Τα «μυστικά δείπνα» για το αέριο Μεγάλα γεωπολιτικά συμφέροντα πίσω από τη μεταφορά προς την Ευρώπη των κοιτασμάτων της Κύπρου

Οι εγκαταστάσεις του Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στη Ρεβυθούσα. Η Αθήνα μπορεί να εκμεταλλευθεί τις εγκαταστάσεις αυτές για τη μεταφορά του αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη

Αθανασόπουλος Άγγελος

Εντονες παρασκηνιακές διεργασίες σε ευρωπαϊκό και διατλαντικό επίπεδο λαμβάνουν χώρα με αντικείμενο τους ενεργειακούς πόρους της Ανατολικής Μεσογείου. Μυστικά δείπνα και συναντήσεις, ταξίδια υψηλόβαθμων ευρωπαίων και αμερικανών αξιωματούχων στην περιοχή, καθώς και εμπλοκή ενεργειακών κολοσσών από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού αποδεικνύουν ότι η επόμενη δεκαετία θα είναι καυτή τόσο για την εκμετάλλευση όσο και για τη μεταφορά του φυσικού αερίου. Τα πρόσφατα γεγονότα στην Κύπρο, η επαναπροσέγγιση Ισραήλ και Τουρκίας υπό αμερικανική επίνευση, καθώς και η επιθετική τακτική της Αγκυρας μεταβάλλουν άρδην το γεωπολιτικό σκηνικό.



Κρίσιμες αποφάσεις για θέματα ενέργειας θα ληφθούν ως τα τέλη του έτους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Αθήνα, απορροφημένη στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης, κινδυνεύει να χάσει σημαντικές ευκαιρίες, ώστε κατ' αρχήν να αποκτήσει ρόλο στη διαμετακόμιση του αερίου. Τις τελευταίες ημέρες γίνεται πολύς θόρυβος για τα αποτελέσματα των σεισμικών ερευνών στο Ιόνιο Πέλαγος και στην Κρήτη, αλλά ως την οριστικοποίησή τους στις αρχές καλοκαιριού θα μπορούσε να χαθεί πολύτιμος χρόνος.

Σύμφωνα μάλιστα με όσα υπογραμμίζουν στο «Βήμα» κοινοτικές πηγές, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συζητήσει θέματα ενέργειας στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής που θα συγκληθεί στις 22 Μαΐου στις Βρυξέλλες. Επιπλέον, εντός του Σεπτεμβρίου, η Κομισιόν αναμένεται να δημοσιοποιήσει τα έργα που θα ενταχθούν στο πλαίσιο των διευρωπαϊκών δικτύων, μέσω κυρίως των ομολόγων έργου. Οι ίδιες πηγές συστήνουν άμεση ενεργοποίηση Αθήνας - Λευκωσίας με σκοπό την ένταξη σε αυτά σχεδίων μεταφοράς αερίου ώστε να εξασφαλιστεί κοινοτική χρηματοδότηση.     

Για την Ελλάδα το θέμα καθίσταται επιτακτικότερο με δεδομένη την πρόθεση της Αγκυρας να εκμεταλλευθεί την ενισχυμένη συνεργασία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια σειρά ζητημάτων, ώστε να επιδιώξει ανταλλάγματα τόσο στο μέτωπο του Κυπριακού όσο και των υδρογονανθράκων. Παράλληλα, γίνονται κινήσεις σε κοινοτικό επίπεδο όπως διεφάνη από τις συνομιλίες που είχε στην Τουρκία την Τετάρτη η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Κάθριν Αστον.

Ιδιαίτερα ο αμερικανοτουρκικός δίαυλος ενισχύεται συνεχώς. Σήμερα Κυριακή μεταβαίνει για δεύτερη φορά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα στην Κωνσταντινούπολη ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι για συνομιλίες με τον τούρκο ομόλογό του Αχμέτ Νταβούτογλου, ενώ οριστικοποιήθηκε για τις 16 Μαΐου η επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ουάσιγκτον.

