Του Σάββα Ιακωβίδη
- Πώς ερμηνεύονται τα ξεσπάσματα εναντίον αντιφρονούντων και ξένων ΜΜΕ
- Γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει «ισλαμική
δημοκρατία» στην Τουρκία - Ποιο είναι το δίλημμα του Τούρκου
Πρωθυπουργού και γιατί η αντιπολίτευση δεν έχει εναλλακτική πρόταση
- ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΟΥΡΚΙΑΣ: Ή θα συνεχίσει στον δρόμο μιας κοσμικής δημοκρατίας με τις αναγκαίες πολιτικές αλλαγές ή θα γλιστρήσει προς τον αυταρχισμό
Το 2007 κυκλοφόρησε ένα σημαντικό βιβλίο από τον Ντέιβιντ Όουεν, Βρετανό γιατρό και πολιτικό, με τίτλο: «Το σύνδρομο της ύβρεως». Απαντά σε ένα θεμελιώδες πολιτικό ερώτημα: «Γιατί και πώς και πότε ένας πολιτικός ''καβαλάει το καλάμι''». Ο Όουεν εξετάζει τις ασθένειες πολλών ηγετών και αρχηγών κρατών από το 1901 μέχρι το 2007 και πόσο αυτές επηρέασαν τις εξελίξεις στη χώρα τους και στον κόσμο. Π.χ., από τους 37 συνολικά διατελέσαντες προέδρους των ΗΠΑ έως το 1974, σχεδόν οι μισοί (49%) έπασχαν από κάποια σημαντική ψυχική νόσο, το 27% από αυτούς κατά τη διάρκεια άσκησης των καθηκόντων τους. Ο Ρούζβελτ ήταν πολύ άρρωστος και εξασθενημένος την εποχή της διάσκεψης της Γιάλτας. Ο πρόεδρος Νίξον έπασχε από αλκοολισμό και ο πρόεδρος Τζόνσον από μελαγχολία και καρδιακές διαταραχές πριν από την εκλογή του.
Ο Όουεν εξετάζει στο βιβλίο του, μεταξύ πολλών άλλων, την ασθένεια του Βρετανού πρωθυπουργού σερ Άντονι Ίντεν, κατά την κρίση της Διώρυγας του Σουέζ το 1956. Αναλύει τη συμπεριφορά του προέδρου Τζον Κένεντι, το 1961, κατά την πανωλεθρία στον Κόλπο των Χοίρων και τη συνάντησή του με τον Νικίτα Χρουστσόφ. Αναφέρεται στην περίπτωση του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιτεράν (υπέφερε από καρκίνο του προστάτη). Τέλος, εξετάζει την υβριστική συμπεριφορά των Τζορτζ Μπους και Τόνι Μπλερ σε σχέση με τον πόλεμο του Ιράκ. Γιατί αναφερόμαστε σε αυτούς τους ηγέτες; Διότι και η συμπεριφορά του Τούρκου Πρωθυπουργού, Ταγίπ Ερντογάν, εμπίπτει ακριβώς στο πλαίσιο του συνδρόμου της ύβρεως. Τι είναι ύβρις; Στην αρχαία ελληνική γραμματεία σημαίνει την υπέρβαση του ανθρώπινου μέτρου, την αλαζονική συμπεριφορά, την αυθάδεια, που πηγάζει από ένα υπερβολικό πάθος ή από τη συναίσθηση μιας υπερβολικής δύναμης.
Συνωμότες και «λόμπι»
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ τις ογκώδεις και πρωτοφανείς εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, που συνεχίζονται στην Τουρκία από τις 31 Μαΐου 2013, ο Τούρκος Πρωθυπουργός παρεκτράπηκε κατ’ επανάληψη και επιβεβαίωσε τον υβριστικό εαυτό του. Πρώτα αποκάλεσε «μεθύστακες» τον ιδρυτή της σημερινής, κοσμικής Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ και τον πρώην Πρωθυπουργό, στενό συνεργάτη του Ατατούρκ, Ισμέτ Ινονού. Ύστερα στιγμάτισε τους διαδηλωτές ως «πλιατσικολόγους» και τις διαδηλώσεις ως «ίντριγκες» και «συνωμοσία», που ξεκίνησαν από ξένα κέντρα -ΕΕ, ΗΠΑ, Ισραήλ- και το «λόμπι του επιτοκίου». Μετά επιτέθηκε στην ΕΕ και στο Ευρωκοινοβούλιο, με αφορμή ψήφισμα που καταδικάζει την απίστευτη αστυνομική βία, που ασκήθηκε στους διαδηλωτές, τις χιλιάδες συλλήψεις και τους χιλιάδες τραυματίες και οδήγησε σε έξι θανάτους.
