Ο Ομπάμα, το Ισραήλ και ο ρόλος της Τουρκίας

ΕΡΟΥΣΑΛΗΜ. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ: ΠΑΝΟΣ ΧΑΡΙΤΟΣ

* Όταν ο Νετανιάχου έθεσε το θέμα του Ιράν, φέρεται να πήρε ως απάντηση πως η Ουάσιγκτον δεν διαθέτει ενδείξεις ότι η Τεχεράνη αποτελεί απειλή και διατηρεί αμφιβολίες για το εάν και πότε μπορεί να προχωρήσει τον εμπλουτισμό του ουρανίου σε ποσοστά ικανά για δημιουργία όπλου

Η επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου στο Ισραήλ και αναγκαστικά και στην Παλαιστίνη μπορεί να σήμανε συναγερμό στα διπλωματικά επιτελεία των χωρών που παρακολουθούν τις εξελίξεις στο Μεσανατολικό, ωστόσο «καπνός» δεν βγήκε από την καμινάδα.Ο Μπάρακ Ομπάμα, σε επίπεδο δημόσιας ρητορικής, διαβεβαίωσε ότι συζητήθηκαν όλα τα ζητήματα που αφορούν την ευρύτερη Μέση Ανατολή, αρχής γενομένης από το Παλαιστινιακό, τη Συρία, το Ιράν, τη Χεζμπολά και το Λίβανο. Επί της ουσίας όμως η Ουάσιγκτον, παγιδευμένη στα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει και κυρίως την προσπάθεια για περιορισμό της ανεργίας και ανάπτυξη της οικονομίας, δεν έχει και πολλά περιθώρια για να διαδραματίσει έναν ηγετικό ρόλο στα τεκταινόμενα διεθνώς.Μετά από μια δεκαετία, κατά τη διάρκεια της οποίας η Αμερική επιχείρησε να δρομολογήσει τις εξελίξεις και να διαμορφώσει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή (εισβολή σε Ιράκ και Αφγανιστάν), με κόστος τρισεκατομμύρια δολάρια και απώτερο σκοπό να περιορίσουν τη δράση των ισλαμιστικών ομάδων, η πολιτική της άλλοτε αδιαπραγμάτευτης υπερδύναμης διατηρεί αποστάσεις από τις επιθετικές επιλογές του παρελθόντος.

Τα προβλήματα στο εσωτερικό της Αμερικής αναγκάζουν πλέον τον Αμερικανό πρόεδρο να επαναχαράξει τον τρόπο με τον οποίο η Ουάσιγκτον προσεγγίζει τη σχέση της με τον έξω κόσμο.
Για την ακρίβεια το ζητούμενο δεν είναι η διαμόρφωση της επόμενης ημέρας σε μια σειρά από περιοχές του πλανήτη, αλλά ο περιορισμός της στρατιωτικής εμπλοκής και παρουσίας των αμερικανικών δυνάμεων σε καυτές ζώνες διεθνώς.

Αμφιβολίες για την Τεχεράνη

Η επίσκεψη στο Ισραήλ, πέρα από τα χαμόγελα μπροστά στις κάμερες, δεν άφησε περιθώριο για πολλά χαμογέλα στις κατ’ ιδίαν συναντήσεις του Νετανιάχου με τον Αμερικανό πρόεδρο.
Όταν έθεσε το θέμα του Ιράν, φέρεται να πήρε ως απάντηση πως η Ουάσιγκτον δεν διαθέτει ενδείξεις ότι η Τεχεράνη αποτελεί απειλή και διατηρεί αμφιβολίες για το εάν και πότε μπορεί να προχωρήσει τον εμπλουτισμό του ουρανίου σε ποσοστά ικανά για δημιουργία όπλου.


