Του Δημήτρη Μάρδα Η Τουρκία σείεται εκ νέου και ο πρωθυπουργός της χώρας, βλέπει να
απειλείται από ένα γεγονός, που θεωρείται ρουτίνα στη χώρα μας και
ουδέποτε απείλησε τις εδώ κυβερνήσεις: Κάποιες μίζες!. Πριν από λίγο
καιρό απειλήθηκε από ένα μάλλον αστείο, όπως φαινόταν, γεγονός: Τη
δημιουργία ενός εμπορικού κέντρου στην πλατεία Ταξίμ.
Να σημειώσουμε, ότι κοντά στην περιοχή εκείνη των μαχών, πριν λίγα
χρόνια, «ξεφύτρωσε» ένας αυθαίρετος (κυριολεκτούμε) ουρανοξύστης, που σε
συνδυασμό με το ογκοδέστατο ξενοδοχείο της Swiss, αν και χαλούν την
αισθητική όλης της περιοχής, δεν προκάλεσαν την παραμικρή αντίδραση! Στο σύνολο των ερμηνειών που δίνονται για την έκρυθμη αυτήν κατάσταση,
που αναζωπυρώνεται με κάθε ευκαιρία, σημειώνονται κάποια ίσως
ενδιαφέροντα στοιχεία.
Αναλυτικότερα, η Τουρκία διπλασίασε το ΑΕΠ της σε δέκα περίπου χρόνια. Αυτό ερμηνεύει τον πλούτο που είναι ορατός σε όλα τα αστικά κέντρα της Δυτικής Μικράς Ασίας. Και όλα αυτά συνοδεύονται από ένα αναγκαστικό εκδημοκρατισμό, συνέπεια των πιέσεων της ΕΕ και –δεν είναι υπερβολή– του διαδικτύου. Οπότε νέες αξίες περί ελευθερίας και δημοκρατίας, που αναδείχθηκαν μετά το γέμισμα του στομαχιού, αντιστέκονται στις αυθαιρεσίες των κυβερνώντων. Οπότε οι πολίτες αρχίζουν να αντιδρούν και μάλιστα βίαια. Η ερμηνεία αυτή αν και ρεαλιστική, δεν ικανοποιεί όμως πολύ κόσμο. Πράγματι, ένα άλλο σύνολο συσσωρευμένων γεγονότων και εξελίξεων, μπορεί να δώσει πιο πειστικές ερμηνείες.
-Αναλυτικότερα, ας αρχίσουμε από τον πόλεμο του Ιράκ του 2003 (επιχείρηση «Σοκ και Δέος»). Ο νεοεκλεγείς τότε πρωθυπουργός, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρνήθηκε τότε στον Πρόεδρο Μπους τη χρήση των τουρκικών εδαφών εκ μέρους του στρατού των ΗΠΑ, για να εισβάλλει στο Βόρειο Ιράκ. Η αλλαγή της στρατηγικής των ΗΠΑ, που επιβλήθηκε από την απόφαση αυτή, στοίχισε στους Αμερικανούς χρήματα και χρόνο.
-Δεύτερο γεγονός: ενώ γεωστρατηγικά οι ΗΠΑ θέλουν το Ισραήλ και την Τουρκία, από το 1955 και μετά, να βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο, ο Ερντογάν έχει άλλη άποψη. Η ρήξη Τουρκίας-Ισραήλ που άρχισε στο Νταβός το 2009, με την αποχώρηση του Τούρκου πρωθυπουργού από το πάνελ των συζητήσεων, μετά τη σύγκρουσή του με τον Ισραηλινό πρόεδρο Σ. Πέρεζ, ήταν η αρχή του τέλους της εν λόγω επιλογής των ΗΠΑ. Αφορμή της ρήξης ήταν η στρατιωτική επιχείρηση των Ισραηλινών στη Γάζα, που άφησε 1400 Παλαιστίνιους νεκρούς. Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες του Προέδρου Ομπάμα, η ψυχρότητα καλά κρατεί ανάμεσα στους δυο πρώην συμμάχους.
