Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Ο σερίφης του συστήματος, η ενέργεια και ο ιερός πόλεμος
- Τα ανταλλάγματα για το κουρδικό κράτος, το φλερτ Ιράν-ΗΠΑ, οι ανασφάλειες του Ισραήλ, πώς κινδυνεύει η Τουρκία από το Ισλάμ, και το φυσικό αέριο
- Ο ΑΞΟΝΑΣ Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας γιατί συμφέρει ΗΠΑ και Ρωσία
Η αραβική άνοιξη, όπως είχε ονομαστεί η εξέγερση Αράβων και μουσουλμάνων εναντίον των αυταρχικών τους καθεστώτων, δεν άνθισε. Όπως δεν άνθισε ούτε η σταθερότητα στο Ιράκ την οποία υποσχέθηκαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι απέτυχαν και στο Αφγανιστάν και στη Λιβύη και αλλού. Επί του παρόντος, σε μεγάλο τμήμα του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου ανθούν εμφύλιες εφιαλτικές συρράξεις και η περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια απειλούνται εκ νέου από τρομοκρατικά κτυπήματα.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, μπορεί να διερωτηθεί κάποιος: Όντως απέτυχαν; Ή κατά το δοκιμότερον μπορούν να διαχειρίζονται με βάση τα συμφέροντά τους, τις ήττες ή τα θαλασσώματά τους; Εάν μελετήσει κάποιος την αμερικανική και την παγκόσμια ιστορία των ηγεμονικών δυνάμεων, διαπιστώνει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
1. Η επέκταση, δηλαδή η ιμπεριαλιστική πολιτική, είναι βασικό στοιχείο της βιωσιμότητάς τους.
2. Χρησιμοποιούν την ηθική ή και για να δικαιολογήσουν την όποια εκστρατεία τους από τους σταυροφόρους ώς το Βιετνάμ, το Ιράκ και τη Λιβύη. Λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιούνται είναι ηθική, δημοκρατία απελευθέρωση. Ανάλογα συμβαίνουν και από ρωσικής πλευράς, πριν από και μετά τη Σοβιετική Ένωση, ακόμη και από τουρκικής, όταν εισέβαλε στην Κύπρο!
Μέχρι και η Αλ Κάιντα, καθώς και η ιρακινή οργάνωση ISIS (Islamic State in Iraq and Al Sham-περιοχή στη Συρία) που απειλεί με πολιορκία τη Βαγδάτη, επικαλούνται ηθικούς, θρησκευτικούς και απελευθερωτικούς λόγους για την τρομοκρατική τους δράση. Υπάρχει, όμως, ένας τρίτος λόγος εξίσου σημαντικός.
Για να υπάρχει παγκόσμιος αστυνόμος ή σερίφης πρέπει να υπάρχει έγκλημα και θύμα. Σκληρό όμως αληθινό δε: Σε ουκ ολίγες περιπτώσεις οι μεγάλες δυνάμεις βολεύονται από τις συγκρούσεις, διότι όχι μόνο έχουν ρόλο αστυνόμου, αλλά επιδεικνύουν ισχύ, πωλούν όπλα και προστασία. Διαδραματίζουν είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο τον ηγεμονικό στους ρόλο.
Το Ιράν και το «dirty job»
Σήμερα, πάντως, έχουμε τη δράση της Ιρακινής ISIS, που έχει ως στόχο τη διάλυση του Ιρακινού ομοσπονδιακού συστήματος του 2005 και τη δημιουργία ενός νέου χαλιφάτου, που θα στηρίζει τη νομοθετική του λειτουργία στη «Σαρία» και θα περιλαμβάνει εδάφη της Ανατολικής Συρίας και του Βόρειου Ιράκ, από τις περιοχές του Χαλεπίου ώς εκείνες της Φελούτζα και τη Μοσούλης. Το νέο σκηνικό περιπλέκει την κατάσταση. Εκείνο που πρέπει να ενδιαφέρει άμεσα την Κύπρο είναι η τουρκική, η αμερικανική, η ισραηλινή και η ρωσική πολιτική στην περιοχή, και οι συνθήκες ασφάλειας.
