Συνέντευξη στην Ελένη Τσερεζόλε«Η Τουρκία υποχρεώθηκε, με την κάλυψη της «συγγνώμης», να υποχωρήσει και να αρχίσει την επαναπροσέγγιση με τον παλιό φίλο και σύμμαχο»: η ιστορικός, καθηγήτρια του Παντείου πανεπιστημίου, Σία Αναγνωστοπούλου, σχολιάζει την επαναπροσέγγιση Τουρκίας - Ισραήλ
* Πόσο η Τουρκία γενικά και ο Ερντογάν ειδικότερα, ωφελούνται από τη συγγνώμη Νετανιάχου για το Μαβί Μαρμαρά;
Η «εβραϊκή» συγγνώμη προς τον Ερντογάν υπό τη σκέπη του Μπάρακ Ομπάμα μπορεί να φαίνεται σαν μια μεγάλη επιτυχία της Τουρκίας, αφού με αυτήν το Ισραήλ παραδέχεται, εκτός των άλλων, και τον ρόλο της Τουρκίας ως μιας περιφερειακής ηγεμονικής δύναμης. Πράγματι, αυτή η «συγγνώμη» που πλήττει τον σκληρό πυρήνα της πολιτικής του Ισραήλ σε σχέση με το παλαιστινιακό, για το οποίο δεν ανέχεται καμιά εξωτερική παρέμβαση, συνιστά έμμεση αλλά σαφέστατη αποδοχή του ρόλου της Τουρκίας στον «μουσουλμανικό κόσμο» της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, μια άλλη ανάγνωση της «μικρής ιστορίας» της συγγνώμης υπό την πίεση της Αμερικής, μπορεί να μας επιτρέπει κάποιες άλλες προσεγγίσεις.
Η Τουρκία υποχρεώθηκε, με την κάλυψη της «συγγνώμης», να υποχωρήσει και να αρχίσει την επαναπροσέγγιση με τον παλιό φίλο και σύμμαχο -το Ισραήλ- γεγονός που δείχνει ότι η Τουρκία δεν μπορεί ή δεν της επιτρέπεται ο ρόλος του «κηδεμόνα» του «μουσουλμανικού κόσμου» της Μέσης Ανατολής.
Επιπλέον, δεν μπορεί μόνη της ή δεν της επιτρέπεται από μόνη της να διαφεντεύει τον χώρο της Μέσης Ανατολής. Σε αυτό να προστεθεί ότι ο μεγάλος αντίπαλος της Τουρκίας στον ρόλο της ως ηγεμονικής δύναμης της Μέσης Ανατολής δεν είναι το Ισραήλ αλλά η Αίγυπτος. Αν η Τουρκία, στο όνομα της προστασίας του «μουσουλμανικού κόσμου» από το Ισραήλ, προσπάθησε να τον συσπειρώσει προκειμένου να εδραιώσει ηγεμονία, γρήγορα αντιλήφθηκε ότι η Αίγυπτος δεν θα επέτρεπε εύκολα την μονοπώληση του «μουσουλμανικού κόσμου».
* Θα φέρει αυτή η εξέλιξη την Τουρκία κοντύτερα με τα κράτη της Μέσης Ανατολής με τα οποία έχει ανταγωνιστικές σχέσεις; