Το τέλος της λογικής ή η αρχή του τέλους του πολέμου

Ανταπόκριση: Πάνος Χαρίτος
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να προσεγγίσει κάποιος την Ιστορία. Μπορεί να τη μελετήσει, να εξαγάγει συμπεράσματα, να διδαχθεί. Όταν, όμως, ο μόνος τρόπος προσέγγισης της Ιστορίας είναι να επαναλαμβάνεις τα λάθη του παρελθόντος, αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει ανέξοδα.Το Ισραήλ προχθές έχασε δυο στρατιώτες του στη Ράφα κι ένας αιχμαλωτίστηκε. Αν τα γεγονότα ήταν διαφορετικά, αν δηλαδή οι νεκροί και ο αιχμάλωτος ήταν μαχητές ή πολίτες ή παιδιά, αλλά ήταν Παλαιστίνιοι, η είδηση δεν θα είχε καμία αξία. Περισσότεροι από 1.600 Παλαιστίνιοι είχαν χάσει τη ζωή τους στη Γάζα μέχρι που ολοκληρώθηκε αυτό το άρθρο. Περισσότεροι από 9.000 είναι τραυματίες. Άγνωστος αριθμός Παλαιστίνιων έχουν συλληφθεί, το ανατολικό και βόρειο κομμάτι της Γάζας έχει ισοπεδωθεί. Κι όμως, οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας δεν ήταν τέτοιες που να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο επιχειρεί η στρατιωτική δύναμη του Ισραήλ.
Από όταν ξεκίνησε η ένοπλη αντιπαράθεση, όλοι ανεξαιρέτως είχαν επισημάνει δυο κινδύνους. Εφόσον το Ισραήλ επιχειρούσε με βομβαρδισμούς, θα υπήρχαν τεράστιες απώλειες στις τάξεις των αμάχων. Εφόσον προχωρούσαν σε χερσαία εισβολή, θα είχαν αρκετές απώλειες στρατιωτών και ενδεχομένως αιχμαλώτους. Και τα δύο επιβεβαιώθηκαν.

Το ρίσκο της επιλογής του πολέμου

Όταν το υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ συνεδρίασε για πρώτη φορά για να εξετάσει το σενάριο του πολέμου στη Γάζα, ο διοικητής του στρατού και ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών ήταν αντίθετοι με κάτι τέτοιο.Οι λόγοι που τους οδηγούσαν στην ένσταση ήταν, κυρίως, η έλλειψη πληροφοριών για τα τούνελ και τον αριθμό τους, οι συγκρουόμενες πληροφορίες για τα οπλικά συστήματα που διαθέτει η Χαμάς, το πλήγμα που θα δεχθεί η εικόνα του Ισραήλ εφόσον υπάρξουν δυσανάλογες απώλειες στους αμάχους από τις επιχειρήσεις και, βεβαίως, το ότι χρειάζονταν περισσότερο χρόνο προετοιμασίας των στρατιωτικών μονάδων.Το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε πόλεμο και ήταν σε γνώση για το ρίσκο που έπαιρναν.

Το λάθος του Ισραηλινού πρωθυπουργού εξ αρχής ήταν πως συνέδεσε την απαγωγή και δολοφονία των τριών εποίκων με τη Χαμάς, ενώ γνώριζε πως δεν υπήρχε ανάμειξη της οργάνωσης.
Χρησιμοποίησε ως όχημα το συμβάν αυτό για να επιτεθεί στη Χαμάς κι έπειτα βρέθηκε παγιδευμένος από την ίδια του την επιλογή, όταν πια η πλειοψηφία του υπουργικού του συμβουλίου -που δεν φημίζονται για τις μετριοπαθείς απόψεις τους- ζητούσαν να προχωρήσουν σε χερσαίες επιχειρήσεις.Οι αξιωματούχοι του στρατού, για να περιορίσουν το ρίσκο, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν ό,τι πιο αξιόμαχο κι ετοιμοπόλεμο διέθεταν.Μετέφεραν από το βόρειο Ισραήλ την 188η μεραρχία τεθωρακισμένων, την 1η μεραρχία πεζικού (Γκολάνι) και την 36η μεραρχία αρμάτων μάχης, για να επιχειρήσουν στη Γάζα.Οι δυνάμεις αυτές έχουν προσαρμόσει τον τρόπο που επιχειρούν επάνω στο στήσιμο και τον τρόπο λειτουργίας της Χεζμπολάχ.Εκτιμήθηκε λοιπόν πως θα αντεπεξέλθουν στην πρόκληση της Γάζας.Επίσης η Χαμάς ήταν υποδεέστερος αντίπαλος της Χεζμπολάχ, οπότε το ρίσκο της χερσαίας επιχείρησης περιοριζόταν.