Οι μαχητές της ISIS εμφανίζονται ως «τα σκληρά καρύδια» των Τζιχαντιστών. Είναι πιο επιθετική Οργάνωση από την Αλ Κάιντα, με την οποία έχουν χωρίσει τα τσαννάκια τους. Έχει σουνιτικό χαρακτήρα και εφόσον η ISIS είναι ομοδόγματη των Τούρκων, οι ΗΠΑ στρέφονται προς το Ιράν για να βρουν στήριξη, οπότε ανησυχούν τόσο η Άγκυρα όσο και το Τελ Αβίβ. Ενδεχομένως οι ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν το Ιράν για το «dirty job», εάν χρειαστεί και αν το θέλουν οι ίδιοι.
Είναι πρόδηλο ότι όπως οι ισλαμιστές παίζουν με τον θρησκευτικό φανατισμό, το ίδιο πράττουν και οι ΗΠΑ. Πάντως, η Τεχεράνη «τσίμπησε» και στέλνει στρατιωτική στήριξη στη μέχρι πρότινος άσπονδα εχθρική κυβέρνηση της Βαγδάτης, με τη συμμετοχή και Αμερικανών στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων. Αυτό και αν συνιστά κλασικό παράδειγμα εξυπηρέτησης και σύγκλισης συμφερόντων επί ζητημάτων θρησκείας και ασφάλειας, ως εργαλείων στήριξης, χωρίς συναισθηματισμούς.
Το ανεξάρτητο Κουρδιστάν και τα διαπλεκόμενα
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εξελίξεων, η Τουρκία αντιμετωπίζει τα εξής προβλήματα:
Α. Με την ανεξαρτητοποίηση της Κουρδικής Αυτόνομης Περιοχής του Βορείου Ιράκ. Β. Με την αποτυχία της πολιτικής της στη Συρία, που αρχικά βοήθησε τους αντικαθεστωτικούς, μεταξύ των οποίων και ακραίες Οργανώσεις σουνιτών, όπως η ISIS. Και είναι αποτυχημένη η πολιτική της Τουρκίας, διότι το καθεστώς Άσαντ εξακολουθεί να ζει, και παρότι τελεί υπό απομόνωση έχει ακόμη δυνάμεις. Οι αντάρτες της ISIS, στις 18 Ιουνίου, κατέλαβαν το προξενείο της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ, στην περιοχή του Κουρδιστάν, με ομήρους τούς εκεί διπλωμάτες, η απελευθέρωση των οποίων έγινε κατόπιν σκληρής διαπραγμάτευσης.
Προφανώς, η ηγεσία της ISIS θεωρεί τους δικούς της μαχητές ως τα «σκληρά καρύδια» και το σουνιτικό καθεστώς του Ερντογάν «light»! Πάντως, η Άγκυρα εναρμονίστηκε με την πολιτική των ΗΠΑ, οι οποίες αρνήθηκαν την εισήγηση της κυβέρνησης του Ιράκ για αεροπορικές επιδρομές, αντιπροτείνοντας τη δημιουργία κυβέρνησης στην οποία θα περιλαμβάνονται όλες οι τάσεις, εκτός των Τζιχαντιστών της ISIS, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η διάλυση του Ιράκ.
Στην περιοχή της Μοσούλης και του Κιρκούτ, και γενικότερα του Κουρδιστάν, στο βόρειο Ιράκ, εξελίσσονται διάφορα παιχνίδια διαπλεκόμενων συμφερόντων. Η αμερικανική Exxon και άλλες εταιρείες έχουν προχωρήσει σε συμφωνίες για την εκμετάλλευση του πετρελαίου και σε συμφωνία διοχέτευσής του μέσω Τουρκίας. Συνεπώς, τι θα μετρήσει για την Άγκυρα; Το σουνιτικό θρησκευτικό δόγμα ή το εθνικό συμφέρον; Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται. Γιατί; Διότι ποιο είναι το εθνικό συμφέρον;
Οι αγωγοί ή η δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στην πίσω αυλή της Τουρκίας, που θα ενισχύσει την άμεση ή σταδιακή απειλή προσάρτησης τμήματος της Συρίας, καθώς και του Ιράν, και πιο συγκεκριμένα των περιοχών όπου κατοικούν κουρδικοί πληθυσμοί. Κυρίως, όμως, θα απειλείται η Τουρκία. Για τις ΗΠΑ ένα τέτοιο σενάριο θα είναι βολικό, διότι γλιτώνουν ούτως ή άλλως τα πετρέλαια του Κουρδιστάν από τους Τζιχαντιστές και δημιουργούν μια «ελεγχόμενη» στην περιοχή απειλή, που θα δίδει στους Αμερικανούς την ευκαιρία να κάνουν κουμάντο.