Μυστικές συνομιλίες
Ο Μπάρακ Ομπάμα ξεκαθάρισε εξ αρχής ότι δεν κομίζει μια νέα ειρηνευτική πρωτοβουλία για το Παλαιστινιακό και πως, εφόσον αυτό αποτελεί ζητούμενο για τις δυο πλευρές, θα πρέπει να βρουν τρόπους επαναπροσέγγισης. Παρά ταύτα, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, συμφωνήθηκαν και ήδη έχουν αρχίσει μυστικές διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο υπό την εποπτεία του Αμερικανού αντιπροέδρου. Ο Μπάρακ Ομπάμα τόνισε στους ισραηλινούς συνομιλητές του πως δεν προτίθεται να χρεωθεί την ενδεχόμενη αποτυχία μιας ακόμα σειράς επαφών μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων - επίσης διατηρεί επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα της ισραηλινής κυβέρνησης.Το Ισραήλ έτσι κι αλλιώς δεν έχει λόγους στην παρούσα φάση να μπεί στη λογική των διαπραγματεύσεων και ο κυβερνητικός συνασπισμός δεν διακατέχεται από το ανάλογο πνεύμα.

Ο αποδυναμωμένος Μαχμούντ Αμπάς και η ανύπαρκτη σχέση του με τη Χαμάς δίνουν στον Νετανιάχου κάθε πιθανή δικαιολογία να κρατήσει αποστάσεις από τον διάλογο και εξακολουθήσει την εποικιστική πολιτική του.Μπορεί επίσης οι Παλαιστίνιοι να εκφράζουν επιφυλάξεις για το πού γέρνει η πλάστιγγα του Αμερικανού προέδρου, ωστόσο η αποδέσμευση των φόρων που παράνομα παρακρατούσε το Ισραήλ ήταν σαφέστατα αποτέλεσμα των πιέσεων Ομπάμα.

Δυσαρέσκεια ισραηλινών
Οι Ισραηλινοί μπορεί να χαρακτηρίζουν φίλο τον Αμερικανό πρόεδρο, δεν κρύβουν όμως την επιφυλακτικότητά τους για το πρόσωπό του.Κατά την ομιλία του στην Ιερουσαλήμ μπορεί να χειροκροτήθηκε από το κοινό, όμως Ισραηλινοί αξιωματούχοι δεν έκρυβαν τη δυσαρέσκειά τους για το ότι ο Ομπάμα:

1. Μίλησε για “ανεξάρτητη Παλαιστίνη”.
2. Αποκάλεσε “ξένο” τον ισραηλινό στρατό που δρα στην Παλαιστίνη.
3. Καταδίκασε τη βία των εποίκων και την αδυναμία της κυβέρνησης για τιμωρία αυτών.
4. Αναγνώρισε και χαιρέτισε τη στάση της πλειονότητας των Παλαιστινίων που απορρίπτουν την βία.
5. Μίλησε για κατοχή και εκτοπισμό των Παλαιστινίων.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός απέσπασε τη συγκατάβαση της Ουάσιγκτον στο αίτημά του για αύξηση της οικονομικής συμμετοχής σε ερευνητικά στρατιωτικά προγράμματα και διατήρηση της στρατιωτικής στήριξης, παρά τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Ομπάμα.

Σε ό,τι αφορά τις ισορροπίες στην περιοχή και την πίεση που θα μπορούσε να ασκηθεί από αμερικανικής πλευράς για τη διατήρηση των σχέσεων με το Ισραήλ, το Τελ Αβίβ κατανόησε ότι βρίσκεται απομονωμένο.

Στο αίτημα του Νετανιάχου για πιέσεις προς την Αίγυπτο ώστε να διατηρηθεί το σύμφωνο ειρήνης και συνεργασίας ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είχε να προσφέρει το ελάχιστο.
Οι σχέσεις με το στρατιωτικό κατεστημένο της Αιγύπτου μπορεί να είναι εξαιρετικές, όμως, εφόσον ο ρόλος αυτών περιοριστεί από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, δεν υπάρχει εναλλακτικός δίαυλος άσκησης επιρροής.

