Το αν ο Μπάιντεν θα καταφέρει να επιτύχει την στροφή της τουρκικής στρατηγικής είναι αμφισβητήσιμο.