Από την άλλη, σε περίπτωση κατά την οποία η Τουρκία θέλει να αποφύγει τον μπελά των Τζιχαντιστών, γιατί να μη στηρίξει τη διάλυση του Ιράκ, να αναβαθμιστεί η ίδια και να επιχειρήσει να πάρει ανταλλάγματα στην Κύπρο, για την αποδοχή του κουρδικού κράτους στο βόρειο Ιράκ, μέσω της λύσης από τη μια και του φυσικού αερίου από την άλλη; Ταυτοχρόνως, εγκλωβίζει τους Κούρδους εντός γεωγραφικής περιοχής και μπορεί μερικώς να ασκεί επιρροή μέσω σύγκλισης συμφερόντων στη λογική του διαίρει και βασίλευε.
Ήδη, είναι στρωμένο το σενάριο για την τριχοτόμηση της Κυπριακής ΑΟΖ μεταξύ των δυο συνιστώντων κρατών και της Άγκυρας, καθώς και ο αγωγός από την Κύπρο στα τουρκικά παράλια. Το ενεργειακό ζήτημα είναι πάντοτε στην ατζέντα, όπως και η ασφάλεια, που κρατεί χέρι-χέρι με την τρομοκρατία την οποία φοβούνται οι Δυτικοί λόγω της κατάστασης στο Ιράκ. Δηλαδή φοβούνται την εξάπλωση του ιερού πολέμου της ISIS. Και αυτός ο κίνδυνος γίνεται ακόμη πιο έντονος, λόγω του ότι οι Τζιχαντιστές ελέγχουν τα χημικά εργοστάσια του Ιράκ.
Διακριτικός ρόλος της Ρωσίας
Εάν ξετυλίξει κάποιος το κουβάρι των διαπλεκομένων συμφερόντων της περιοχής, θα διαπιστώσει ότι η Ρωσία διαδραματίζει έναν διακριτικό ρόλο σε σχέση με εκείνον των ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούν την περιοχή ως δική τους ζώνη επιρροής, μέχρι αποδείξεως του εναντίου.
Η επέμβαση της Μόσχας έγινε τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν απέτρεψε τα χειρουργικά κτυπήματα επί του καθεστώτος της Συρίας. Η παρέμβαση δεν ήταν για τα μάτια του Άσαντ, αλλά για την εξυπηρέτηση των ρωσικών συμφερόντων, αφού στην Ταρτούς οι Ρώσοι διαθέτουν τις μοναδικές τους βάσεις στη Μεσόγειο. Και να θέλαμε, δεν θα μπορούσαν να έχουν στην Κύπρο λόγω των βρετανικών βάσεων. Η παρέμβαση ήταν win-win situation. Οι Ρώσοι πήραν αυτό που ήθελαν και ταυτοχρόνως γλίτωσαν και τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν εγκλωβιστεί στη στρατιωτική κλιμάκωση της κρίσης.
Αληθές, όμως, είναι ότι, εάν δεν ξεδιπλωνόταν η στρατιωτική απειλή των ΗΠΑ, δεν θα φτάναμε στην απόφαση για την καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας. Όπως εξελίσσεται το σκηνικό στην ευρύτερη περιοχή μας, η φιλική χώρα προς την Κύπρο είναι το Ισραήλ, λόγω σύγκλισης συμφερόντων και κοινών αλλά και διαφορετικών σε βάρος μας απειλών, τις οποίες θα ήταν δυνατό να δεχθούμε, κυρίως, λόγω βρετανικών βάσεων και φυσικού αερίου. Λογικό δε, είναι να μην έχουμε οποιαδήποτε σχέση με τους Τζιχαντιστές.
