Το περιοδικό Economist, στο τεύχος του της 6.7.13, δίνει μια περίληψη ενός εξαιρετικά σημαντικού άρθρου δύο Αμερικανών οικονομολόγων: του Michael Bordo, του Πανεπιστημίου Rutgers, και του Harold James, του Πανεπιστημίου Princeton. Οι συγγραφείς του άρθρου αναλύουν τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στον κανόνα χρυσού που ίσχυε πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με βάση τον οποίο πολλά κράτη είχαν προσδέσει τα νομίσματά τους με μια σταθερή ισοτιμία με τον χρυσό. Το ίδιο, κατ’ αναλογία (αλλ’ όχι πλήρως), ισχύει και για τα 17 (τώρα 18) κράτη που έχουν κοινό νόμισμα το ευρώ. Τα κράτη αυτά, προκειμένου να εγκαταλείψουν τα νομίσματά τους και να γίνουν δεκτά στην ευρωζώνη, αποδέχτηκαν μια σταθερή ισοτιμία των νομισμάτων τους προς το ευρώ καθώς και την ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων. Οι δύο αυτές επιλογές προβάλλουν τώρα στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης μια τριάδα κρίσιμων τριλημμάτων (ή ασυμβατοτήτων θα έλεγε κανείς). Αναλυτικότερα:
Το πρώτο από τα τριλήμματα αυτά (ασυμβατότητα) είναι πολύ γνωστό στους οικονομολόγους, γράφει το περιοδικό. Η σταθερή ισοτιμία και η ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων δεν είναι συμβατές με την άσκηση εθνικής νομισματικής πολιτικής. Πράγματι τα κράτη της ευρωζώνης, δηλαδή, δεν μπορούν να προχωρούν σε υποτίμηση του νομίσματος για να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Η μόνη εναλλακτική λύση που τους απομένει για να την επιτύχουν είναι η εσωτερική υποτίμηση, δηλαδή η μείωση της αμοιβής εργασίας και η μείωση των τιμών των αγαθών που παράγουν και των υπηρεσιών που προσφέρουν. Στην περίπτωση της χώρας μας, εξαιτίας των μέτρων των Μνημονίων, οι μισθοί και τα ημερομίσθια έχουν μειωθεί δραστικά, όχι, όμως, και οι τιμές.
Το δεύτερο τρίλημμα (ασυμβατότητα) συνίσταται στο γεγονός ότι η επιλογή σταθερής ισοτιμίας και ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων δεν είναι συμβατή με τη δημοσιονομική σταθερότητα και την άσκηση εθνικής δημοσιονομικής πολιτικής. Στην περίπτωση του ευρώ στην περίοδο της ανάπτυξης των οικονομιών των κρατών-μελών της ευρωζώνης (2000-2007) τα κράτη και οι τράπεζες, εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων, δανείζονταν από τις αγορές μεγάλα ποσά, από τα οποία ένα μεγάλο ποσοστό πολλά κράτη δεν το αξιοποιούσαν για παραγωγικούς σκοπούς, και ορισμένες τράπεζες το επένδυαν σε επισφαλή στεγαστικά και άλλα δάνεια. Οταν ήλθε η κρίση και η ύφεση το 2009, τα αδύναμα οικονομικά κράτη (Ελλάδα και Πορτογαλία) ή τα κράτη στα οποία οι τράπεζές τους είχαν ανοιχτεί πολύ σε επισφαλή δάνεια (Ιρλανδία), αδυνατώντας να προσφύγουν για δανεισμό στις αγορές λόγω απαγορευτικών επιτοκίων, απώλεσαν και τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών τους υπογράφοντας και εφαρμόζοντας τα διαβόητα μνημόνια, τα οποία τους επέβαλαν τη δραστική μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων με μεγάλες περικοπές δαπανών και μεγάλη αύξηση φόρων, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της οικονομίας και την εκτίναξη της ανεργίας στα ύψη.
Το τρίτο τρίλημμα (ασυμβατότητα), όπως σημειώνει περιοδικό Economist, είναι και το πιο ανησυχητικό. Η επιλογή, δηλαδή, σταθερής ισοτιμίας και ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων δεν είναι συμβατή με τη δημοκρατία (βλέπε, όμως, το τέλος του άρθρου). Στην περίπτωση του κανόνα του χρυσού προπολεμικά, η επάνοδος της Γερμανίας μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στον κανόνα αυτό και η επιβολή σ’ αυτή σκληρών δημοσιονομικών μέτρων λόγω της κρίσης, είχαν αποτέλεσμα την άνοδο του ναζισμού και την κατάλυση της δημοκρατίας. Οπως σημειώνει το περιοδικό, στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης έχουν ήδη εμφανιστεί ανησυχητικά φαινόμενα. Στα νότια κράτη αναφέρει την πρόσφατη κρίση στην Πορτογαλία εξαιτίας της αύξησης των φόρων και της περικοπής των δαπανών, ενώ στα βόρεια επικρατεί δυσαρέσκεια από τη συμμετοχή των κρατών τους στα διάφορα πακέτα διάσωσης (δηλαδή δανείων) που δίνονται από τις κυβερνήσεις τους.
Το περιοδικό δεν αναφέρει το τι συμβαίνει στην Ελλάδα στο συγκεκριμένο άρθρο του. Σε άρθρα του, όμως, σε προηγούμενα τεύχη του έχει τονίσει τον κίνδυνο κοινωνικής έκρηξης εξαιτίας των οξύτατων κοινωνικών προβλημάτων που έχουν προκαλέσει τα μέτρα των Μνημονίων. Εκτός, όμως, από αυτά η ασυμβατότητα του ευρώ με τη δημοκρατία είναι πολύ πιο έντονα εμφανής στη χώρα μας εξαιτίας των συνεχών παραβιάσεων του Συντάγματος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το κλείσιμο της ΕΡΤ, τη βία που ασκεί η αστυνομία και τη μη εφαρμογή των αποφάσεων των δικαστηρίων από τις διαδοχικές μνημονιακές κυβερνήσεις σε συνδυασμό με την είσοδο στη Βουλή της φασιστικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής και την άνοδο του ποσοστού της στις δημοσκοπήσεις.
Το άρθρο του Economist καταλήγει ως εξής: «Τίποτε από τα παραπάνω δεν προμηνύει άμεση έκρηξη. Οι πολιτικές πιέσεις σιγοβράζουν για πολύ καιρό, πριν προκαλέσουν έκρηξη. Επειτα από κάποιο διάστημα η ύφεση στην ευρωζώνη θα τερματιστεί. Μετά τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου ίσως σημειωθεί επιτάχυνση της θεσμικής αλλαγής (εννοεί στην ευρωζώνη). ΑΝ με αυτές τις αλλαγές εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ευρώ, αυτό θα σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι θα έχουν διαψεύσει την Ιστορία» (εξαιτίας αυτού του «ΑΝ» έχουμε βάλει το ερωτηματικό στον τίτλο του άρθρου)».
…………………………………………………………………………………………………………
* Πρώην: αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ
