Ο ρόλος των ΗΠΑ, ο απρόβλεπτος Ερντογάν, η αμφιθυμία του Ισραήλ και η γέφυρα με την Αίγυπτο
Αλλεπάλληλες είναι οι
κινήσεις στην ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, όπου τα
πολλά και διαφορετικά, άλλοτε συμπληρωματικά και άλλοτε αντικρουόμενα
συμφέροντα δεν επιτρέπουν ασφαλή πλοήγηση στο ομιχλώδες τοπίο.
Ενημερωμένες πηγές μιλώντας στο «Βήμα» σημειώνουν ότι οι Ηνωμένες
Πολιτείες επιδιώκουν τη διαμόρφωση συνεργατικών σχημάτων, καθώς υπάρχουν
σοβαρά αμερικανικά επιχειρηματικά συμφέροντα.
Το παιχνίδι της Αγκυρας
Ωστόσο απρόβλεπτος παράγοντας παραμένει η Τουρκία. Η Αγκυρα έχει
διαρρήξει τις σχέσεις της με όλες τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου,
αλλά θεωρείται κρίκος που δεν μπορεί να απομονωθεί στο ενεργειακό
παιχνίδι. Δεν λείπουν άλλωστε οι πληροφορίες ότι η Ουάσιγκτον ευνοούσε,
υπό το πρίσμα αυτό, τη σύγκληση του ελληνοτουρκικού Ανωτάτου Συμβουλίου
Συνεργασίας.
Με βάση το προαναφερθέν πλαίσιο, μνημόνιο συνεργασίας που θα προβλέπει την αγορά κυπριακού φυσικού αερίου από την Αίγυπτο προετοιμάζουν η Λευκωσία και το Κάιρο. Οι λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί, αλλά θα υπάρξει εκτενής συζήτηση επί όλων των πτυχών στο περιθώριο της τριμερούς συνάντησης των υπουργών Ενέργειας Κύπρου - Αιγύπτου - Ελλάδας που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη στη Λευκωσία.
Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι έχει ήδη εκφράσει προς τον κύπριο ομόλογό του Νίκο Αναστασιάδη την επιθυμία αυτή. Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι μια τέτοια κίνηση θα λειτουργήσει σταθεροποιητικά προς το καθεστώς Σίσι, διότι αν αυτό κλονιστεί περαιτέρω από τη δράση ακραίων ισλαμικών στοιχείων θα προκληθεί ντόμινο αστάθειας στην περιοχή.
Επιπλέον το σενάριο πώλησης κυπριακού φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη» θα επιτρέψει στην αμερικανική εταιρεία Noble Energy να αρχίσει να έχει κέρδη. Η Λευκωσία είναι επίσης θετική, διότι το κοίτασμα αυτό δεν μπορεί από μόνο του να καταστήσει βιώσιμη την κατασκευή τερματικού σταθμού υγροποίησης στο Βασιλικό. Παράλληλα η Λευκωσία συνομιλεί με τον Λίβανο, ενώ έχει υπογράψει μνημόνιο με την Ιορδανία. Αναμένονται και άλλες κινήσεις που για ευνόητους λόγους δεν ανακοινώνονται. Η οικοδόμηση περιφερειακών σχημάτων που αποκλείουν την Τουρκία σίγουρα την εκνευρίζει, όμως και η ενόχληση άλλων χωρών μαζί της είναι εμφανής. Χαρακτηριστικό είναι ότι η Σαουδική Αραβία, για πρώτη φορά από το 1974, ζήτησε να διαπιστεύσει πάλι πρέσβη στη Λευκωσία.
Η εμπλοκή του Κυπριακού
Αναμφίβολα η κίνηση πώλησης κυπριακού φυσικού αερίου στην Αίγυπτο
θα ερεθίσει ακόμη περισσότερο την Αγκυρα. Είναι γνωστή η σφοδρή
αντιπαράθεση των Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Αχμέτ Νταβούτογλου
με τον πρόεδρο Σίσι, τον οποίο ευθέως χαρακτηρίζουν «δικτάτορα». Στη
Λευκωσία έχει πάντως αρχίσει να διαμορφώνεται η άποψη ότι η Τουρκία ίσως
δεν έχει πρόθεση να λύσει το Κυπριακό.
Διπλωματικοί κύκλοι έλεγαν στο «Βήμα» ότι ο αμερικανός αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν και ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι είχαν εμφανιστεί τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη πεπεισμένοι ότι ο Ερντογάν είχε δώσει διαβεβαιώσεις πως θα βοηθήσει στην επίλυση του Κυπριακού. Αυτός ήταν ο λόγος που είχε οριστικοποιηθεί ακόμη και η ατζέντα των πρώτων συναντήσεων του νέου ειδικού συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, του Νορβηγού Εσπεν Μπαρθ Αϊντε, ώστε να τρέξουν οι διαπραγματεύσεις της τελικής φάσης.