Τα συμφέροντα του Ισραήλ και η Κύπρος
Το Ισραήλ γι' άλλη μια φορά βρίσκεται ενώπιον των εξής πραγματικοτήτων, που μας αφορούν άμεσα εφόσον θέλουμε ακόμη να οικοδομήσουμε συμμαχία μαζί του, λόγω σύγκλισης συμφερόντων και αποτροπής συναφών απειλών:
1. Όσο μεγαλύτερη είναι η αναρχία στην περιοχή, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος και οι απειλές, που δημιουργούνται σε βάρος του. Ακόμη πιο δύσκολα θα γίνουν τα πράγματα, εάν δημιουργηθεί το χαλιφάτο της ISIS. Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο. Και δη εάν συνεχίσουν να ανθούν στα κατεχόμενα τα ιερατεία του Ερντογάν. Και για εμάς και για την ίδια την Τουρκία υπάρχει ακόμη ένας κίνδυνος. Γιατί να είναι δύσκολο από το μετριοπαθές Ισλάμ των σουνιτών Τούρκων να ξεπηδήσουν ακραίες οργανώσεις;
2. Όσο υπάρχει κρίση, όλο και πιο σημαντικός γίνεται ο ρόλος του Ισραήλ για τις ΗΠΑ, καθότι αποτελεί τον σημαντικότερο και πιο αξιόπιστο σύμμαχό τους στην περιοχή. Συνεπώς, μια συμμαχία με το Ισραήλ αυξάνει μεν τους κινδύνους για την Κύπρο, για αυτονόητους λόγους, αλλά ταυτοχρόνως αναβαθμίζεται μαζί με το Ισραήλ έναντι των ΗΠΑ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι χαλά τις σχέσεις της με τη Ρωσία, η οποία ουδόλως θα ήθελε τους ακραίους ισλαμιστές να υπερισχύσουν στην περιοχή, καθότι θα είναι μια εξέλιξη αντίθετη και με τα δικά τους εθνικά συμφέροντα.
Το όλο σκηνικό φανερώνει ότι η Τουρκία δεν είναι και τόσο ασφαλής χώρος διέλευσης αγωγών. Όσο δε για την Κύπρο, θα αυξηθούν μεν οι απειλές σε περίπτωση συμμαχίας με το Ισραήλ, αλλά θα αυξηθεί και το σύστημα ασφάλειάς μας σε όλα τα επίπεδα. Άλλωστε, εάν έχουμε όντως σκοπό να εκμεταλλευτούμε εμείς και όχι άλλοι το φυσικό μας αέριο, οι τρομοκρατικές απειλές θεωρούνται, όπως και η αποτροπή τους, ζητήματα δεδομένα.
3. Το Ισραήλ, λογικά ομιλούντες, δεν θα ήθελε να δει την Κύπρο -που συνιστά τη μοναδική του διέξοδο- λόγω έλλειψης στρατηγικού βάθους και μουσουλμανικών απειλών να πέφτει στα χέρια μιας μουσουλμανικής Τουρκίας. Στη λογική μιας συμμαχίας με το Ισραήλ, που θα λειτουργεί αποτρεπτικά, θα βοηθηθεί και η γενικότερη ασφάλεια στην περιοχή και δη οι ΗΠΑ. Διότι, εάν η λύση του Κυπριακού είναι ομοσπονδιακή και θέτει την Κύπρο υπό τον έλεγχο της Άγκυρας, θα ενισχύει τις προσπάθειες για να καταστεί πρώτη περιφερειακή δύναμη, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι ανασφάλειες του Ισραήλ και μαζί η αποσταθεροποίηση της περιοχής. Συνεπώς, μια κακή λύση στο Κυπριακό μπορεί να δημιουργήσει νέα πηγή έντασης στην περιοχή, που θα πλήττει και τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Ακρότητες και άξονας
Όπως έχει τονιστεί από το «light» ισλαμικό καθεστώς Ερντογάν, είναι δυνατό να ξεπηδήσουν ακραίες δράσεις, οι οποίες, βεβαίως, μπορούν να επηρεάσουν και την Κύπρο, είτε μέσω των κατεχομένων είτε μετά από μια ομοσπονδιακή λύση μέσω του τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους. Εξέλιξη που δεν συμφέρει ούτε εμάς ούτε το Ισραήλ ούτε τις ΗΠΑ ούτε τη Ρωσία.
Η συμμαχία, λοιπόν, μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας είναι υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, αλλά και μελλοντικά, ένας άξονας ασφάλειας για την περιοχή και ειδικότερα για το φυσικό αέριο, καθώς και σταθερότητας. Κάτι τέτοιο ευνοεί και εμάς και τις μεγάλες δυνάμεις. Ακόμη και αν δεν το βλέπουν, θα πρέπει να τους το δείξουμε. Ερώτημα: Η πολιτική μας ηγεσία μπορεί, άραγε, αρχικά να το δει και μετά να το πει;
