Σπύρος Λίτσας 
Ισως η καλύτερη ατάκα που ειπώθηκε για το δημοψήφισμα των
Σκοτσέζων αναφορικά με την έξοδό τους ή όχι από το Ηνωμένο Βασίλειο ήρθε
από φίλη Σκοτσέζα που ζει στην Ελλάδα. Οταν τη ρώτησα λίγα 24ωρα πριν
ανοίξουν οι κάλπες ποια ήταν η αίσθηση που είχε για το τελικό
αποτέλεσμα, μου είπε με αφοπλιστική αμεσότητα αλλά και εξαιρετικό
σκοτσέζικο χιούμορ: «Οι Σκοτσέζοι είμαστε σαν κακομαθημένοι έφηβοι.
Λατρεύουμε να βρίζουμε τους γονείς μας, αλλά δεν αποφασίζουμε ποτέ να
φύγουμε από το σπίτι».Το δημοψήφισμα αυτό είχε διάφορα sui generis δεδομένα που αξίζει να
αναλυθούν. Αρχικώς δεν αποφάσισε μια μειοψηφούσα ομάδα για την τύχη της
Σκοτίας. Στις κάλπες προσήλθε το εντυπωσιακό ποσοστό του 84,59% των
Σκοτσέζων πολιτών με δικαίωμα ψήφου. Είναι προφανής, λοιπόν, η σημασία
που είχε για τους Σκοτσέζους το όλο ζήτημα. Τη διατήρηση της Σκοτίας στο
περίγραμμα του Ηνωμένου Βασιλείου την επέλεξε το 55,3% των ψηφοφόρων,
ενώ την προοπτική εξόδου υποστήριξε αντιστοίχως το 44,7%. Πέρα από κάθε
αμφιβολία, ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά, που δείχνουν ότι οι ώριμες θεσμικά
κοινωνίες κατανοούν την αξία της ψήφου, επενδύουν στη συμμετοχικότητα
και ενδυναμώνουν την ίδια τη δημοκρατία με την παρουσία τους στην
κομβική στιγμή του «μεγάλου ναι» ή του «μεγάλου όχι».
Ισως η καλύτερη ατάκα που ειπώθηκε για το δημοψήφισμα των
Σκοτσέζων αναφορικά με την έξοδό τους ή όχι από το Ηνωμένο Βασίλειο ήρθε
από φίλη Σκοτσέζα που ζει στην Ελλάδα. Οταν τη ρώτησα λίγα 24ωρα πριν
ανοίξουν οι κάλπες ποια ήταν η αίσθηση που είχε για το τελικό
αποτέλεσμα, μου είπε με αφοπλιστική αμεσότητα αλλά και εξαιρετικό
σκοτσέζικο χιούμορ: «Οι Σκοτσέζοι είμαστε σαν κακομαθημένοι έφηβοι.
Λατρεύουμε να βρίζουμε τους γονείς μας, αλλά δεν αποφασίζουμε ποτέ να
φύγουμε από το σπίτι».Το δημοψήφισμα αυτό είχε διάφορα sui generis δεδομένα που αξίζει να
αναλυθούν. Αρχικώς δεν αποφάσισε μια μειοψηφούσα ομάδα για την τύχη της
Σκοτίας. Στις κάλπες προσήλθε το εντυπωσιακό ποσοστό του 84,59% των
Σκοτσέζων πολιτών με δικαίωμα ψήφου. Είναι προφανής, λοιπόν, η σημασία
που είχε για τους Σκοτσέζους το όλο ζήτημα. Τη διατήρηση της Σκοτίας στο
περίγραμμα του Ηνωμένου Βασιλείου την επέλεξε το 55,3% των ψηφοφόρων,
ενώ την προοπτική εξόδου υποστήριξε αντιστοίχως το 44,7%. Πέρα από κάθε
αμφιβολία, ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά, που δείχνουν ότι οι ώριμες θεσμικά
κοινωνίες κατανοούν την αξία της ψήφου, επενδύουν στη συμμετοχικότητα
και ενδυναμώνουν την ίδια τη δημοκρατία με την παρουσία τους στην
