Το τριπλό κεφαλοκλείδωμα

Του Γιάννου Χαραλαμπίδη

• Τα τσουνάμια που έρχονται και οι οδυνηροί συμβιβασμοί - Η κοινωνία ζει στην πράξη τις συνέπειες, άρα γνωρίζει πλέον τι σημαίνει «οδυνηρός συμβιβασμός» και το ζητούμενο είναι να αποφύγει τους επόμενους
• Η ΣΗΜΑΣΙΑ του «χειρότερου σεναρίου», τα κοινά μυστικά της Λαϊκής και η διαχείριση της κρίσης

Το οικονομικό τσουνάμι που κτύπησε την Κύπρο δεν ήρθε διά μαγείας. Δεν εμφανίστηκε ένα πρωί στις ακτές ως διά μαγείας. Ξεκίνησε προ καιρού. Και οι προειδοποιήσεις που λάμβανε η προηγούμενη Κυβέρνηση ήταν συνεχείς. Χωρίς όμως τη λήψη μέτρων. Με αποτέλεσμα, από τη 16η Μαρτίου να βρισκόμαστε σε χρεοκοπία. Το πρόβλημα, όμως, είναι οξύτερο, διότι η Κύπρος θα απειληθεί με νέα φουρτούνα στο φυσικό αέριο που θα μετατραπεί σε νέο τσουνάμι, ομού μετά της λύσης του Κυπριακού. Διάλυση οικονομίας, παγίδευση φυσικού αερίου και διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το «χειρότερο σενάριο»
Ακόμη και αν ισχυριστεί κάποιος ότι είναι υπερβολικός αυτός ο ισχυρισμός, αποτελεί το «χειρότερο σενάριο». Και είναι επί τούτου που πρέπει να οικοδομήσουμε αφενός για να το αποφύγουμε και αφετέρου για να επιδιώξουμε κάτι καλύτερο από το «χειρότερο σενάριο». Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι εάν η διαπραγματευτική ομάδα του Προέδρου Αναστασιάδη εργαζόταν επί του «χείριστου σεναρίου» δεν θα βρισκόταν στη δύσκολη θέση που βρέθηκε, διότι δεν θα έβαζε όλα τα αβγά της στο γερμανικό καλάθι. Σύμμαχοί της, προφανώς, θα ήταν Ισπανοί, Ιταλοί, Λουξεμβούργιοι, Σλοβένοι και Μαλτέζοι, για ευνόητους λόγους.


Για να μπορεί να δικαιολογηθεί η συστημικότητα του προβλήματος. Πέραν όμως τούτων, αληθές είναι ότι ο Πρόεδρος βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο και το πιστόλι στον κρόταφο, καθότι η προηγούμενη Κυβέρνηση δεν άφησε απλώς τα ταμεία άδεια, αλλά χρεωμένα. Και τη Λαϊκή να χρωστά στον ELA (european liquidity assistance) 9 δισ. ευρώ(!) που ισοδυναμεί σε ποσοστό 51,42% επί του ΑΕΠ. Είναι μάλιστα ενδεικτικές οι δηλώσεις του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας ο οποίος είπε: «Ενημέρωνα τακτικά τον προηγούμενο Πρόεδρο για τους κινδύνους κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος». Και πρόσθεσε: «Πίεζα ευγενικά για ένταξη σε μνημόνιο». Φωνή, όμως, βοώντος εν τη ερήμω!

Σωτηρία της Λαϊκής και «blame game»
ΣΤΗΝ ουσία ο Πρόεδρος Χριστόφιας έκρυψε το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Και τα χρέη δεν είναι στους ώμους του Προέδρου Αναστασιάδη που τα φόρτωσε, αλλά στον λαό και στην οικονομία. Συναφής είναι και ο ισχυρισμός, ο οποίος προβλήθηκε από τον Υπουργό Εσωτερικών Σωκράτη Χάσικο, ότι η υφιστάμενη Κυβέρνηση και δη ο Πρόεδρος δεν γνώριζαν για τα 9 δισ. ευρώ που χρωστούσε η Λαϊκή στον ELA. Εξ αφορμής τίθεται το εξής ερώτημα: Ακόμη και αν δεν γνώριζε ο Πρόεδρος, τίποτε δεν γνώριζε ο νυν Υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής της Λαϊκής από τον Ιανουάριο ώς τον Αύγουστο του 2012, όταν η τράπεζα κρατικοποιήθηκε;

