Το διεθνές σύστημα έχει πλέον
εισέλθει σε μια νέα περίοδο, το πλαίσιο της οποίας προσδιορίζεται κυρίως
από το συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα και την
Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο συσχετισμός αυτός διαμορφώνεται ουσιαστικά από το
1991 και επηρεάζεται από νέα δεδομένα (όπως η διαχείριση του ορυκτού και
ενεργειακού πλούτου και εξελίξεις όπως η Αραβική Ανοιξη, το Ιράν και το
ζήτημα του πυρηνικού του προγράμματος).
Ετος - σταθμός στις διεθνείς εξελίξεις το 1991 αφού τότε
κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση, δημιουργώντας νέα πραγματικότητα με κύριο
χαρακτηριστικό την ίδρυση νέων κρατών, διαμορφώθηκε η Συνθήκη του
Μάαστριχτ, δημιουργήθηκε η ευρεία συμμαχία, που με την ηγεσία των ΗΠΑ
ενεπλάκη στον γνωστό ως πρώτο πόλεμο στον Κόλπο για την υπεράσπιση του
Κουβέιτ, ενώ σε μια άλλη περιοχή του πλανήτη η Κίνα, τραυματισμένη από
τα γεγονότα της πλατείας Τιεν Αν Μεν και εκμεταλλευόμενη την οικονομική
συρρίκνωση της Ιαπωνίας, επέλεγε την οικονομική ανάπτυξη ως βασικό
προσανατολισμό της.
Η ενοποίηση των δύο Γερμανιών και τα γεγονότα της 11ης
Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ λίγα χρόνια μετά έχουν οπωσδήποτε τη σημασία τους,
αφού επηρέασαν καθοριστικά και άμεσα τους δύο πόλους του διεθνούς
συσχετισμού δυνάμεων, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ αντίστοιχα, οδηγώντας, την
μεν πρώτη στη θεοποίηση των οικονομικο-λογιστικών διαδικασιών και τη
χρηματοκρατία υπό την επίβλεψη της νέας Γερμανίας, τη δε δεύτερη στην
υιοθέτηση και όχι χωρίς κόστος επιβολή της αντι-ισλαμικής εκστρατείας με
κομβικά σημεία το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Κατά ένα παράδοξο τρόπο η Γερμανία και η Κίνα ενήργησαν σαν να
σκέπτονται κατά τον ίδιο τρόπο, επιλέγοντας την οικονομία και την
ανάπτυξη ως κύριους άξονες των πολιτικών επιλογών τους. Προφανώς, η
ανάγκη να απαλυνθούν οι δυσάρεστες αναμνήσεις από τη βάρβαρη συμπεριφορά
της πρώτης στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τη
σκληρότητα της δεύτερης στα γεγονότα στην πλατεία Τιεν Αν Μεν οδήγησε
και τις δύο χώρες στη συγκεκριμένη επιλογή που έθετε σε δεύτερη μοίρα
την πολιτικο-στρατιωτική διάσταση.
Σήμερα, 22 χρόνια μετά το 1991, ο συσχετισμός δυνάμεων των
τεσσάρων πόλων του διεθνούς συστήματος έχει νέα χαρακτηριστικά.
Η Ρωσία έχοντας αντιμετωπίσει ουσιαστικά τα προβλήματα της
περιόδου αμέσως μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, επιχειρεί,
και ώς ένα βαθμό έχει επιτύχει, τη νέα είσοδό της στο διεθνές σύστημα,
χρησιμοποιώντας ως όπλο τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της και την εξάρτηση
που αυτές δημιουργούν. Οι ΗΠΑ μετά τις εμπειρίες στο Ιράκ και το
Αφγανιστάν και υπό την πίεση των δικών τους οικονομικών προβλημάτων
αποφάσισαν τον επαναπροσδιορισμό της πολιτικής τους, δίνοντας μεταξύ
άλλων έμφαση στην ενέργεια και τον κυβερνοχώρο. Γεγονός με ουσιαστική
και σημειολογική σημασία η αποχώρησή τους και από το Ιράκ και από το
Αφγανιστάν, που ανάμεσα σε άλλα αποδεικνύει ότι μια στρατιωτική εισβολή
δεν αποτελεί λύση σε προβλήματα, ούτε συνιστά μέθοδο για την ανάπλαση
και ανασύσταση των κατεστραμμένων κοινωνιών.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Κίνα δείχνουν ότι συνεχίζουν να διάγουν
βίους παράλληλους αφού για αρκετό καιρό ήταν ευτυχείς: η μεν πρώτη με τα
αποτελέσματα της λογικής του Μάαστρχτ, η δε δεύτερη με την οικονομική
ευημερία που εξασφάλιζε η μετά Τιεν Αν Μεν εποχή. Εχοντας και οι δύο
αγνοήσει το γνωστό όνειρο του Φαραώ για την εναλλαγή ανάμεσα στις παχιές
και ισχνές αγελάδες, σήμερα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα εσωτερικά
οικονομικά κυρίως προβλήματα και τις σοβαρές κοινωνικές συνέπειες, που η
κρίση αφ' ενός και η κάμψη της σινικής ευημερίας αφ' ετέρου είχαν ως
αποτέλεσμα.
Ομως ο επιβληθείς από τη Γερμανία τρόπος που η Ε.Ε.
υιοθέτησε, συνθλίβοντας τους πιο αδύνατους -πρώτο θύμα η Κύπρος-, έχει
ουσιαστικά βάλει την Ευρώπη στη μετά Μάαστριχτ εποχή, που χαρακτηρίζεται
κυρίως από τη σύγκρουση ανάμεσα σε εκείνους που θέλουν τη συλλογικότητα
της Ε.Ε. για ίδιον όφελος όπως η Γερμανία και σε εκείνους που,
προσπαθώντας να αποφύγουν ακριβώς αυτό, προτιμούν μια πιο χαλαρή Ευρώπη.
Την ίδια στιγμή η προσπάθεια ελέγχου του ενεργειακού πλούτου και
των πηγών του, που εκτείνονται σε πολλές περιοχές του πλανήτη,
επαναφέρει τη γεωπολιτική στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος και
οδηγεί σε αποφάσεις και πολιτικές επιλογές όπως η συγγνώμη Νετανιάχου
προς τον Ερντογάν και η ήπια διείσδυση της Τουρκίας στα Βαλκάνια, που
κάτω από άλλες συνθήκες ίσως είχαν διαφορετικό περιεχόμενο. Η προσεκτική
παρατήρηση, λοιπόν, των εξελίξεων είναι επιβεβλημένη, ώστε να
αποτραπούν χειρότερα.
