Πόσα γνωρίζουμε για το Ιράν; Πολύ λιγότερα από ό,τι πιστεύουμε.
Αρχικώς, το σιιτικό Ισλάμ είναι λιγότερο «αυστηρό» δογματικά από ό,τι η
σουνιτική εκδοχή του. H χανιμπαλιστική σχολή, μήτρα του σαλαφισμού και
του ουαχαμπισμού, ανήκει στη σουνιτική εκδοχή του Ισλάμ. Ο μέσος Ιρανός
πολίτης δεν έχει σχέση με τους ζηλωτές Φρουρούς της Επανάστασης, ενώ
νιώθει έναν εσωτερικό διχασμό, αφού δεν έχει τίποτε κοινό με τον αραβικό
αλλά ούτε πλέον με τον δυτικό κόσμο. Αν σε κάτι επέτυχε απόλυτα ο
Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί ήταν να κόψει βιαίως τις γέφυρες μεταξύ της
ιρανικής κοινωνίας και του δυτικού κόσμου. Την προηγούμενη εβδομάδα στη Γενεύη συμφωνήθηκε μεταξύ του Ιράν και των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ συν της Γερμανίας για τους επόμενους έξι μήνες να τεθεί σε αναστολή το ιρανικό πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου πάνω από ποσοστό 5%, οι εργασίες στο σταθμό του Αράκ να σταματήσουν και να δοθούν όλες οι απαραίτητες διευκολύνσεις στο έργο των Επιθεωρητών Ατομικής Ενέργειας. Σε αντάλλαγμα το Ιράν θα λάβει χρηματική βοήθεια ύψους 7 δισ. δολαρίων, κυρίως σε πρώτες ύλες, στις οποίες το κράτος δεν είχε πρόσβαση λόγω του οικονομικού αποκλεισμού.
H απόφαση της Γενεύης είναι σημαντική. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να δημιουργήσουν κανάλια επικοινωνίας με την κυβέρνηση των εκσυγχρονιστών του Ρουχανί, έχει ήδη προηγηθεί το τηλεφώνημα-πρωτοβουλία του Μπαράκ Ομπάμα προς τον Ιρανό πρόεδρο πριν από κάποιες εβδομάδες, όταν ο Ιρανός πρόεδρος ήταν στη Νέα Υόρκη, που προσπαθεί να αποκαταστήσει μέρος της βλάβης, την οποία η κυβέρνηση του ζηλωτή Αχμαντινετζάντ είχε προκαλέσει στη δημόσια εικόνα του Ιράν. Ταυτοχρόνως, με την άρση του οικονομικού αποκλεισμού η κυβέρνηση Ομπάμα επιδιώκει να δείξει με τον πλέον έμπρακτο τρόπο στον ιρανικό λαό πόσο μπορεί να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδό του, αν το Ιράν πραγματοποιήσει μια θεαματική στροφή στη διεθνή πορεία της.
Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει το μέγεθος του επηρεασμού της ιρανικής κοινωνίας από την εξάμηνη άρση του οικονομικού αποκλεισμού του κράτους. Ομως αυτή που είναι εμφανής σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής του ιρανικού κράτους είναι η κόπωση της κοινωνίας εξαιτίας των οικονομικών κυρώσεων, επομένως διευρύνεται η κρίσιμη μάζα των Ιρανών που επιθυμούν έναν δομικό εκσυγχρονισμό για το κράτος τους.
Η απόφαση της Γενεύης, όμως, έχει ήδη προκαλέσει και ισχυρούς κραδασμούς. Το Ισραήλ είναι εξαιρετικά σκεπτικό απέναντι σε κινήσεις επαναπροσέγγισης με το Ιράν. Κι αυτό γιατί οι αξιωματούχοι του Ιράν δεν χάνουν ευκαιρία να εκφράζουν δημοσίως τα αντισημιτικά αισθήματά τους και να απειλούν το Ισραήλ και τους πολίτες του με οριστική εξαφάνιση. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου χαρακτήρισε την απόφαση της Γενεύης ιστορικό λάθος. Στηρίζει τη θέση αυτή στο ότι ο ουσιαστικός πολιτικός κυρίαρχος στο εσωτερικό του Ιράν, θεσμικά αλλά και με όρους επιρροής, είναι ο «σκληρός» Αγιατολάχ Χαμενεΐ και όχι ο εκσυγχρονιστής Ρουχανί. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν έχει άδικο, αφού τόσο θεσμικά όσο και σε επίπεδο εσωτερικής επιρροής ο Ιρανός Αγιατολάχ είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού και ελέγχει πλήρως τον στρατό, το Συμβούλιο των Φρουρών, το δικαστικό σώμα και τη Συμβουλευτική Επιτροπή. Με άλλα λόγια, έχει στα χέρια του τα κλειδιά της εθνικής κυριαρχίας του κράτους. Παράλληλα, κομβικοί παράγοντες της Μέσης Ανατολής, όπως η Σαουδική Αραβία, δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι την απόφαση της Γενεύης, αφού οι διαφορές με την Τεχεράνη ξεκινούν από τον θεολογικό/δογματικό πυρήνα του Ισλάμ, περνούν από τον συριακό εμφύλιο και εισέρχονται στον ενεργειακό πυλώνα.
Πέρα από κάθε αμφιβολία, η απόφαση της Γενεύης επισπεύδει τις εξελίξεις για το ιρανικό ζήτημα. Το «παιχνίδι των καθυστερήσεων» που έπαιζε τα τελευταία χρόνια η Τεχεράνη δεν έχει χώρο περαιτέρω εξέλιξης. Μένει να δούμε αν τελικώς στον ορίζοντα της Ανατολής θα πετάξουν περιστέρια ή γεράκια...
Σπύρος Ν. Λίτσας
