ΣΥΡΙΑ Η συμφωνία Ρωσίας-ΗΠΑ κρύβει πλεονεκτήματα και για τις δύο: η Μόσχα μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν αναφέρεται στρατιωτικό χτύπημα, ενώ η Ουάσινγκτον πήρε δεσμευτικές ημερομηνίες και άνοιξε δίαυλο επικοινωνίας με την Τεχεράνη
Της Ελλης Πάνου
Η
συμφωνία της Γενεύης μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για την καταστροφή του
χημικού οπλοστασίου της Συρίας δείχνει εντυπωσιακή στο χαρτί.
Προβλέποντας συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για συμμόρφωση του καθεστώτος
αναφέρει ότι: η Δαμασκός έχει περιθώριο επτά ημερών για να πει πόσα
αποθέματα χημικών διαθέτει –πολύ πιο σύντομα από τον μήνα που ζητούσε ο
Ασαντ–, ορίζεται ότι οι επιθεωρητές του ΟΗΕ θα φθάσουν στη Συρία μέχρι
τον Νοέμβριο και πρέπει να τους επιτραπεί «άμεση και ανεμπόδιστη
πρόσβαση σε όλες τις τοποθεσίες», ενώ τα όπλα θα πρέπει να καταστραφούν
μέχρι τα μέσα του επόμενου χρόνου.Εάν το καθεστώς δεν συμμορφωθεί –συμφώνησαν οι υπουργοί Εξωτερικών
ΗΠΑ και Ρωσίας– τότε το θέμα θα παραπεμφθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας, το
οποίο θα εξετάσει ποιες «ενέργειες» θα υιοθετηθούν σε ό,τι αφορά «τις
απειλές για την ειρήνη, παραβίασης της ειρήνης και επιθετικών πράξεων»,
όπως προβλέπει το κεφάλαιο 7 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.Πλεονεκτήματα για δύο
Με τον διάβολο, ως συνήθως, να κρύβεται στις λεπτομέρειες, η συμφωνία εμπεριέχει πλεονεκτήματα και για το Κρεμλίνο και για τον Λευκό Οίκο. Από τη μια πλευρά, η Ρωσία μπορεί να υποστηρίξει ότι ναι μεν η «σύμμαχος» Συρία καλείται να παραδώσει προς καταστροφή τα χημικά της, αλλά το τελικό κείμενο δεν αναφέρει ρητώς στρατιωτικό χτύπημα εάν δεν συμμορφωθεί, παρά μόνο άλλη μια σύνοδο του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Κι από την άλλη, οι Αμερικανοί πέτυχαν να αποσπάσουν από τη Μόσχα δεσμευτικές προθεσμίες, οι οποίες επιτρέπουν σε όλους να κρίνουν τις πραγματικές προθέσεις του Ασαντ, άνοιξαν δίαυλο επικοινωνίας με την Τεχεράνη μέσω ανταλλαγής επιστολών μεταξύ του Ομπάμα και του νέου προέδρου του Ιράν, Ροχανί, και δεν υποχρεώθηκαν να αποσύρουν εντελώς από το τραπέζι τις απειλές τους. «Εάν η δημοκρατία αποτύχει», επανέλαβε πάλι ο Μπαράκ Ομπάμα, «οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να αναλάβουν δράση». Επιπλέον –εκτιμούν οι «Financial Times»– οι Δυτικοί διπλωμάτες μπορούν να ισχυριστούν ότι βάζοντας την υπογραφή της σε αυτή τη συμφωνία, η Ρωσία διακινδυνεύει την ίδια της την αξιοπιστία κι επομένως δεν μπορεί να επιτρέψει στον Ασαντ να παρεκκλίνει κατά το δοκούν.
