ΡΩΣΙΑ Πότε και με ποιο τρόπο απέκτησαν τις αμύθητες
περιουσίες τους οι μεγιστάνες που ήρθαν στο προσκήνιο της επικαιρότητας
εξαιτίας ενός θανάτου και της κατάρρευσης των κυπριακών τραπεζώνΜΟΣΧΑ Του Θανάση Αυγερινού
Κανείς δεν είχε ασχοληθεί με τους Ρώσους (μικρούς ή μεγάλους) ολιγάρχες σε τέτοιο βαθμό τα τελευταία χρόνια, όσο μέσα σε μερικές ημέρες τα περισσότερα διεθνή ΜΜΕ. Και η αφορμή ήταν τριπλή: οι ενδεχόμενες ή και πραγματικές απώλειες υπέρογκων ποσών από καταθέσεις σε κυπριακές τράπεζες, ο μυστηριώδης θάνατος του Μπαρίς Μπερεζόφσκι στην έπαυλή του στο Λονδίνο και η «αρβύλα» περί σύλληψης του Ραμάν Αμπραμόβιτς από το FBI.
Για πρώτη ίσως φορά σε τέτοια αγαστή σύμπνοια ρωσικός και διεθνής Τύπος αναρωτιέται τι σημαίνει σήμερα και τι έχει απομείνει από την έννοια «Ρώσος ολιγάρχης», ποια θέση κατέχουν στο ρωσικό ή διεθνές πολιτικό και οικονομικό σύστημα όσοι φέρουν τον σχετικό τίτλο και γιατί άραγε θα πρέπει να αγωνιά κάποιος για τις τυχόν οικονομικές απώλειές τους από τις επενδυτικές επιλογές που έκαναν, μεταξύ των οποίων και οι τράπεζες της Κύπρου.
Σύμφωνα με τους μελετητές του φαινομένου οι –στην πλειονότητά τους Ρωσοεβραίοι– ολιγάρχες ανήκουν σε τρεις γενιές. Η πρώτη βρίσκεται στις ρίζες της πρωταρχικής συσσώρευσης του ρωσικού κεφαλαίου, τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ενωσης και τα πρώτα μετασοβιετικά, που ανέδειξαν ως ηγετικές και πασίγνωστες τις φιγούρες του Μπαρίς Μπερεζόφσκι και του ξεχασμένου πλέον Βλαντίμιρ Γκουσίνσκι, που ζει μεταξύ Ισραήλ και Ευρώπης. Οι μπίζνες τους επεκτάθηκαν σε κάθε προσοδοφόρα κατεύθυνση, ανταλλαγές συναλλάγματος και πρώτες ιδιωτικές τράπεζες, υδρογονάνθρακες, εμπορία πρώτων υλών και αυτοκινήτων, ΜΜΕ, με τα οποία εξαγόρασαν πρωτοφανή πολιτική επιρροή, φτάνοντας να αποτελούν τους «νονούς» του Κρεμλίνου επί εποχής Γέλτσιν.
Στη δεύτερη γενιά, περί τα τέλη της δεκαετίας του 1990, των ιδιωτικοποιήσεων και της τελειωτικής διάλυσης της ΕΣΣΔ (τυπικώς το τέλος είχε επισυμβεί τον Δεκέμβριο του 1991), αναδείχτηκαν οι Ραμάν Αμπραμόβιτς, Μιχαήλ Χανταρκόφσκι, Ολέγκ Ντεριπάσκα και Αλεξέι Μορντασόφ, με έμφαση των δραστηριοτήτων στους υδρογονάνθρακες και τη μεταλλουργία. Με έμπνευση και πρωτοβουλία του Μπερεζόφσκι οι δύο γενιές συνεννοήθηκαν και προετοίμασαν την «απόσυρση» του άρρωστου και αντιδημοφιλούς Μπαρίς Γέλτσιν και την αντικατάστασή του από έναν «χρήσιμο Πινοσέτ», όπως οραματίζονταν τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος όφειλε να καθησυχάσει τις λαϊκές αντιδράσεις και να κατοχυρώσει τις εξουσίες και τα οικονομικά κέρδη της ρωσικής οικονομικής ολιγαρχίας. Τα πράγματα εξελίχθηκαν, βέβαια, ελαφρώς διαφορετικά, αφού οι δύο κορυφαίοι ολιγάρχες (Μπερεζόφσκι και Γκουσίνσκι) υποχρεώθηκαν να φύγουν από τη χώρα για να μη συλληφθούν, ενώ ο Μ. Χανταρκόφσκι εκτίει ακόμη ποινή φυλάκισης στη Σιβηρία.
Οι υπόλοιποι υποχρεώθηκαν να δώσουν όρκους πολιτικής υποταγής στο Κρεμλίνο του Β. Πούτιν, που διακήρυξε εξαρχής την πολιτική των «ίσων αποστάσεων» από τους επιχειρηματίες.
Σύμφωνα με τις δημοσιογραφικές τουλάχιστον εκτιμήσεις, η εποχή του «ώριμου» Πούτιν συνοδεύτηκε από την εμφάνιση της τρίτης γενιάς ολιγαρχών, όπως οι Γκενάντι Τίμτσενκο, Γιούρι Κοβαλτσούκ και Αρκάντι Ρότενμπεργκ, οι οποίοι παραμένουν στη «σκιά» του Κρεμλίνου, θεωρούνται «φίλοι» του προέδρου, συνδέονται με τις μυστικές υπηρεσίες, όπως και ο ίδιος, και κατά την ελβετική Le Temps θα κινδυνεύσουν μόνο με την πτώση του «συστήματος Πούτιν», δηλαδή σε δέκα ή και ενδεχομένως είκοσι χρόνια.
Κυνηγημένος από τη ρωσική κυβέρνηση και έχοντας χάσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του, κατέληξε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες στο Λονδίνο ο άνθρωπος-σύμβολο των Ρώσων ολιγαρχών Μπαρίς Μπερεζόφσκι, ο οποίος, σύμφωνα με τις βρετανικές Αρχές, πιθανότατα απαγχονίστηκε στο μπάνιο του, ενώ από την ιατροδικαστική έρευνα διαπιστώθηκε ότι έφερε και κάταγμα στα πλευρά του. Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, ο 67χρονος Μπερεζόφσκι είχε ζητήσει με επιστολή του στον Β. Πούτιν «άδεια» να επιστρέψει στη Ρωσία, αναγνωρίζοντας πολλά από τα «λάθη» του. Αυτό το άδοξο τέλος ήταν «και αυτό που του άξιζε», σύμφωνα με πολλούς Ρώσους αξιωματούχους, που τον ενοχοποιούν για «δαιμονισμένες» αντιπουτινικές επιχειρήσεις, έως και ηθική αυτουργία σε μαζικές τρομοκρατικές επιθέσεις.
avgerinos@ellada-russia.gr