Τα πράγματα όμως εξελίχθησαν διαφορετικά και έχουν αφήσει πικρή γεύση στη Λευκωσία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αμερικανική στάση, και για τον λόγο αυτόν δεν αναμένονται σοβαρές εξελίξεις από την επίσκεψη Μπάιντεν στην Τουρκία. Οι γνωρίζοντες όμως δεν εκπλήσσονται. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η φόρμουλα Αϊντε για την αποκλιμάκωση της έντασης στην κυπριακή ΑΟΖ είχε περιγραφεί σχεδόν με απόλυτη λεπτομέρεια σε κορυφαίο έλληνα διπλωμάτη από την αμερικανίδα υφυπουργό Εξωτερικών για θέματα Ευρώπης Βικτόρια Νούλαντ προτού καν μεταφερθεί σε Αγκυρα και Λευκωσία.
Η αμερικανική αντίδραση υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με την αντίστοιχη του 2011, όταν ήταν η Noble Energy που πραγματοποιούσε γεώτρηση στο «Οικόπεδο 12» και όχι η ιταλική ENI στο «Οικόπεδο 9» σήμερα. Ακόμη και η δήλωση του αμερικανού πρέσβη στη Λευκωσία Τζον Κόνινγκ είναι ανοιχτή σε διπλή ερμηνεία, ενώ μόλις προχθές, από την Κωνσταντινούπολη, ο αμερικανός υπουργός Ενέργειας Ερνέστο Μονίζ επανέλαβε την πάγια αμερικανική θέση για ίσο καταμερισμό των εσόδων από τους ενεργειακούς πόρους στην Κύπρο.
Το «τυρί» και η Ουάσιγκτον
Σύμφωνα με κυπριακές πηγές, το θέμα της ενέργειας δεν είχε τεθεί
στο τραπέζι των συζητήσεων ούτε κατά τη διαπραγμάτευση για το κοινό
ανακοινωθέν του περασμένου Φεβρουαρίου ούτε κατά την πρώτη φάση των
διακοινοτικών συνομιλιών. Ακόμη και η Ουάσιγκτον εμφανίζεται
αιφνιδιασμένη, αλλά οι ίδιες πηγές αναρωτιούνται μήπως αυτή η έκπληξη
για τη στάση του απρόβλεπτου Ερντογάν λειτουργεί ως άλλοθι.
Η αρχική τουρκική θέση στην κρίση του «Μπαρμπαρός» κινούνταν στη γραμμή «freeze for freeze», δηλαδή «να παγώσει» η γεώτρηση στο Οικόπεδο 9 με παράλληλη απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους. Ωστόσο ακόμη και οι Αμερικανοί τονίζουν, πάντοτε παρασκηνιακά, ότι τα αποθέματα σε εκείνη την περιοχή είναι πολύ σημαντικά και αποτελούν το «τυρί» για λύση του Κυπριακού, εφόσον μάλιστα το αέριο που βρεθεί μεταφερθεί στην Τουρκία μέσω αγωγού από το κυπριακό έδαφος.
Οι κινήσεις όμως της Αγκυρας δεν ευνοούν τη λύση. Η τουρκική κυβέρνηση φέρεται να πιέζει τον Ντερβίς Ερογλου να δώσει «τουρκοκυπριακή υπηκοότητα» ακόμη και στους περίπου 50.000 εποχικούς εργάτες που βρίσκονται στα Κατεχόμενα, προκαλώντας την αντίδραση των υπόλοιπων τουρκοκυπριακών κομμάτων.
Κοιτάσματα-Το Ισραήλ και ο αγωγός East Med
Κρίσιμος για το ενεργειακό παιχνίδι που θα εκτυλιχθεί στην Ανατολική Μεσόγειο αναδεικνύεται ο ρόλος του Ισραήλ. Ω σήμερα το Τελ Αβίβ εμφανίζεται αμφίθυμο για τον προσανατολισμό των εξαγωγών αερίου από τα τεράστια κοιτάσματά του (Ταμάρ και Λεβιάθαν). Η αναφορά όμως του ισραηλινού υπουργού Ενέργειας Σιλβάν Σαλόμ, κατά τη σύνοδο των ευρωμεσογειακών χωρών στη Ρώμη, για την κατασκευή αγωγού για τη μεταφορά του ισραηλινού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά επανέφερε στο προσκήνιο το σχέδιο του ελληνικής εμπνεύσεως αγωγού East Med.Ο Σαλόμ υποσχέθηκε να προχωρήσει σε επίσημη παρουσίαση σε περίπου τρεις εβδομάδες, ενώ στα σκαριά βρίσκεται συνάντηση των υπουργών Ενέργειας Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας και Ιταλίας με τον αντιπρόεδρο της Επιτροπής αρμόδιο για την ενεργειακή ένωση Μάρος Σέφκοβιτς. Δεν λείπουν πάντως όσοι - μεταξύ αυτών και η αμερικανική πλευρά - θεωρούν τεχνικά δύσκολο το έργο αυτό, προτιμώντας πιο πρακτικές λύσεις.