κομβική στιγμή του «μεγάλου ναι» ή του «μεγάλου όχι».Το δημοψήφισμα, έπειτα από πολύ καιρό, ανέδειξε ξανά την αξία του πολιτικού λόγου σε ένα ευρωπαϊκό περίγραμμα που έχει ξεχάσει την πολιτική ώσμωση και αναδεικνύει μόνο τις ζυμώσεις της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών. Από τη μια ο ηγέτης της απόσχισης Alex Salmond, αναμφίβολα χαρισματικός με οξυμένο πολιτικό ένστικτο, και από την άλλη το σύνολο του βρετανικού πολιτικού συστήματος που παραμέρισε τις διαφορές του για τη διατήρηση της βρετανικής συλλογικότητας. Ηταν πράγματι ιδιαιτέρως διδακτική για τους Ελληνες πολιτικούς η εικόνα των Συντηρητικών, των Εργατικών και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών να παραμερίζουν τις πολιτικές διαφορές τους και να ενώνονται για έναν σκοπό που υπερέβαινε τις στερεοτυπικές πολιτικοφανείς τριβές της πολιτικής καθημερινότητας, ενώ και η δραστηριοποίηση της βρετανικής avant garde υπέρ της παραμονής της Σκοτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν κι αυτή εντυπωσιακή. Αντιθέτως, με τη δημοφιλή άποψη στην Ελλάδα που προκρίνει τη θέση ότι το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του, ένας μεγάλος αριθμός Βρετανών καλλιτεχνών έδειξαν ότι δεν επιθυμούν τη συρρίκνωση της πατρίδας τους. Θεωρώ ότι οι Σκοτσέζοι έκαναν την καλύτερη επιλογή παραμένοντας στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε ένα αυξημένα ρευστό διεθνοπολιτικά περιβάλλον, μια ανεξάρτητη Σκοτία θα γινόταν άλλος ένας εύκολος στόχος των ευρωφεντεραλιστικών οντοτήτων που επενδύουν στον εδαφικό κατακερματισμό της γηραιάς ηπείρου, με στόχο τη δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού χάρτη που θα φέρει περισσότερο σε μια νεοφεουδαλική πραγματικότητα, ακυρώνοντας τη μεταβεστφαλιανή πολιτικό-κοινωνική αποτύπωση. Μια μικρή και αδύναμη Σκοτία ενταγμένη στην ασύμμετρη εξάρτηση του ευρώ θα είχε μόνο μια δυνατότητα, αυτήν της σύμπλευσης με το τρίγωνο του Βερολίνου - Βρυξέλλες - Φρανκφούρτη και την απώλεια μεγάλου μέρους της εθνικής κυριαρχίας της.
Η επικράτηση όμως του «όχι» δεν ήταν απλώς και μόνο μια ορθολογική επιλογή των Σκοτσέζων. Οσο κι αν η μέση άποψη των Ευρωπαίων γύρω από τα αισθήματα των Σκοτσέζων για τη βρετανική ταυτότητα επηρεάζεται από την ταινία «Braveheart», η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η πλειοψηφία των Σκοτσέζων αισθάνεται ενεργό μέλος της βρετανικής πραγματικότητας αλλά και της ιστορικής εξέλιξης του Ηνωμένου Βασιλείου. Tα στρατιωτικά σώματα για παράδειγμα των Scot Guards ή των Black Watch, που δεν έλειψαν από κανέναν πόλεμο της Βρετανίας τους τελευταίους αιώνες, αναδεικνύουν μια βαθιά συνειδησιακή σύνδεση της πλειοψηφίας των Σκοτσέζων με τη βρετανική οντολογία. Η Βρετανία ξεπέρασε με αδιαμφισβήτητες δημοκρατικές διαδικασίες μια εξαιρετικά δύσκολη καμπή της σύγχρονης ιστορίας της. Επέλεξε να μη στρέψει την πλάτη στις προκλήσεις αλλά να τις αντιμετωπίσει κατάματα. Και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δικαιώνει τη στάση αυτή. Ισως τώρα το Λονδίνο ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του και επαναπροσεγγίσει δημιουργικά την πολιτική εμπλοκή του Ηνωμένου Βασιλείου στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Ο δυτικός κόσμος αλλά και η Ευρώπη χρειάζονται τη βρετανική εναλλακτική πρόταση του ευρωατλαντισμού.
Σπύρος Ν. Λίτσας