Το ερώτημα που κυριαρχεί σε πολιτικούς και ενεργειακούς κύκλους στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον είναι: «Ποιος θα μεταφέρει το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου στην ευρωπαϊκή αγορά;». Ιδιαίτερα για την ΕΕ η απάντηση είναι κρίσιμη διότι οι σχέσεις με τη Ρωσία, κατ' εξοχήν προμηθευτή της με φυσικό αέριο, δεν διάγουν τις καλύτερες ημέρες.

Μέχρι πρόσφατα, ο «άξονας» Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδος έμοιαζε η πλέον συμφέρουσα και ασφαλής επιλογή. Η βεβαιότητα αυτή έχει πλέον κλονιστεί και η Αγκυρα επιδιώκει να αποκτήσει ρόλο στην εξίσωση. Επιθυμεί να βρεθεί στο σταυροδρόμι των ενεργειακών οδών από την Κασπία Θάλασσα, το Βόρειο Ιράκ και ει δυνατόν από την Ανατολική Μεσόγειο.

Πάντως η Αγκυρα έχει ισχυρούς υποστηρικτές των συμφερόντων της. Και μόνο τυχαία δεν πρέπει να θεωρείται στο πλαίσιο αυτό και η πρόσφατη διέλευση από την Αθήνα του υπουργού Εξωτερικών της Σουηδίας Καρλ Μπιλντ. Διαχρονικός υποστηρικτής των τουρκικών συμφερόντων ο κ. Μπιλντ είχε συνάντηση με τον κ. Δ. Αβραμόπουλο.

Αυτή τη στιγμή η συζήτηση στην Ευρώπη έχει στραφεί πέρα από τον κίνδυνο του μονοπωλίου της προσφοράς (από τη Ρωσία) και σε αυτόν του μονοπωλίου της διαμετακόμισης (από την Τουρκία). Το πέρασμα όλων των αγωγών αερίου από τη γειτονική χώρα είναι, βάσει αυτού του σκεπτικού, προβληματικό. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα ισχυρότερα λόμπι στις Βρυξέλλες κατά των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου είναι το ρωσικό και το τουρκικό.    

Πριν από λίγο καιρό έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες κλειστή συνάντηση υπό την αιγίδα του German Marshall Fund. Στο έγκυρο ινστιτούτο λειτουργεί ειδικό πρόγραμμα για την Ανατολική Μεσόγειο του οποίου προΐσταται ο Μάικλ Λι, στο παρελθόν γενικός διευθυντής Διεύρυνσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στο εν λόγω δείπνο έδωσε μεταξύ άλλων το «παρών» και ο Κάρλος Πασκουάλ, ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ενέργεια. Στη συζήτηση συμμετείχε επίσης ο Νικ Γουέλς, διευθυντής Διεθνών Σχέσεων της εταιρείας Noble Energy, αλλά και η κυρία Νίκη Τζαβέλλα. Η ελληνίδα ευρωβουλευτής είχε αναλάβει την εκπόνηση της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον ενεργειακό οδικό χάρτη προς το 2050.

Η κυρία Τζαβέλλα είχε σύντομη συνομιλία με τον κ. Πασκουάλ στο πλαίσιο συγγραφής της εν λόγω έκθεσης, στην οποία γίνεται αναφορά στις εξορύξεις υδρογονανθράκων στη θάλασσα και συγκεκριμένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ελληνίδα ευρωβουλευτής είχε για το ίδιο θέμα συνάντηση και τον περασμένο Δεκέμβριο, στο περιθώριο του Συμβουλίου Ενέργειας ΗΠΑ - ΕΕ (παρουσία της Κάθριν Αστον και της τότε αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον) με τον Ντάνιελ Πόνεμαν, αναπληρωτή υπουργό Ενέργειας των ΗΠΑ. Τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου είχαν συμπεριληφθεί στο κοινό ανακοινωθέν, όπως και «η ετοιμότητα ΗΠΑ και ΕΕ να βοηθήσουν τις ενδιαφερόμενες χώρες να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα εθνικά και περιφερειακά τους συμφέροντα».   

