Η απειλή ένοπλης δράσης των ΗΠΑ στη Συρία και το σπάνιο μείγμα
ταυτόχρονης θρησκευτικής, εθνικής και πολιτικής έντασης (μαζί με
εδαφικές διεκδικήσεις) σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική
σφραγίζουν τη δωδέκατη, ανήσυχη επέτειο της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η Δύση, παρά τον αρχικό φόρο αίματος σε αμερικανικό και ευρωπαϊκό
έδαφος (το 2004 στη Μαδρίτη και το 2005 στο Λονδίνο) και παρά το κόστος
(οικονομικό και σε ανθρώπινες ζωές) των πολέμων του Αφγανιστάν και του
Ιράκ, κατάφερε να προστατεύσει τις μεγαλουπόλεις της. Ταυτόχρονα,
απέφυγε τη μεγαλύτερη παγίδα της Αλ Κάιντα: τον πόλεμο πολιτισμών και
θρησκειών που θα συσπείρωνε, αυτόματα, εναντίον των δυτικών χωρών και
αξιών ολόκληρο το Ισλάμ.
Ομως το νέο, πιεστικό ερώτημα, μετά την εκτροπή της Αραβικής Ανοιξης, είναι για πόσο καιρό το μετριοπαθές Ισλάμ θα κατορθώνει να επικρατεί έναντι των ακραίων εκφραστών του. Το ΝΑΤΟ, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ, παρά τα επιμέρους λάθη τους, πασχίζουν να αποτρέψουν πολέμους βασισμένους στη θρησκευτική προκατάληψη, αλλά οι εξελίξεις δεν εξαρτώνται μόνο από τις δυτικές ηγεσίες.
Η Ελλάδα, τα τελευταία 12 χρόνια, πέτυχε να κρατηθεί μακριά από τον φανατισμό, αν και βρίσκεται σε μια επικίνδυνη γειτονιά, αντιμετωπίζοντας και την «ωρολογιακή βόμβα» της μουσουλμανικής λαθρομετανάστευσης στα χρόνια κορύφωσης της κρίσης. Αν το Ισλάμ και η ένταση στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική έχουν μεγάλη σημασία για τη Δύση, η σπουδαιότητά τους για την Ελλάδα είναι πολλαπλάσια για δύο (πέραν της απειλής της τρομοκρατίας) κύριους λόγους:
Πρώτον, η Τουρκία, μετά την κρίση με το Ισραήλ το 2010 και την αποτυχημένη ανάμειξη στη Λιβύη το 2011, επιλέγει ένα επικίνδυνο παιχνίδι στη Συρία και την Αίγυπτο. Οσες διαφορές κι αν έχει η κυβέρνηση Ερντογάν με τη Δαμασκό, δεν είναι δυνατόν να ενισχύει τρομοκρατικές ομάδες υπό τον κυνισμό ότι μάχονται τον Ασαντ. Και όσες διαφωνίες κι αν έχει η Αγκυρα με το Κάιρο, δεν είναι αποδεκτή η τουρκική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις ενός κράτους που προτιμά σχέσεις με τη Δύση αντί της Αλ Κάιντα. Η οφθαλμοφανής ισλαμική διολίσθηση του κ. Ερντογάν επιβάλλει τη συνέχιση του διαλόγου της Ελλάδας μαζί του, αλλά η διμερής σχέση θα γίνεται ολοένα δυσκολότερη.
Δεύτερον, η εκμετάλλευση των πιθανότατων ελληνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο και η εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αερίου επηρεάζονται, λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας και των εκκρεμοτήτων οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η εσωτερική σταθερότητα και οι διπλωματικές ή στρατιωτικές επιλογές της Τουρκίας, του Λιβάνου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Λιβύης θα επηρεάσουν αποφασιστικά τον χρόνο και τρόπο εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων στη ΝΑ Μεσόγειο και την ανάπτυξη της Ελλάδας.
Ο πολιτικός χάρτης της περιοχής θυμίζει την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, με την Ελλάδα να αποτελεί το απώτατο όριο των ευρωατλαντικών θεσμών. Η νέα πραγματικότητα κρύβει πολλούς κινδύνους, αλλά μπορεί να γεννήσει διπλωματικές και οικονομικές ευκαιρίες.
Αλέξανδρος Τάρκας
Ομως το νέο, πιεστικό ερώτημα, μετά την εκτροπή της Αραβικής Ανοιξης, είναι για πόσο καιρό το μετριοπαθές Ισλάμ θα κατορθώνει να επικρατεί έναντι των ακραίων εκφραστών του. Το ΝΑΤΟ, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ, παρά τα επιμέρους λάθη τους, πασχίζουν να αποτρέψουν πολέμους βασισμένους στη θρησκευτική προκατάληψη, αλλά οι εξελίξεις δεν εξαρτώνται μόνο από τις δυτικές ηγεσίες.
Η Ελλάδα, τα τελευταία 12 χρόνια, πέτυχε να κρατηθεί μακριά από τον φανατισμό, αν και βρίσκεται σε μια επικίνδυνη γειτονιά, αντιμετωπίζοντας και την «ωρολογιακή βόμβα» της μουσουλμανικής λαθρομετανάστευσης στα χρόνια κορύφωσης της κρίσης. Αν το Ισλάμ και η ένταση στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική έχουν μεγάλη σημασία για τη Δύση, η σπουδαιότητά τους για την Ελλάδα είναι πολλαπλάσια για δύο (πέραν της απειλής της τρομοκρατίας) κύριους λόγους:
Πρώτον, η Τουρκία, μετά την κρίση με το Ισραήλ το 2010 και την αποτυχημένη ανάμειξη στη Λιβύη το 2011, επιλέγει ένα επικίνδυνο παιχνίδι στη Συρία και την Αίγυπτο. Οσες διαφορές κι αν έχει η κυβέρνηση Ερντογάν με τη Δαμασκό, δεν είναι δυνατόν να ενισχύει τρομοκρατικές ομάδες υπό τον κυνισμό ότι μάχονται τον Ασαντ. Και όσες διαφωνίες κι αν έχει η Αγκυρα με το Κάιρο, δεν είναι αποδεκτή η τουρκική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις ενός κράτους που προτιμά σχέσεις με τη Δύση αντί της Αλ Κάιντα. Η οφθαλμοφανής ισλαμική διολίσθηση του κ. Ερντογάν επιβάλλει τη συνέχιση του διαλόγου της Ελλάδας μαζί του, αλλά η διμερής σχέση θα γίνεται ολοένα δυσκολότερη.
Δεύτερον, η εκμετάλλευση των πιθανότατων ελληνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο και η εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αερίου επηρεάζονται, λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας και των εκκρεμοτήτων οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η εσωτερική σταθερότητα και οι διπλωματικές ή στρατιωτικές επιλογές της Τουρκίας, του Λιβάνου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Λιβύης θα επηρεάσουν αποφασιστικά τον χρόνο και τρόπο εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων στη ΝΑ Μεσόγειο και την ανάπτυξη της Ελλάδας.
Ο πολιτικός χάρτης της περιοχής θυμίζει την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, με την Ελλάδα να αποτελεί το απώτατο όριο των ευρωατλαντικών θεσμών. Η νέα πραγματικότητα κρύβει πολλούς κινδύνους, αλλά μπορεί να γεννήσει διπλωματικές και οικονομικές ευκαιρίες.
Αλέξανδρος Τάρκας
