Βρισκόμαστε εμπρός σε μια συνολική αλλαγή παραδείγματος. Η εποχή
που ζούμε αποτελεί κομβικό μεταίχμιο εξέλιξης, ανάλογο αυτής του
Σιδήρου, της Αναγέννησης, της εποχής του Ατμού και της αντίστοιχης
πυρηνικής. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη που θα αποτύχουν να ενστερνιστούν
δημιουργικά τις επικείμενες αλλαγές και να τις εντάξουν στον εξελικτικό
πυρήνα τους θα οδεύσουν προς το κοιμητήριο της Ιστορίας.Σε διεθνές επίπεδο η μεταβολή αφορά τη συστημική δομή. Η νέα
πολυπολική σύσταση δημιουργεί αύξηση των ανταγωνισμών ήπιας και σκληρής
ισχύος μεταξύ των κύριων δρώντων αλλά και των συμμαχικών δικτύων τους.
Αυτό σημαίνει ότι οι συμμαχίες αποκτούν για άλλη μια φορά τη βαρύτητα
που κατείχαν προ της διπολικής εποχής. Κάθε σύμμαχος θα πρέπει να
αποδεικνύει τη χρησιμότητά του αλλά και την προθυμία του να
διαδραματίζει αποδοτικό ρόλο. Η εποχή των Free-Riders, ή αλλιώς των
τζαμπατζήδων, έχει φτάσει πλέον στο τέλος της. Ο διακρατικός
ανταγωνισμός αυξάνεται γιατί οι νέοι πόλοι που εμφανίζονται στο διεθνές
στερέωμα είτε θα ενταχθούν σε υφιστάμενα σχήματα και θα αναλάβουν
ειδικούς ρόλους είτε θα επιδιώξουν να διαμορφώσουν τις δικές τους ζώνες
συμφερόντων, που σημαίνει αύξηση της διεθνοπολιτικής τριβής.
Στο εσωτερικό των κρατών του δυτικού κόσμου το αστικό φιλελεύθερο δημοκρατικό πολίτευμα δέχεται μια συνολική επίθεση από τις νεοφιλελεύθερες λογικές και πρακτικές που κινούνται διαλυτικά απέναντι στις επικρατούσες τάσεις της κοινωνικής συνοχής από την εποχή του Κοινωνικού Συμβολαίου του Ζαν Ζακ Ρουσό έως σήμερα. Η προσπάθεια νέας διαμόρφωσης δομών συλλογικής εξέλιξης και κρατικής οργάνωσης στη βάση ανελαστικών προοπτικών που αμφισβητούν τις κοινωνικοπνευματικές κατακτήσεις του δυτικού πολιτικού πολιτισμού οδηγούν σε αταβιστική ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνικών ομάδων και στην απομάκρυνσή τους από τις ήπιες πολιτικές πρακτικές των κεντρώων πολιτικοϊδεολογικών αναφορών. Το παράδειγμα της ολικής ρήξης του Tea Party με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση γύρω από το Obamacare που επιδιώκει την οικοδόμηση ενός νέου προνοιακού μηχανισμού στις ΗΠΑ για όλους τους πολίτες είναι ενδεικτικό των τάσεων που πλέον υφίστανται στο εσωτερικό των δυτικών κρατών. Πού οδηγεί αυτό; Σε μια χρονική στιγμή όπου το Ισλάμ έχει εισέλθει σε περίοδο βαθιάς κρίσης, οι οικονομίες της ΝΑ Ασίας βλέπουν ήδη με ανησυχία τον ιλιγγιώδη ρυθμό ανάπτυξης να δοκιμάζει τις οργανωτικές τους αντοχές, η Αφρική γίνεται θύμα της μετα-αποικιακής απορρύθμισης και των τρομοκρατικών παραφυάδων της Αλ Κάιντα, η ταυτόχρονη αποσταθεροποίηση του δυτικού κόσμου, για παράδειγμα οι σημαντικές δυσχέρειες στη λειτουργία της ευρωζώνης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, δημιουργεί ορατό κενό ισχύος στον πυρήνα της διεθνοσυστημικής σύστασης.
Αλλά ακόμα και στο επίπεδο των εργασιακών δομών και κατευθύνσεων τα πάντα μεταβάλλονται με ραγδαίο ρυθμό. Οι νέες τεχνολογίες ασφαλώς και βελτιώνουν το σύνολο της ανθρώπινης δράσης από την καθημερινότητά του μέχρι και τις οικονομικές και εμπορικές δράσεις. Μεταβάλλουν όμως τη μεθοδολογία του τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος εργάζεται και παράγει. Οι οικονομικές εξελίξεις πλέον αφορούν τις νέες τεχνολογίες και τα καθετοποιημένα παραγωγικά μοντέλα που υφίστανται, ή αναπτύσσονται διαρκώς, πέριξ της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Επομένως και η κρίσιμη μάζα των εργασιακών εξελίξεων, σε μέσο και μακροπρόθεσμο επίπεδο, ακολουθούν ανάλογη πορεία. Νέα επαγγέλματα εμφανίζονται, νέες διαδικασίες παραγωγής και διάχυσης των προϊόντων οικοδομούνται και οι μεταβολές στους πυρήνες παραγωγής τρέχουν με τέτοιο ρυθμό, που πλέον τα έξυπνα κράτη προετοιμάζουν τις κοινωνίες και τις δομές τους για να αντεπεξέλθουν αφενός στις πιέσεις του αμέσως προσεχούς διαστήματος, αλλά και για να αξιοποιήσουν αφετέρου τις ευκαιρίες που θα προκύψουν μέσα από το νέο αυτό ρευστό τοπίο. Εχουν από καιρό απαντήσει στο μανιχαϊστικό δίλημμα «μικρό ή μεγάλο κράτος» επιλέγοντας το «έξυπνο και ευέλικτο».
Πού βρίσκεται η Ελλάδα απέναντι σε όλα αυτά τα κομβικά ζητήματα για το μέλλον μας; Το ερώτημα, φευ, είναι ρητορικό, αλλά που μπορεί να οδηγήσει στην υιοθέτηση δημιουργικών πολιτικών ακόμα και σήμερα.
Σπύρος Ν. Λίτσας
Στο εσωτερικό των κρατών του δυτικού κόσμου το αστικό φιλελεύθερο δημοκρατικό πολίτευμα δέχεται μια συνολική επίθεση από τις νεοφιλελεύθερες λογικές και πρακτικές που κινούνται διαλυτικά απέναντι στις επικρατούσες τάσεις της κοινωνικής συνοχής από την εποχή του Κοινωνικού Συμβολαίου του Ζαν Ζακ Ρουσό έως σήμερα. Η προσπάθεια νέας διαμόρφωσης δομών συλλογικής εξέλιξης και κρατικής οργάνωσης στη βάση ανελαστικών προοπτικών που αμφισβητούν τις κοινωνικοπνευματικές κατακτήσεις του δυτικού πολιτικού πολιτισμού οδηγούν σε αταβιστική ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνικών ομάδων και στην απομάκρυνσή τους από τις ήπιες πολιτικές πρακτικές των κεντρώων πολιτικοϊδεολογικών αναφορών. Το παράδειγμα της ολικής ρήξης του Tea Party με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση γύρω από το Obamacare που επιδιώκει την οικοδόμηση ενός νέου προνοιακού μηχανισμού στις ΗΠΑ για όλους τους πολίτες είναι ενδεικτικό των τάσεων που πλέον υφίστανται στο εσωτερικό των δυτικών κρατών. Πού οδηγεί αυτό; Σε μια χρονική στιγμή όπου το Ισλάμ έχει εισέλθει σε περίοδο βαθιάς κρίσης, οι οικονομίες της ΝΑ Ασίας βλέπουν ήδη με ανησυχία τον ιλιγγιώδη ρυθμό ανάπτυξης να δοκιμάζει τις οργανωτικές τους αντοχές, η Αφρική γίνεται θύμα της μετα-αποικιακής απορρύθμισης και των τρομοκρατικών παραφυάδων της Αλ Κάιντα, η ταυτόχρονη αποσταθεροποίηση του δυτικού κόσμου, για παράδειγμα οι σημαντικές δυσχέρειες στη λειτουργία της ευρωζώνης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, δημιουργεί ορατό κενό ισχύος στον πυρήνα της διεθνοσυστημικής σύστασης.
Αλλά ακόμα και στο επίπεδο των εργασιακών δομών και κατευθύνσεων τα πάντα μεταβάλλονται με ραγδαίο ρυθμό. Οι νέες τεχνολογίες ασφαλώς και βελτιώνουν το σύνολο της ανθρώπινης δράσης από την καθημερινότητά του μέχρι και τις οικονομικές και εμπορικές δράσεις. Μεταβάλλουν όμως τη μεθοδολογία του τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος εργάζεται και παράγει. Οι οικονομικές εξελίξεις πλέον αφορούν τις νέες τεχνολογίες και τα καθετοποιημένα παραγωγικά μοντέλα που υφίστανται, ή αναπτύσσονται διαρκώς, πέριξ της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Επομένως και η κρίσιμη μάζα των εργασιακών εξελίξεων, σε μέσο και μακροπρόθεσμο επίπεδο, ακολουθούν ανάλογη πορεία. Νέα επαγγέλματα εμφανίζονται, νέες διαδικασίες παραγωγής και διάχυσης των προϊόντων οικοδομούνται και οι μεταβολές στους πυρήνες παραγωγής τρέχουν με τέτοιο ρυθμό, που πλέον τα έξυπνα κράτη προετοιμάζουν τις κοινωνίες και τις δομές τους για να αντεπεξέλθουν αφενός στις πιέσεις του αμέσως προσεχούς διαστήματος, αλλά και για να αξιοποιήσουν αφετέρου τις ευκαιρίες που θα προκύψουν μέσα από το νέο αυτό ρευστό τοπίο. Εχουν από καιρό απαντήσει στο μανιχαϊστικό δίλημμα «μικρό ή μεγάλο κράτος» επιλέγοντας το «έξυπνο και ευέλικτο».
Πού βρίσκεται η Ελλάδα απέναντι σε όλα αυτά τα κομβικά ζητήματα για το μέλλον μας; Το ερώτημα, φευ, είναι ρητορικό, αλλά που μπορεί να οδηγήσει στην υιοθέτηση δημιουργικών πολιτικών ακόμα και σήμερα.
Σπύρος Ν. Λίτσας