Οι λάθος εκτιμήσεις

Από τη στιγμή της έναρξης του πολέμου χρειάστηκαν μόλις τρεις ημέρες για να συνειδητοποιήσουν στο Τελ Αβίβ πόσο δίκιο είχε ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών που δήλωνε πως η έλλειψη πληροφοριών αρκεί για να μην ξεκινήσει η επιχείρηση.Για δέκα ημέρες το Ισραήλ αναζητούσε τους εκτοξευτήρες των ρουκετών στη Γάζα. Βομβάρδιζαν σε διαφορετικά σημεία κι όμως τα αποτελέσματα ήσαν ανύπαρκτα. Οι πληροφορίες μέσα από τη Γάζα, από ντόπιους συνεργάτες των Ισραηλινών, δεν προέκυπταν. Η Χαμάς είχε στήσει ένα «δίχτυ» στις περιοχές που επιχειρούσε και η πρόσβαση ήταν σχεδόν αδύνατη. Είχαν επίσης εξαρθρώσει μεγάλο μέρος του δικτύου συνεργατών του Ισραήλ εντός της Γάζας. Τα μη επανδρωμένα κατασκοπευτικά αεροσκάφη που πετούσαν διαρκώς εποπτεύοντας τις κινήσεις στο έδαφος απέδιδαν μεν, όχι όμως τα αναμενόμενα.
Όταν ξεκίνησαν οι χερσαίες επιχειρήσεις, οι απώλειες και οι τραυματισμοί στις τάξεις των στρατιωτών του Ισραήλ ήταν πέρα κι από τις χειρότερες προβλέψεις. Ένα 24ωρο μετά, ο διοικητής της 1ης μεραρχίας πεζικού, των ειδικών δυνάμεων που φέρουν την ονομασία Γκολάνι, δήλωνε: «Πλέον η Χαμάς πολεμάει σαν τη Χεζμπολάχ».Όμως, πέρα από την επιχειρησιακή αναβάθμιση της ισλαμικής οργάνωσης, υπάρχουν περισσότεροι λόγοι που το Ισραήλ αδυνατεί να επιβληθεί στο στρατιωτικό πεδίο. Η αρχική υποτίμηση της Χαμάς και η επιμονή για ανάληψη στρατιωτικής δράσης, ενώ ο στρατός δεν ήταν έτοιμος, οδήγησε σε λάθη τακτικής. Χρησιμοποίησαν πεπαλαιωμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού (APC) και άπλωσαν τις δυνάμεις σε ένα πεδίο που δεν γνώριζαν. Το να φτάσουμε στην αιχμαλωσία στρατιωτών του Ισραήλ ήταν απλώς θέμα χρόνου.

Τα σενάρια της κλιμάκωσης

Το ερώτημα που γεννάται μετά από όλα τα παραπάνω είναι τι ακριβώς θα πράξει από εδώ κι έπειτα το Ισραήλ, σε ένα μέτωπο που δεν υπόσχεται επιτυχίες σε στρατιωτικό επίπεδο.
Ιστορικά, το Τελ Αβίβ, σε όποιον πόλεμο συμμετείχε και υπήρξε αιχμαλωσία στρατιωτών του, κλιμάκωσε τη δράση του. Η ένταση της κλιμάκωσης ήταν μεγάλη και όπου κι αν συνέβη, είχε δραματικά αποτελέσματα στον τοπικό πληθυσμό, κορυφώνοντας το ανθρωπιστικό δράμα. Ωστόσο η διάρκεια των επιχειρήσεων ήταν περιορισμένη. Λίγες ημέρες, δυο εβδομάδες το πολύ.
Στο προκείμενο ζήτημα, είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν τόσες πολλές φωνές εντός της κυβέρνησης που επιθυμούν όχι απλώς κλιμάκωση, αλλά ανακατάληψη της Λωρίδας της Γάζας.
Το Ισραήλ γνωρίζει πως όσο διαρκεί η επιχείρηση στη Γάζα, ενδυναμώνεται η Χαμάς. Αν η Χαμάς είχε υποκύψει στις ισραηλινές επιθέσεις, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Όταν όμως εμφανίζει στρατιωτικές επιτυχίες στο μέτωπο της αντιπαράθεσης, αυτό δεν αποτελεί αιτία συνέχισης και διεύρυνσης του μετώπου για τον επιτιθέμενο.

Αντίθετα, η λογική λέει πως το Τελ Αβίβ θα έπρεπε να βρει έναν εύσχημο τρόπο για να απεμπλακεί.
Κλιμάκωση της δράσης και της στρατιωτικής παρουσίας τους εκεί εμπεριέχει τον κίνδυνο για νέες αιχμαλωσίες στρατιωτών και για πολύ περισσότερες απώλειες στις τάξεις τους.Οι απώλειες μεταξύ των αμάχων στη Γάζα, που θα εκτιναχθούν, με την όποια επέκταση των επιχειρήσεων, δεν θα δικαιολογηθούν από τη διεθνή κοινή γνώμη, ούτε οι ξένες κυβερνήσεις θα μπορούν να παραμένουν αδρανείς για πολύ ακόμα απέναντι σε πρακτικές συλλογικής αντιμετώπισης και τιμωρίας.Ήδη 400.000 Παλαιστίνιοι άμαχοι περιφέρονται σαν σκιές, αναζητώντας ασφάλεια σε έναν τόπο που έχει μετατραπεί σε πεδίο βολής, από το οποίο λείπουν οι κόκκινες γραμμές.Η κυβέρνηση του Ισραήλ γνώριζε εξ αρχής ότι η Χαμάς δεν εμπλέκεται στη δολοφονία των εποίκων στη Δυτική Όχθη κι όμως ξεκίνησε τον πόλεμο γι' αυτό. Μετά δήλωσαν πως ο πόλεμος έχει ώς στόχο να σταματήσουν οι ρουκέτες (το ίδιο και το 2012, αλλά δεν το κατάφεραν) κι έπειτα έθεσαν ως στόχο την καταστροφή των τούνελ. Τώρα την απελευθέρωση του στρατιώτη.

Όσο οι δυνάμεις του Τελ Αβίβ μένουν στη Γάζα, η κατάσταση θα χειροτερεύει. Και για τον έναν και για τον άλλον. Νικητές στον πόλεμο δεν υπάρχουν. Το Ισραήλ, όταν ξεκινούσε τις επιχειρήσεις, ήξερε το ρίσκο, αλλά δεν έκανε πίσω. Ο αιχμάλωτος στρατιώτης θα πρέπει να αφυπνίσει τη λογική και όχι να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Όπως έγραψε και η Χάαρετζ στο Ισραήλ, «η λύση είναι η διπλωματία και η ειλικρίνεια»...