Μάλιστα, ο κ. Σαρρής, ο οποίος διαβεβαίωνε ότι είναι ανοησία το κούρεμα, και εν συνεχεία είπε ότι
ήταν μεγάλη επιτυχία, τώρα ισχυρίζεται ότι με την πρώτη φόρμουλα της 16ης Μαρτίου θα έσωζε τη Λαϊκή. Είναι μια άποψη σεβαστή, η οποία όμως γεννά σειρά ερωτημάτων: Πώς θα σωζόταν η Λαϊκή; Ως διά μαγείας; Δεν ήταν πιο εύκολο να σωθεί η Λαϊκή τότε, όταν αυτός ήταν επικεφαλής, απ' ό,τι τώρα; Και γιατί δεν την έσωσε; Εάν μελετήσει κάποιος τις τοποθετήσεις του κ. Σαρρή στις 26 του μήνα, διαπιστώνει αντιφατικότητα. Ενώ από τη μια δήλωνε την περασμένη Τρίτη ότι θα σωζόταν η Λαϊκή με τη φόρμουλα της 16ης Μαρτίου, την ίδια στιγμή τόνιζε ότι χάσαμε τη Λαϊκή το 2006.

Και ότι την «κρατούσαμε στον αναπνευστήρα». Διερωτάται, ως εκ τούτου, κάποιος: Αυτό δεν συνιστά αυτοαναίρεση σε 10 λεπτά; Δεν δίδεται η εντύπωση ότι φαίνεται ότι και ο ίδιος ο Υπουργός Οικονομικών επί μακρόν προσπαθούσε να κρύψει το πρόβλημα κάτω από το χαλί; Δεν έχει ευθύνες; Γιατί αποφεύγει να πει ότι εάν η πρώτη φόρμουλα -δηλαδή της 16ης Μαρτίου, της οποίας ήταν εμπνευστής- δεν πετύχαινε, θα φτάναμε σε μια συμφωνία χειρότερη από εκείνην που δόθηκε τα χαράματα της 25ης Μαρτίου ή και σε χειρότερη;

Ο κ. Σαρρής λογικό είναι ότι δεν έγινε Υπουργός του Προέδρου εν μιά νυχτί. Συνομιλούσε μαζί του, αντάλλαζε απόψεις εκ των προτέρων. Εφόσον, λοιπόν, ο κ. Χάσικος τονίζει ότι ο Πρόεδρος δεν γνώριζε για τη Λαϊκή, γιατί ο κ. Σαρρής δεν ενημέρωσε εκ των προτέρων τον Πρόεδρο σχετικά με την κατάσταση στη Λαϊκή και ειδικότερα για τα 9 δισ. ευρώ; Γιατί δεν προστάτευσε τον Πρόεδρο;
Αν δεν γνώριζε τον Αύγουστο όταν έφευγε από τη Λαϊκή, δεν είχε πληροφόρηση στη συνέχεια; Δεν ενημερωνόταν; Έφυγε από τη Λαϊκή χωρίς εν συνεχεία να δείξει κανένα ενδιαφέρον για την τύχη της και για την τύχη των εργαζομένων; Πώς μπορούσε να γίνει ορθή διαπραγμάτευση, όταν κρατούσε ως... κοινό μυστικό το χρέος των 9 δισ. ευρώ από τον ELA; Εμείς δεν θα μπούμε στη λογική του «blame game» στην οποία στροβιλίζεται η κυπριακή κοινωνία, η οποία όμως αντιμετωπίζει με απαξίωση την κομματική εξουσία, την οποία θεωρεί ως υπεύθυνη.