-Τρίτο γεγονός, οι Αμερικανοί φλέρταραν τον Ερντογάν, από την περίοδο της τετράμηνης φυλακής του εξαιτίας της δήλωσής του δεύτερου –ή ορθότερα της απαγγελίας ποιήματος– στις 12 Δεκεμβρίου του 1997, κατά την οποία οι μιναρέδες θα αποτελούσαν τις λόγχες του Ισλάμ!. Εκεί δέχθηκε επισκέψεις Αμερικανών αξιωματούχων, που εμμέσως πλην σαφώς εξέφραζαν την υποστήριξή τους σε ένα ανερχόμενο αστέρι της πολιτικής, για έναν ίσως λόγο: Έψαχναν ενδεχομένως σύμμαχο στο εν δυνάμει πολιτικό κατεστημένο της Τουρκίας, ο οποίος θα έλυνε το κουρδικό, σύμφωνα με τα δικά τους πρότυπα, κατά τα οποία το εν λόγω κράτος, θα προερχόταν από την απώλεια εδαφών τεσσάρων κρατών (Τουρκίας, Συρίας, Ιράν, Ιράκ). Και εκεί διαψεύσθηκαν.
-Τέταρτο γεγονός, ο Ερντογάν, μετά τη συμφωνία του με τη Μόσχα, επέτρεψε τον Ιούνιο του 2007 τη διέλευση του ρωσικού αγωγού South Strean από τα χωρικά ύδατα της Τουρκίας, ενώ λίγο μετά τον Ιούνιο του 2009, ανακοίνωσε τη δημιουργία αγωγού 700 χιλιομέτρων Σαμψούντας-Τσεϊχάν, μεταφοράς ρωσικού πετρελαίου που θα κατέληγε στη Μεσόγειο. Παράλληλα, ανακοίνωσε τη δημιουργία διυλιστηρίου στη Νότια Τουρκία, που θα εξυπηρετούσε την επεξεργασία του αργού αυτού πετρελαίου. Όλη αυτή η συγκυρία συνέπεσε με τη ματαίωση του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδούπολης. Το τελευταίο, δε θα ενοχλούσε τους Αμερικανούς από τη στιγμή που ήταν απόλυτα πεπεισμένοι για δυο πράγματα: Ότι η Τουρκία παραμένει στο άρμα επιρροής των ΗΠΑ και ότι η είναι ένα σύγχρονο Ισλαμικό κράτος και μπορεί να παίξει το ρόλο του «Δούρειου Ίππου», για λογαριασμό των ΗΠΑ στα κράτη της ευρύτερης περιοχής.
Οι κινήσεις όμως της Τουρκίας με στόχο τη δημιουργία μιας αυτόνομης περιφερειακής δύναμης, με αιχμή του δόρατος ένα νέου τύπου Νέο-ωθομανισμό δόγμα, φαίνεται ότι αντίκεινται στις επιλογές των ΗΠΑ. Από την άλλη, πρόσφατες κινήσεις του δίδυμου Ερντογάν-Νταβούτογλου, που προσκρούουν στη στρατηγική των ΗΠΑ (βλ. Συρία, ενίσχυση της Αλ Νούσρα, παρακλάδι της Αλ Κάιντα) προσφέρουν ένα πρόσθετο άλλοθι ή αιτία για μη στήριξη του Τούρκου Πρωθυπουργού.