Αυτό που είναι εντυπωσιακό όμως ήταν ότι στο δείπνο του German Marshall Fund βρέθηκαν και εκπρόσωποι ενεργειακών κολοσσών όπως η αμερικανική ExxonMobil, η βρετανική ΒΡ και η ολλανδική Shell που ενδιαφέρονται σφόδρα για την περιοχή.  Παράλληλα, επισημάνθηκαν τα προβλήματα των θαλασσίων οριοθετήσεων (έμφαση δόθηκε μεταξύ άλλων στη διαμάχη Λιβάνου - Ισραήλ και στην εμπλοκή με την ΑΟΖ της Συρίας λόγω του εμφυλίου πολέμου) και φυσικά ο τρόπος μεταφοράς.

Ο κ. Γουέλς φέρεται να είπε ότι η κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου από Κύπρο προς Κρήτη αποτελεί ένα έργο που εφόσον κατασκευαστεί θα αποτελεί επανάσταση από άποψη μηχανικής, λόγω της δύσκολης υποθαλάσσιας μορφολογίας. Με αυτόν τον τρόπο φάνηκε να τάσσεται υπέρ μιας λύσης LNG. Σε αυτή τη φάση διαφαίνεται ότι υπάρχει μια προτίμηση προς την επιλογή του υγροποιημένου φυσικού αερίου έναντι της κατασκευής αγωγού, αν και οι εκτιμήσεις για το κόστος κάθε λύσης ποικίλλουν…   

Κινήσεις
Κοινό σχέδιο Αθήνας - Λευκωσίας      
Αυτό που «καίει» σε αυτή τη φάση είναι «η Ελλάδα να διαμορφώσει μια πολιτική με ευρωπαϊκό πρόσημο, ανεξαρτήτως των οικονομικών προβλημάτων που την ταλανίζουν», σύμφωνα με τον κ. Κ. Φίλη, διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί αν η Ελλάδα και η Κύπρος μπορέσουν να συνεννοηθούν ώστε να καταθέσουν μία κοινή πρόταση στην Κομισιόν για πιθανή χρηματοδότηση. Σχετικές συζητήσεις ξεκίνησαν ήδη από τον Ιανουάριο του 2012, αλλά τελικά οι σχετικές προσπάθειες απέτυχαν (με ευθύνη, όπως λέγεται, και των δύο πλευρών), με αποτέλεσμα η Αθήνα να καταθέσει μια πρόταση για κατασκευή αγωγού και η Λευκωσία μια άλλη για κατασκευή τερματικού σταθμού LNG. Και οι δύο απερρίφθησαν από τα κοινοτικά όργανα.

«Αν οι δύο χώρες δεν διαμορφώσουν ενιαίες θέσεις, τότε ο τουρκικός διάδρομος μπορεί να κερδίσει έδαφος» σημειώνουν διπλωματικοί κύκλοι. Ωστόσο οι αποφάσεις δεν θα είναι εύκολες. Ενημερωμένες πηγές σημειώνουν ότι η Επιτροπή ίσως να ήταν διστακτική στη χρηματοδότηση LNG διότι δεν θα είχε διασφαλίσεις ότι το αέριο θα κατευθυνόταν στην ευρωπαϊκή αγορά, ενώ τα συμβόλαια στο υγροποιημένο αέριο δεν είναι μακροχρόνια.

Η Λευκωσία εμφανίζεται να επιμένει, ενώ και το Ισραήλ μοιάζει να κλίνει προς αυτή τη λύση για λόγους στρατηγικής ευελιξίας. Ενας αγωγός προς την Τουρκία θα το δέσμευε υπερβολικά και ίσως γι' αυτό η Αγκυρα πιέζει να λυθεί το Κυπριακό τάχιστα ώστε ο αγωγός να έλθει από εκεί. Η Αθήνα, λόγω και των ελλήνων εφοπλιστών, μπορεί να κινηθεί έξυπνα, εκμεταλλευόμενη τις εγκαταστάσεις LNG σε Ρεβυθούσα και Καβάλα (η δεύτερη αναβαθμίζεται) και τη δυνατότητα προώθησης του αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά ώστε να πείσει τους εταίρους της.