Ο ίδιος ο πολίτης δίδει στην παρούσα φάση τη δική του μάχη στην πράξη και όχι στα λόγια, μάχη επιβίωσης. Συνεπώς, ας μην αναλωνόμαστε σε φραστικές μάχες μικροπολιτικής επί του πτώματος της Λαϊκής, ποια φόρμουλα ήταν ή θα ήταν η πιο ορθή. Ούτως ή άλως, ήταν σε όλους κοινό μυστικό ότι η Λαϊκή θα υπέκυπτε στο μοιραίο. Το ζήτημα ήταν και είναι η διαχείριση που μπορεί να γίνει σήμερα, μέσω της μερικής απασχόλησης ή άλλων τρόπων για να σωθούν θέσεις εργασίας και οικογένειες. Περιουσίες. Χωρίς αυτό να δίδει συγχωροχάρτι.

Ευθύνες και τι σημαίνει έξοδος από το ευρώ
ΑΠΟ την κρίση εξάγονται πολλά μαθήματα, που θα είναι χρήσιμα για τη συνέχεια. Και μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και το εξής:
1. Όσοι είναι πτυχιούχοι δεν σημαίνει ότι είναι και καλοί τεχνοκράτες ή ότι είναι και καλοί επιστήμονες.
2. Η πολιτική ηγεσία το μόνο που νόμιζε ότι ήξερε ήταν το Κυπριακό. Και κάτι άλλο: Δεν αρκεί να ανήκεις σε κομματικούς στρατούς για να μπορείς να είσαι αξιόπιστος πολιτικός.
3. Τα πάντα δεν αρχίζουν και τελειώνουν στο χρήμα και οι οικονομολόγοι με την «ψηλή μύτη», χαμένοι στις λογιστικές τους πράξεις, απέτυχαν παταγωδώς. Διότι ο κόσμος δεν στηρίζεται μόνο σε λογιστικές πράξεις.
4. Ο πολίτης δεν διαχειρίστηκε με ορθό τρόπο την εξουσία που το Σύνταγμα του παρέχει μέσω της ψήφου του. Ούτε τον πλούτο του. Εάν ρίξει κάποιος ένα βλέμμα γύρω του, θα δει ότι μέρος του χρέους βρίσκεται στις υπερβολές, στα πολυτελή αχρείαστα αμάξια και οικίες, που τελικά ήταν δανεικά.

Όπως δανεικά ήταν και τα χρήματα για τα μπουζούκια των Αθηνών και για τη μεγαλομανία με επιτόκια 8% έως και 12%. Βρίσκεται, επίσης, στη διαφθορά που υπήρχε εντός και εκτός των τραπεζών σε σχέση με την πολιτειακή και κομματική εξουσία. Εξού και η έρευνα που πολύ ορθά αναλαμβάνεται από τη Βουλή. Οι Γερμανοί, από τους οποίους ζητούμε δανεικά, ζουν σε κατάσταση δημοσιονομικής πειθαρχίας από το 2005 και μια πολύ πιο συντηρητική ζωή από αυτήν των Κυπρίων.

Το δάνειο από την Τρόικα έχει επιτόκιο 2,5%, ενώ εκείνο της Ρωσίας ήταν 4,5%. Πού είναι λοιπόν η τοκογλυφία; Δεν είναι οι ξένοι που χρεοκόπησαν, αλλά εμείς. Δεν είναι εκείνοι οι σπάταλοι, αλλά εμείς. Δεν ευθύνονται αυτοί, εάν δεν λήφθηκαν προ καιρού μέτρα για τη διάσωση της οικονομίας και της Λαϊκής, αλλά εμείς. Και δεν ευθύνονται αυτοί, εάν εμείς δεν γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η ΕΕ, ότι δηλαδή δεν υπάρχει αλληλεγγύη και φιλίες παρά μόνο συμφέροντα, αλλά εμείς.