Έτσι, από κάποια απρόβλεπτα γεγονότα αν και ήσσονος σημασίας, τα συσσωρευμένα από το 2003 «παράπονα» των ΗΠΑ και όσων κυβερνούν τον πλανήτη, μπορούν να ξεσηκώσουν πληθυσμούς, που στο όνομα της δημοκρατίας προσχηματικά ή μη, ζητούν το τέλος μιας «αυτοκρατορίας». Ο απόηχος της όλης πλοκής δείχνει, εκτός των άλλων, το εξής: Το 0,7% του πληθυσμού των ενηλίκων του πλανήτη (32 εκατομμύρια άτομα που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα του παγκόσμιου πολιτικο-οικονομικού καταστημένου) που ελέγχει το 41% του παγκόσμιου πλούτου είναι πολύ ισχυρό και μπορεί να τιμωρήσει όσους θεοποιούν τον εαυτόν τους. Ακόμη και αν επιβιώσει ο Τούρκος ηγέτης μετά και από αυτή την περιπέτεια, το μήνυμα που λαμβάνει εδώ και μήνες είναι ιδιαίτερα απλό και κοινό σε όλους τους επίδοξους σουλτάνους: «Είσαι αναλώσιμος και εξακολουθείς να είσαι πολύ μικρός, παρά τη δύναμη που απέκτησες!».
* Ο κ. Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ
**Το Ιστορικό της Αρνησης της Τουρκίας στην συμμετοχή της στο πόλεμο του Ιράκ έχει μεγαλύτερο βάθος. Η Τουρκική παρέμβαση στο Ιράκ στόχευε τόσο στο Βόρειο Ιράκ λόγω της δράσης του ΠΚΚ αλλά και στην περιοχή που σχηματίζεται απο τις πόλεις Μοσούλη, Ερμπίλ και Κιρκούκ όπου υπάρχει η μειονότητα των Τουρκομάνων την οποία και ελέγχει απο το Τουρκικό καθεστώς. Με μυστική συμφωνία την οποία τότε είχε υπογράψει ο Υπουργός Εξωτερικών Γκιούλ η Τουρκία δεσμεύτηκε για την εφοδιαστική στήριξη των αμερικανικών στρατευμάτων και εφάρμοσε τις δεσμεύσεις της στο ακέραιο. Συνέδεσε την χρήση του εδάφους της για εισβολή στο Ιράκ με την παρουσία Τουρκικών δυνάμεων και αυτό το αποδέχθηκαν και οι ΗΠΑ και το Ιράκ.Η Τουρκία όμως ήταν ανυποχώρητη ως προς τον όρο της τα τουρκικά στρατεύματα να τεθούν υπό Αμερικανική Διοίκηση, δεχόταν μόνο τα στρατεύματα της να βρίσκονται υπο τον απόλυτο Έλεγχο της Τουρκίας κάτι το οποίο τα ανήγαγε αυτόματα σε Στρατό Κατοχής *-
http://archive.in.gr/news/reviews/article.asp?lngReviewID=491097&lngItemID=487563
http://palio.antibaro.gr/international/malkidhs_irak.htm
Αναλυτικότερα, η Τουρκία διπλασίασε το ΑΕΠ της σε δέκα περίπου χρόνια. Αυτό ερμηνεύει τον πλούτο που είναι ορατός σε όλα τα αστικά κέντρα της Δυτικής Μικράς Ασίας. Και όλα αυτά συνοδεύονται από ένα αναγκαστικό εκδημοκρατισμό, συνέπεια των πιέσεων της ΕΕ και –δεν είναι υπερβολή– του διαδικτύου. Οπότε νέες αξίες περί ελευθερίας και δημοκρατίας, που αναδείχθηκαν μετά το γέμισμα του στομαχιού, αντιστέκονται στις αυθαιρεσίες των κυβερνώντων. Οπότε οι πολίτες αρχίζουν να αντιδρούν και μάλιστα βίαια. Η ερμηνεία αυτή αν και ρεαλιστική, δεν ικανοποιεί όμως πολύ κόσμο. Πράγματι, ένα άλλο σύνολο συσσωρευμένων γεγονότων και εξελίξεων, μπορεί να δώσει πιο πειστικές ερμηνείες.
-Αναλυτικότερα, ας αρχίσουμε από τον πόλεμο του Ιράκ του 2003 (επιχείρηση «Σοκ και Δέος»). Ο νεοεκλεγείς τότε πρωθυπουργός, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρνήθηκε τότε στον Πρόεδρο Μπους τη χρήση των τουρκικών εδαφών εκ μέρους του στρατού των ΗΠΑ, για να εισβάλλει στο Βόρειο Ιράκ. Η αλλαγή της στρατηγικής των ΗΠΑ, που επιβλήθηκε από την απόφαση αυτή, στοίχισε στους Αμερικανούς χρήματα και χρόνο.
-Δεύτερο γεγονός: ενώ γεωστρατηγικά οι ΗΠΑ θέλουν το Ισραήλ και την Τουρκία, από το 1955 και μετά, να βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο, ο Ερντογάν έχει άλλη άποψη. Η ρήξη Τουρκίας-Ισραήλ που άρχισε στο Νταβός το 2009, με την αποχώρηση του Τούρκου πρωθυπουργού από το πάνελ των συζητήσεων, μετά τη σύγκρουσή του με τον Ισραηλινό πρόεδρο Σ. Πέρεζ, ήταν η αρχή του τέλους της εν λόγω επιλογής των ΗΠΑ. Αφορμή της ρήξης ήταν η στρατιωτική επιχείρηση των Ισραηλινών στη Γάζα, που άφησε 1400 Παλαιστίνιους νεκρούς. Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες του Προέδρου Ομπάμα, η ψυχρότητα καλά κρατεί ανάμεσα στους δυο πρώην συμμάχους.
-Τρίτο γεγονός, οι Αμερικανοί φλέρταραν τον Ερντογάν, από την περίοδο της τετράμηνης φυλακής του εξαιτίας της δήλωσής του δεύτερου –ή ορθότερα της απαγγελίας ποιήματος– στις 12 Δεκεμβρίου του 1997, κατά την οποία οι μιναρέδες θα αποτελούσαν τις λόγχες του Ισλάμ!. Εκεί δέχθηκε επισκέψεις Αμερικανών αξιωματούχων, που εμμέσως πλην σαφώς εξέφραζαν την υποστήριξή τους σε ένα ανερχόμενο αστέρι της πολιτικής, για έναν ίσως λόγο: Έψαχναν ενδεχομένως σύμμαχο στο εν δυνάμει πολιτικό κατεστημένο της Τουρκίας, ο οποίος θα έλυνε το κουρδικό, σύμφωνα με τα δικά τους πρότυπα, κατά τα οποία το εν λόγω κράτος, θα προερχόταν από την απώλεια εδαφών τεσσάρων κρατών (Τουρκίας, Συρίας, Ιράν, Ιράκ). Και εκεί διαψεύσθηκαν.
-Τέταρτο γεγονός, ο Ερντογάν, μετά τη συμφωνία του με τη Μόσχα, επέτρεψε τον Ιούνιο του 2007 τη διέλευση του ρωσικού αγωγού South Strean από τα χωρικά ύδατα της Τουρκίας, ενώ λίγο μετά τον Ιούνιο του 2009, ανακοίνωσε τη δημιουργία αγωγού 700 χιλιομέτρων Σαμψούντας-Τσεϊχάν, μεταφοράς ρωσικού πετρελαίου που θα κατέληγε στη Μεσόγειο. Παράλληλα, ανακοίνωσε τη δημιουργία διυλιστηρίου στη Νότια Τουρκία, που θα εξυπηρετούσε την επεξεργασία του αργού αυτού πετρελαίου. Όλη αυτή η συγκυρία συνέπεσε με τη ματαίωση του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδούπολης. Το τελευταίο, δε θα ενοχλούσε τους Αμερικανούς από τη στιγμή που ήταν απόλυτα πεπεισμένοι για δυο πράγματα: Ότι η Τουρκία παραμένει στο άρμα επιρροής των ΗΠΑ και ότι η είναι ένα σύγχρονο Ισλαμικό κράτος και μπορεί να παίξει το ρόλο του «Δούρειου Ίππου», για λογαριασμό των ΗΠΑ στα κράτη της ευρύτερης περιοχής.
Οι κινήσεις όμως της Τουρκίας με στόχο τη δημιουργία μιας αυτόνομης περιφερειακής δύναμης, με αιχμή του δόρατος ένα νέου τύπου Νέο-ωθομανισμό δόγμα, φαίνεται ότι αντίκεινται στις επιλογές των ΗΠΑ. Από την άλλη, πρόσφατες κινήσεις του δίδυμου Ερντογάν-Νταβούτογλου, που προσκρούουν στη στρατηγική των ΗΠΑ (βλ. Συρία, ενίσχυση της Αλ Νούσρα, παρακλάδι της Αλ Κάιντα) προσφέρουν ένα πρόσθετο άλλοθι ή αιτία για μη στήριξη του Τούρκου Πρωθυπουργού.
Έτσι, από κάποια απρόβλεπτα γεγονότα αν και ήσσονος σημασίας, τα συσσωρευμένα από το 2003 «παράπονα» των ΗΠΑ και όσων κυβερνούν τον πλανήτη, μπορούν να ξεσηκώσουν πληθυσμούς, που στο όνομα της δημοκρατίας προσχηματικά ή μη, ζητούν το τέλος μιας «αυτοκρατορίας». Ο απόηχος της όλης πλοκής δείχνει, εκτός των άλλων, το εξής: Το 0,7% του πληθυσμού των ενηλίκων του πλανήτη (32 εκατομμύρια άτομα που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα του παγκόσμιου πολιτικο-οικονομικού καταστημένου) που ελέγχει το 41% του παγκόσμιου πλούτου είναι πολύ ισχυρό και μπορεί να τιμωρήσει όσους θεοποιούν τον εαυτόν τους. Ακόμη και αν επιβιώσει ο Τούρκος ηγέτης μετά και από αυτή την περιπέτεια, το μήνυμα που λαμβάνει εδώ και μήνες είναι ιδιαίτερα απλό και κοινό σε όλους τους επίδοξους σουλτάνους: «Είσαι αναλώσιμος και εξακολουθείς να είσαι πολύ μικρός, παρά τη δύναμη που απέκτησες!».
* Ο κ. Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ
**Το Ιστορικό της Αρνησης της Τουρκίας στην συμμετοχή της στο πόλεμο του Ιράκ έχει μεγαλύτερο βάθος. Η Τουρκική παρέμβαση στο Ιράκ στόχευε τόσο στο Βόρειο Ιράκ λόγω της δράσης του ΠΚΚ αλλά και στην περιοχή που σχηματίζεται απο τις πόλεις Μοσούλη, Ερμπίλ και Κιρκούκ όπου υπάρχει η μειονότητα των Τουρκομάνων την οποία και ελέγχει απο το Τουρκικό καθεστώς. Με μυστική συμφωνία την οποία τότε είχε υπογράψει ο Υπουργός Εξωτερικών Γκιούλ η Τουρκία δεσμεύτηκε για την εφοδιαστική στήριξη των αμερικανικών στρατευμάτων και εφάρμοσε τις δεσμεύσεις της στο ακέραιο. Συνέδεσε την χρήση του εδάφους της για εισβολή στο Ιράκ με την παρουσία Τουρκικών δυνάμεων και αυτό το αποδέχθηκαν και οι ΗΠΑ και το Ιράκ.Η Τουρκία όμως ήταν ανυποχώρητη ως προς τον όρο της τα τουρκικά στρατεύματα να τεθούν υπό Αμερικανική Διοίκηση, δεχόταν μόνο τα στρατεύματα της να βρίσκονται υπο τον απόλυτο Έλεγχο της Τουρκίας κάτι το οποίο τα ανήγαγε αυτόματα σε Στρατό Κατοχής *-http://archive.in.gr/news/reviews/article.asp?lngReviewID=491097&lngItemID=487563
http://palio.antibaro.gr/international/malkidhs_irak.htm