Με υπερφίαλο και αλαζονικό τρόπο εξύβρισε την ΕΕ ότι στηρίζει «αντιδημοκρατικές διαδηλώσεις», ότι η Ευρώπη είναι αντιδημοκρατική και εξ αυτού δεν αναγνωρίζει το
Ευρωκοινοβούλιο. Ενδεικτική της συμπεριφοράς του Ερντογάν είναι η δήλωσή του ότι «ο λαός (δηλ. εκείνοι που τον ψήφισαν) έκανε να αποτύχει αυτή η ίντριγκα» και ότι «αυτή είναι η πραγματική εικόνα της Τουρκίας» και όχι αυτή που διαζωγραφίζουν τα δυτικά ΜΜΕ, τα οποία επέκρινε για δήθεν διαστρέβλωση της πραγματικότητας.
«Στόχος μας είναι ένα ισλαμικό κράτος»
ΑΥΤΑ ακριβώς τα δυτικά ΜΜΕ, που σήμερα ο Ερντογάν κατηγορεί ότι καταγράφουν μια κακή εικόνα της Τουρκίας, είναι σχεδόν τα ίδια που, από το 2003, υποστήριζαν αφελώς και έκτισαν την εικόνα, ότι: Ο Τούρκος Πρωθυπουργός είναι ένας δημοκράτης και ευρωπαϊστής, που θέλει να εγκαθιδρύσει μια λάιτ «ισλαμική δημοκρατία», που θα χρησιμεύει ως «τουρκικό μοντέλο» για τις υπό δεσποτείες και τυραννικά, φεουδαρχικά καθεστώτα, αραβικές χώρες. Οι αντιδράσεις του στις διαδηλώσεις στη χώρα καταδεικνύουν έναν άνθρωπο που επιβεβαιώνει τη γνωστή ρήση του λόρδου Άκτον: «Η εξουσία έχει την τάση να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα». Δέκα χρόνια στην ηγεσία της Τουρκίας έχουν δημιουργήσει στον Ερντογάν όχι μόνο το σύνδρομο της ύβρεως αλλά και εκείνο της μεγαλομανίας, της αλαζονείας, της εξουσιολαγνίας και, όπως ο ψυχίατρος δρ Κλεάνθης Γρίβας επισημαίνει, της εξουσιοφρένειας.
Ο μεγαλομανής Ερντογάν επιβεβαιώνει αυτήν την ιδιότητά του και με φαραωνικά έργα που έκανε ή σχεδιάζει να υλοποιήσει -το μεγαλύτερο αεροδρόμιο του κόσμου, τρίτη γέφυρα στον Βόσπορο, το μεγαλύτερο τζαμί, κτλ.- αλλά και με έναν ασύλληπτο υψαυχενισμό: Δήλωσε ότι είναι ο «ιμάμης της Κωνσταντινούπολης» και ο «υπηρέτης της Σαρία» (ισλαμικού νόμου) επειδή, όπως είπε, όταν ήταν δήμαρχος της Πόλης: «Στόχος μας είναι ένα ισλαμικό κράτος», για να προσθέσει: «Ένας δεν μπορεί να είναι μουσουλμάνος και κοσμικός. Είναι αδύνατο για τα δύο να συνυπάρξουν». Πρόσφατα, ο βρετανικός «Εκόνομιστ» διερωτήθηκε στο εξώφυλλό του: «Δημοκράτης ή σουλτάνος», και απάντησε: «Σουλτάνος».
Ο Ερντογάν, με τον πολιτικό μέντορά του, Νταβούτογλου (ο θρησκευτικός καθοδηγητής του είναι ο ακραίος ισλαμιστής Νετσμετίν Έρμπακαν) ονειρεύονται αναβίωση των ημερών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ένας από τους λόγους των διαδηλώσεων είναι η απόφασή του να ξανακτίσει τους οθωμανικούς στρατώνες στο πάρκο Γκεζί και, κυρίως, το όνομα του αιμοσταγούς σουλτάνου Σελίμ Α΄, που θα δοθεί στη νέα γέφυρα στον Βόσπορο. Ο Σελίμ κατηγορείται για τη σφαγή 45.000 Αλεβιτών επειδή δεν ήταν αρκετά σουνίτες μουσουλμάνοι, όπως είναι, π.χ., ο Ερντογάν, που θέλει να ηγηθεί των σουνιτών της περιοχής. Να θυμίσουμε ένα ισλαμικό ποίημα που απήγγειλε δημόσια και του στοίχισε αρκετούς μήνες στη φυλακή: «Τα τζαμιά είναι τα στρατόπεδά μας, οι τρούλοι είναι τα κράνη μας, οι μιναρέδες είναι τα σπαθιά μας και οι πιστοί είναι οι στρατιώτες μας».