Δεν ευθύνονται αυτοί, εάν υπάρχει διαφθορά στην Κύπρο και ρουσφετοκρατία μεταξύ πολιτών και πολιτικών και οικονομικού κατεστημένου, αναξιοκρατία και διάβρωση, αλλά εμείς. Δεν ευθύνονται αυτοί, εάν εμείς δεν γνωρίζαμε για το γερμανικό ζήτημα και ότι η ΕΕ δεν είναι ούτε πρόκειται να γίνει ομοσπονδία, αλλά εμείς. Δεν ευθύνονται αυτοί, εάν εμείς έχουμε ελλείμματα και δεν γνωρίζουμε πώς γίνεται η διαπραγμάτευση.

Η αδυναμία, λοιπόν, του κομματικού συστήματος να διαχειριστεί την κρίση, όχι μόνο τώρα αλλά προ

καιρού, εξελίσσεται σε τηλεοπτικές κοκορομαχίες και σε ουκ ολίγες περιπτώσεις σε ακατάσχετη συνθηματολογία για έξοδο από την Ευρωζώνη, που οδηγεί όμως σε άτακτη χρεοκοπία. Δηλαδή, στην αλβανοποίηση και στην αργεντινοποίηση! Κανείς δεν θέλει την Τρόικα. Όμως, δεν έχει κατατεθεί από την αντιπολίτευση ολοκληρωμένη εναλλακτική πρόταση. Πρόταση, όχι λαϊκισμοί και συνθήματα αλά Τσίπρας.

Το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι και πολιτικό, γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό.
Και θα πρέπει να εξετάσουμε πού θα βρούμε χρήματα να σωθούμε εάν βγούμε από την Ευρωζώνη, πώς θα συντηρηθούμε, εάν η κατάσταση θα είναι καλύτερη ή χειρότερη, και αν τελικά θα τρίβουν τα χέρια τους Τούρκοι και Βρετανοί λόγω της εξόδου μας από τη Ευρωζώνη, χωρίς άλλη ξένη στήριξη. Το παράδειγμα της Ρωσίας είναι ενδεικτικό. Για τα δικά της συμφέροντα δεν μας βοήθησε όσο αναμέναμε. Ή και οι όροι που ζητούσε ήταν χειρότεροι από αυτούς της Τρόικας. Και είναι, ως εκ τούτου, απόδειξη ότι οι όποιοι νέοι εταίροι μας δεν σημαίνει ότι δεν θα είναι το ίδιοι σκληροί όσο οι υφιστάμενοι.

Τα μαθήματα και το τσάκισμα
Από την κρίση συνάγεται ακόμη ένα μάθημα: Υπάρχει μια σχολή σκέψης, κυρίως του κομματικού κατεστημένου, που ισχυρίζεται ότι ουδέν μπορούμε να πράξουμε και ότι οφείλουμε να υπακούμε και να συμβιβαζόμαστε για να έχουμε καλύτερες μέρες. Αυτό συμβαίνει όταν δεν έχεις εναλλακτικές επιλογές και στρατηγική, όταν δημιουργείται η εντύπωση ότι είσαι παραδομένος και αδιάβαστος, χωρίς αντιστάσεις.

Και ως εκ τούτου, κρέμεσαι από τις υποσχέσεις των ξένων, οι οποίοι με την πρώτη ευκαιρία δεν έχουν κανένα πρόβλημα να σε κρεμάσουν. Η λογική αυτή, ότι δηλαδή μπορεί να στηριχθείς στις υποσχέσεις τρίτων και να «καθαρίσεις», κατέρρευσε στις 16 του Μάρτη. Και αυτό συμβαίνει διότι πηγαίναμε με το σκεπτικό ότι δεν θα συμβεί το «χειρότερο σενάριο» και ότι θα μας χαριστούν. Ήταν το ίδιο διαπραγματευτικό σκεπτικό -όπως και επί Χριστόφια- που ερμήνευε τις διεθνείς σχέσεις στην εξής βάση: Εναποθέτεις ελπίδες σε φιλίες, είτε με τον Ταλάτ είτε με τη Μέρκελ. Φιλίες όπως εμείς τις αντιλαμβανόμαστε. Δυστυχώς, δεν είναι έτσι τα πράγματα.