Χάος στη Συρία
Στα βόρεια σύνορά του το Ισραήλ βλέπει το καθεστώς Άσαντ να καταρρέει και πίσω του να απλώνεται το χάος.Αναμενόμενο μεν, αλλά καταδεικνύει αδυναμία ελέγχου της επόμενης ημέρας από τη στιγμή που η Ουάσιγκτον δεν επιθυμεί την οποιαδήποτε εμπλοκή της σε μια στρατιωτική επέμβαση - εκτός κι αν συρθεί σε κάτι τέτοιο, όπως συνέβη στη Λιβύη κατόπιν της πρωτοβουλίας Γαλλίας και Αγγλίας. Μια τέτοια εξέλιξη πάντως δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες και γι' αυτό ο Ομπάμα πίεσε το Νετανιάχου για επαναφορά της κανονικότητας στις σχέσεις με την Τουρκία.

Περιφερειακοί σύμμαχοι
Με δεδομένο ότι η διαχείριση των διεθνών θεμάτων περιορίζεται σημαντικά λόγω των εσωτερικών προβλημάτων στην Αμερική, ο Ομπάμα επιθυμεί τη δημιουργία ικανών περιφερειακών συμμαχιών.
Το Ισραήλ δεν εκτιμά ότι η κάθοδος των ισλαμικών ομάδων στα σύνορά του αποτελεί πρόβλημα για την ώρα.Επίσης η Τουρκία μπορεί να μην συμμερίζεται τις αμερικανικές θέσεις και απόψεις για τα ζητήματα Μέσης Ανατολής, κατανοεί πάντως ότι, για να διαδραματίσει ένα ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή, θα πρέπει να διατηρήσει τις σχέσεις της και με το Ισραήλ.

Το γεγονός αυτό δίνει στην Τουρκία έναν επιπλέον μοχλό πίεσης σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των κοιτασμάτων αερίου νοτίως της Κύπρου και ήδη από την επόμενη ημέρα της τηλεφωνικής επικοινωνίας Νετανιάχου - Ερντογάν το Τελ Αβίβ άφησε να εννοηθεί πως «βεβαίως και θα έχει λόγο και η Άγκυρα επ’ αυτού».

Αναφορικά με την Αθήνα και τις σχέσεις με το Ισραήλ, πέρα από μια συνεργασία σε στρατιωτικό επίπεδο -κυρίως κοινές ασκήσεις- η Ελλάδα δεν έχει να χάσει τίποτα από την επαναπροσέγγιση Άγκυρας - Τελ Αβιβ, για τον απλούστατο λόγω ότι ποτέ δεν πήρε κάτι από το Ισραήλ, παρά μόνο υποσχέσεις για συνεργασία στους τομείς της γεωργίας, των νέων τεχνολογιών, της ασφάλειας. Στους τομείς αυτούς δεν υπήρξε καμία πρόοδος. Μόνο μια τουριστική αύξηση παρατηρήθηκε -κι αυτή θα καμφθεί λόγω του ότι η Τουρκία είναι κατά πολύ φθηνότερος προορισμός.Όσο για την περιβόητη διυπουργική σύσκεψη -αν γίνει, που δεν θα γίνει- σχεδιάζεται από την εποχή που πρωθυπουργός ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου.

Επιτροπές εργασίας υπήρξαν πολλές. Αποτέλεσμα κανένα κι αυτό κυρίως γιατί το Ισραήλ δεν προχώρησε τη συνεργασία. Θα ήταν τουλάχιστον υποτιμητικό για έναν πρωθυπουργό να επισκεφθεί το Τελ Αβίβ για να υπογράψει κάποια πρωτόκολλα συνεργασίας έπειτα από τρία χρόνια συζητήσεων....Επίσης το γεγονός της τηλεφωνικής επικοινωνίας του Αντώνη Σαμαρά με τον ομόλογό του Ισραήλ κατόπιν της επικοινωνίας του δεύτερου με τον Τούρκο ομόλογό του σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως από τοπικούς αξιωματούχους.Πρώτον, έγινε κατόπιν εορτής και, δεύτερον, έγινε αγχωμένα - κατά τη διάρκεια του εβραϊκού Σαββάτου που είναι θρησκευτική αργία και με βάση το πρωτόκολλο, εάν δεν συντρέχει ανωτέρα βία, δεν συνηθίζεται να καλούν τους Ισραηλινούς αξιωματούχους, πόσο μάλλον τον πρωθυπουργό του εβραϊκού κράτους...