Ένας από τους σημαντικότερους λόγους της εξέγερσης των Τούρκων κατά του Ερντογάν είναι η επέμβασή του στην προσωπική ζωή τους: Οι γυναίκες να φοράνε μαντίλες και να κάνουν τουλάχιστον τρία παιδιά, άρα η ζωή τους είναι στο σπίτι και όχι αλλού. Απαγορεύεται το αλκοόλ μετά τις δέκα το βράδυ. Απαγορεύονται τα φιλιά δημοσίως. Έκτισε τουλάχιστον 17.000 τζαμιά σε όλη τη χώρα (και πολλά στα κατεχόμενα εδάφη μας). Φυλάκισε τους περισσότερους δημοσιογράφους από κάθε άλλη χώρα. Τρεις χιλιάδες φοιτητές σαπίζουν στις φυλακές επειδή τόλμησαν να μιλήσουν. Από μια σκοπιά, ο Ατατούρκ είχε δίκαιο, όταν ανέθεσε από το 1923 στον στρατό τη διασφάλιση της κοσμικότητας του τουρκικού κράτους. Το κράτος που πάει να δημιουργήσει ο Ερντογάν είναι ένα ισλαμικό και εξελικτικά φονταμενταλιστικό κράτος, που διεκδικεί και θέση στη δημοκρατική Ευρώπη! Η Τουρκάλα ακαδημαϊκός Σεϊλά Μπενχαμπίπ απέδωσε επακριβώς την πολιτική Ερντογάν ως «ηθική μικροδιαχείριση της ιδιωτικής ζωής του λαού».
«Μουσουλμανική δημοκρατία»
Πρόσφατα, ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος, Καντρί Γκιουρσέλ, σε ανάλυσή του στον διαδικτυακό τόπο «Al Monitor», εξηγούσε γιατί η Τουρκία πρέπει να αποχαιρετήσει τη λεγόμενη «μουσουλμανική δημοκρατία». Αυτό το παράδειγμα, έγραψε, κατέρρευσε για να προσθέσει ότι το «τουρκικό μοντέλο» για τις χώρες της Μέσης Ανατολής είναι άνευ αντικρίσματος, μετά τις μαζικές διαδηλώσεις στη χώρα. Ο Τούρκος δημοσιογράφος διερωτάται αν το «μετριοπαθές πολιτικό Ισλάμ» είναι συμβατό με τη δημοκρατία. Η απάντηση είναι αρνητική επειδή, υποστηρίζει, το «μετριοπαθείς πολιτικό Ισλάμ οδηγεί την Τουρκία σε μια μετριοπαθή Σαρία» (ισλαμικός νόμος).
Εξ ορισμού, λέγει, μια θρησκεία δεν μπορεί να ταυτιστεί με τη δημοκρατία επειδή η θρησκεία πιστεύει σε δόγματα ενώ η δημοκρατία είναι η ελεύθερη έκφραση. Άρα, συμπεραίνει, πολιτικό Ισλάμ και δημοκρατία είναι ασύμβατα επειδή η δημοκρατία ισούται με την κοσμικότητα. Υπό τις σημερινές συνθήκες στην Τουρκία, γράφει ο Τούρκος δημοσιογράφος, μάλλον πρέπει να γίνεται λόγος για «ισλαμικό αυταρχισμό» παρά για «μουσουλμανική δημοκρατία». «Το δίλημμα», παρατηρεί, «που η Τουρκία σήμερα αντιμετωπίζει, είναι το εξής: Ή θα συνεχίσει στον δρόμο μιας ''κοσμικής δημοκρατίας'' με τις αναγκαίες πολιτικές αλλαγές ή το καθεστώς Ερντογάν θα γλιστρήσει προς τον αυταρχισμό με όλα τα συνεπακόλουθα». Εκείνο που ο Τούρκος Πρωθυπουργός δεν φαίνεται να καταλαβαίνει, είναι ότι οι Τούρκοι του 2013 δεν είναι εκείνοι του 2002, όταν κέρδιζε τις εκλογές. Οι αντιδράσεις του ενθυμίζουν εκείνες του Αμερικανού προέδρου Μπους: «Όσοι δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας».