Δεν μπορείς να δίδεις λύσεις χωρίς να είσαι βέβαιος για το αποτέλεσμα, υπό το πρόσχημα πως ό,τι πράττεις το πράττεις υπό καθεστώς εκβιασμών ή μπλόφας. Ο «παππούς» Θουκυδίδης, τον οποίο γνωρίζουν καλά οι εταίροι μας και αγνοούμε εμείς, διδάσκει ότι ο καλός στρατηγός -και κατ΄ επέκταση διαπραγματευτής- προτού μπει στη μάχη οφείλει να έχει υπόψη του όλα τα σενάρια και δη τα χειρότερα. Για να μην αιφνιδιαστεί και να μην εκβιαστεί. Τα πάντα στηρίζονται στα συμφέροντα. Δεν υπάρχουν φιλίες. Ή, και αν υπάρχουν, υποχωρούν μπροστά στα συμφέροντα.

Και επί τούτου, δικαίως, μπορούμε να προσθέσουμε το εξής: Εάν υπογραφόταν το 2004 το σχέδιο Ανάν, εάν χάναμε τον θώρακά μας, την ιδιοκτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα μας τσάκιζαν!!! Όπως συνέβη και στις 16 Μαρτίου. Όπως είναι ενδεχόμενο να συμβεί με το φυσικό αέριο. Και εάν συνεχίσουμε με την ίδια πολιτική κουλτούρα, θα μας τσακίσουν!!! Διότι η υφιστάμενη οικονομική κρίση έχει και οικονομικό και πολιτικό, γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό χαρακτήρα.

Η προέλαση των Γερμανών και η δική τους ενοποίηση
Εάν εμείς δεν διαλύαμε την οικονομίας, δεν θα δίδαμε την ευκαιρία στους τροϊκανούς και δη στους Γερμανούς με τον λοιπό σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης να μας μετατρέψουν σε πειραματόζωο. Και τα περί πειραματόζωου (ο γράφων τα ανέλυε προ καιρού από τον Νοέμβριο) αποτυπώνονται επί των δηλώσεων του Προέδρου της Ευρωζώνης Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο οποίος δήλωσε στις 25 του μήνα ότι η Κύπρος θα αποτελέσει μοντέλο για την επίλυση των τραπεζικών ιδρυμάτων της Ευρώπης.

Με τη θέση αυτή, ο κ. Ντάισελμπλουμ έστειλε τα εξής μηνύματα:
α. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που αντιμετωπίζουν προβλήματα θα αυτο-αναχρηματοδοτούνται και οι καταθέτες θα πληρώνουν και αυτοί τις ζημιές.
β. Θα κατοχυρωθούν οι καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ.

Το ευρύτερο όμως μήνυμα είναι άλλο: Το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι γενικά αναξιόπιστο. Και συνεπώς, όσοι πολίτες της ΕΕ και εκτός αυτής, όπως πχ οι Ρώσοι, επιθυμούν να αισθάνονται ασφαλείς, θα πρέπει να εμπιστεύονται τις καταθέσεις τους στις γερμανικές κυρίως, καθώς και στις ολλανδικές τράπεζες.

Ο στόχος της Γερμανίας είναι διπλός:
1. Να μετατραπεί σε Ελβετία της Ευρωζώνης.
2. Επιβάλλουν το μοντέλο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής ενοποίησης που εκείνοι θεωρούν ορθό. Συνταύτιση, δηλαδή, των γερμανικών εθνικών συμφερόντων με το κοινό ευρωπαϊκό.

Αυτό το απλό δεν είχε κατά νουν ή δεν υπολόγισε ορθά η διαπραγματευτική ομάδα. Πίσω από τις λογικές πράξεις ήταν εμφανής η γερμανική πολιτική, για όσους μπορούσαν να τη δουν. Οι άλλοι έβλεπαν μια άλλην Ευρώπη που δεν υπάρχει. Και αν υπάρχει είναι στα χαρτιά, στη ρητορεία, γι' αυτό είναι καταδικασμένοι να πέφτουν θύματα εκβιασμών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισήμως τηρεί αποστάσεις από τον Πρόεδρο της Ευρωζώνης, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο κ. Ντάισελμπλουμ κλείνει προς τα γερμανικά και ολλανδικά συμφέροντα, που δεν συνάδουν για παράδειγμα με τα ιταλικά και τα ισπανικά. Όμως, στην οικονομική κατάσταση που βρίσκεται ο Νότος, πώς να αντιδράσει; Μια από τις διεξόδους -η οποία όμως κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι αποτελεσματική- είναι οι δηλώσεις μέσω της Επιτροπής για να χαλιναγωγήσει τη γερμανική προέλαση.

Η Σαντάλ Χιουζ -εκπρόσωπος του Επιτρόπου για τις Υπηρεσίες και την Ενιαία Αγορά Μισέλ Μπαρνιέ- επισήμανε τρία σημεία:
α. Δεν μπορούν οι πολίτες να πληρώνουν λάθη των τραπεζών.
β. Η Κύπρος δεν μπορεί να αποτελέσει μοντέλο, διότι αποτελεί ιδιάζουσα κατάσταση.
γ. Θα κατοχυρωθούν οι καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ. Εάν και πώς θα χαλιναγωγηθούν οι Γερμανοί, θα το δείξει ο χρόνος. Γιατί τα αναφέρουμε αυτά; Διότι το πρόβλημα δεν είναι απλά οικονομικό. Όταν, δε, κάθεσαι να συζητήσεις με τους εταίρους, οφείλεις να μελετάς τα πάντα.

Η «μεγάλη επιτυχία» και τα χειρότερα
ΣΤΗΝ παρούσα φάση, εκείνοι οι οποίοι δίδουν αγώνα επιβίωσης είναι οι Κύπριοι, με αχίλλειο πτέρνα τη συμπεριφορά και τα ελλείμματα της κομματικής νομενκλατούρας. Τώρα επί των ερειπίων καλούμαστε να ξανασταθούμε στα πόδια μας. Ασ σεβαστούμε όλοι εκείνους που θα περάσουν τις δύσκολες στιγμές, τους αθώους πολίτες που πληρώνουν λάθη άλλων. Και μακάρι πολιτικοί και πολίτες να έχουν πάρει μαθήματα για μια νέα αρχή. Όμως, θα πρέπει οι αίτιοι να πληρώσουν. Μακάρι να πετύχει η Κυβέρνηση, διότι εκείνη ασκεί με βάση το Σύνταγμα την εκτελεστική εξουσία.

Η δική της επιτυχία θα ανήκει και στον πολίτη, ο οποίος οφείλει να ελέγχει και όχι να βολεύεται. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση άλλων αποτυχιών. Δεν θα καταρρεύσει μόνο η Κυβέρνηση και ο Πρόεδρος, αλλά όλοι. Ο,τι βεβαίως και αν συμβαίνει, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για νέα τσουνάμια από φίλους και εχθρούς. Για να μην αιφνιδιαστούμε. Η δε ιστορία του κουρέματος, ότι δηλαδή ήταν μεν καταστροφικό, αλλά κατέστη εν συνεχεία διπλωματική «μεγάλη επιτυχία» υπό τας περιστάσεις, θυμίζει την ιστορία του Κυπριακού. Ότι δηλαδή ήταν μεν οδυνηρή η λύση της διζωνική δικοινοτικής ομοσπονδίας, αλλά υπό τας περιστάσεις... μας ζητήθηκε να γίνει δεκτό το σχέδιο Ανάν, ή θα μας ζητηθεί μια παραλλαγή του.

Τουλάχιστον από την παρούσα κρίση έχουμε κατανοήσει στην πράξη το κόστος ενός οδυνηρού συμβιβασμού, με την προσδοκία να μην ξαναζήσουμε ανάλογους ή και χειρότερους... υπό τας περιστάσεις οδυνηρούς συμβιβασμούς, ως συνέχεια του υφιστάμενου, που θα ολοκληρώνουν το «χειρότερο σενάριο». Αυτό δηλαδή του τριπλού κεφαλοκλειδώματος: Οικονομία, φυσικό αέριο, Κυπριακή Δημοκρατία.