Κι εδώ αρχίζουν τα βασικά προβληματικά σημεία του «μεγάλου συμβιβασμού». Για παράδειγμα, πόσο δύσκολο θα είναι να φέρουν εις πέρας οι επιθεωρητές του ΟΗΕ «ανεμπόδιστα» το φιλόδοξο έργο τους εν μέσω μιας αιματηρής σύρραξης; Η Συρία πιστεύεται ότι έχει το τρίτο μεγαλύτερο χημικό οπλοστάσιο στον κόσμο και θα είναι μεγάλη πρόκληση να βρεθούν αρκετοί ειδικοί που θα αποδεχθούν να συμμετάσχουν στην επικίνδυνη αποστολή, αφού την τελευταία φορά που βρέθηκαν στη Δαμασκό –στις 21 Αυγούστου, για να ερευνήσουν την επίθεση με τα χημικά στα προάστια της πρωτεύουσας– δέχθηκαν πυρά από «άγνωστους δράστες». Οπως επισημαίνουν αναλυτές, οι πλέον ειδικοί με τις απαραίτητες γνώσεις και πείρα βρίσκονται στον αμερικανικό και τον ρωσικό στρατό. Επιπλέον, εάν το καθεστώς θελήσει να «παίξει» με καθυστερήσεις, είναι πιθανό μεταξύ άλλων να απαιτήσει να ερευνηθούν και οι περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο ανταρτών, με τον ισχυρισμό ότι και η αντιπολίτευση κατέχει αποθέματα χημικών όπλων. Κάτι τέτοιο θα είναι, εάν όχι αδύνατο, εξαιρετικά δύσκολο για τον ΟΗΕ.
Ενα δεύτερο προβληματικό σημείο της συμφωνίας είναι οι ειλικρινείς προθέσεις του καθεστώτος, δηλαδή πώς θα είναι σίγουρη η διεθνής κοινότητα ότι είναι έτοιμη να δηλώσει όλα τα αποθέματα που βρίσκονται στην κατοχή της; Οι Αμερικανοί είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουν τη σχετική απογραφή με σκεπτικισμό, αν και τώρα δύσκολα θα κρύψει το καθεστώς την αλήθεια, δεδομένου ότι για πρώτη φορά Ουάσινγκτον και Μόσχα άρχισαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες για το χημικό οπλοστάσιό του, στο πλαίσιο των συναντήσεων της Γενεύης.
Σε κάθε περίπτωση, και ο Ασαντ δηλώνει ευτυχής με τη συμφωνία, υποστηρίζοντας ότι αυτός και η Μόσχα κατάφεραν να «αποτρέψουν ακόμη έναν πόλεμο παραφροσύνης» από τους «πολεμοχαρείς στις ΗΠΑ που επιδιώκουν περιφερειακή ανάφλεξη». Ωστόσο έσπειρε ταυτόχρονα και τους πρώτους σπόρους της αμφιβολίας για την επιτυχία του διπλωματικού εγχειρήματος, δηλώνοντας ότι θα υποβάλει τα στοιχεία για το χημικό οπλοστάσιό του σε ένα μήνα κι όχι μέσα σε μια εβδομάδα, όπως προβλέπει το κείμενο της Γενεύης.
Μισή… λύση
Παρά τη διαφαινόμενη επίλυση –έστω και προσωρινή– αυτής της κρίσης, η συμφωνία δεν εξετάζει καθόλου το συνολικό πρόβλημα αυτού του εμφυλίου, που μέσα σε δυόμισι χρόνια έχει κοστίσει πάνω από 100.000 ζωές από συμβατικά όπλα. Με άλλα λόγια, μπορεί στην καλύτερη των περιπτώσεων ο κίνδυνος των χημικών να εξαλειφθεί, αλλά ο πόλεμος και η ανθρωπιστική τραγωδία θα συνεχιστούν.
Ρωσία και ΗΠΑ εξακολουθούν να διαφωνούν για την τύχη του Σύρου προέδρου, με τον Ομπάμα να υποστηρίζει, σε συνέντευξή του που μεταδόθηκε χθες, ότι ο Πούτιν «προστατεύει» τον Ασαντ και δεν συμμερίζεται τις αμερικανικές «αξίες» για τη Συρία. «Του τόνισα ευθέως», είπε ο Ομπάμα, «ότι είναι προς το συμφέρον και των δύο να εμποδίσουμε το χάος και να εμποδίσουμε την τρομοκρατία. Η κατάσταση στη Συρία είναι τώρα αφόρητη. Οσο ο Ασαντ είναι στην εξουσία, θα γίνονται συγκρούσεις».