Αναγέννηση της αντιπολίτευσης
Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ κέρδισε τις τελευταίες εκλογές με πάνω από 50% των ψήφων. Οι διαδηλώσεις με αφορμή το πάρκο Γκεζί τον έφεραν αντιμέτωπο με το υπόλοιπο μισό της χώρας. Ο ίδιος ισχυρίζεται πως οι λόγοι της εξέγερσης είναι: Η προσπάθεια επίλυσης του Κουρδικού (που βρίσκεται σε στασιμότητα). Το «λόμπι των επιτοκίων». Όταν η κυβέρνηση Ερντογάν μείωσε τα επιτόκια κάτω από το 5% κάποιοι, ισχυρίζεται, εξανέστησαν. Και εξωτερικές δυνάμεις (οι ΗΠΑ, η ΕΕ, το Ισραήλ) που δεν ανέχονται, δήθεν, ότι η Τουρκία μπορεί να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη.
Πέραν των ισχυρισμών Ερντογάν, παρατηρούνται τρεις σημαντικές εξελίξεις.
Πρώτον, γίνεται μια σημαντική ζύμωση στην τουρκική κοινωνία, που δεν ανέχεται και δεν αντέχει το πατερναλιστικό ύφος του Ερντογάν και την απαράδεκτη επέμβασή του στη ζωή των πολιτών.
Δεύτερον, η αντιπολίτευση που -σχεδόν εξουδετερώθηκε και αποδυναμώθηκε την τελευταία δεκαετία- με τις διαδηλώσεις φαίνεται να αναγεννάται. Όμως δεν συνιστά ακόμα την ισχυρή εναλλακτική λύση στη διακυβέρνηση Ερντογάν.
Τρίτον, παραμένει το μυστήριο με τον στρατό που ναι, μεν, αποδυναμώθηκε και ουσιαστικά αποδεκατίστηκε με αποχωρήσεις, διώξεις, συλλήψεις και αποστρατεύσεις, αλλά δεν παύει να είναι ο εκφραστής του Κεμαλισμού και της κοσμικότητας του κράτους έναντι της επιχειρούμενης σταδιακής ισλαμοποίησης της Τουρκίας.
Ερντογάν και Γκιούλ
ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ θα ξεκαθαρίσουν στις τοπικές εκλογές που θα γίνουν το 2014 και στις βουλευτικές που θα διεξαχθούν το 2015. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός ήδη έχει υποστεί σοβαρή ζημιά στην εικόνα και στην πολιτική του. Με ευθύ αντίκτυπο στο κόμμα του, το ΑΚΡ. Αν δεν εξομαλυνθεί σύντομα η κατάσταση, δεν αποκλείεται να αντιμετωπίσει εσωκομματική κρίση και αντιπολίτευση. Όμως, ταυτόχρονα, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει τέσσερα άλλα σοβαρά προβλήματα:
Πρώτον, παρά την εντυπωσιακή οικονομική πρόοδο, φαίνεται πως η τουρκική οικονομία ασθμαίνει. Όπως σημειώνει ο Ντάνιελ Πάιπς, η Τουρκία εξαρτάται από ξένες πιστώσεις. Μόνον ο ιδιωτικός τομέας χρειάζεται 221 δισεκ. δολάρια ή το 30% τού εξ 775 δισεκ. δολαρίων εγχώριου ακαθάριστου προϊόντος για να χρηματοδοτήσει καταναλωτικές δαπάνες.
Δεύτερον, το, δίκην σουλτάνου, στιλ του Ερντογάν έχει οδηγήσει την Τουρκία σε επικίνδυνες ατραπούς με το Ισραήλ, με τη Συρία, με αραβικά κράτη, με τους Ευρωπαίους, με το εκλογικό του σώμα.
Τρίτον, οι πιθανότητες τροποποίησης του Συντάγματος ώστε να προσιδιάζει προς τις προεδρικές επιθυμίες του, δηλαδή να του επιτρέψουν να εκλεγεί στην προεδρία της χώρας, μάλλον απομακρύνονται.
Τέταρτον, εξ αυτού μεγαλώνουν οι πιθανότητες εκλογής στην προεδρία του Αμπντουλάχ Γκιούλ που εμφανίστηκε περισσότερο μετριοπαθής έναντι των διαδηλώσεων.
Δεν αποκλείεται αυτά τα ζητήματα να επηρεάσουν αρνητικά το πολιτικό μέλλον και τις σουλτανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν καθώς και τα ποσοστά του κόμματός του. Στις 11 Ιουνίου, σε σύσκεψη του ΑΚΡ, ο Τούρκος Πρωθυπουργός, με περισσή αλαζονεία, είπε: «Λένε ότι ο πρωθυπουργός προκαλεί ένταση, ότι ο πρωθυπουργός είναι σκληρός… Συγγνώμη, αυτός ο Ταγίπ δεν θα αλλάξει». Στην πολιτική, ποτέ μην πεις ποτέ. Δεν αποκλείεται ο Τούρκος Πρωθυπουργός να το μάθει με τον πιο οδυνηρό τρόπο.
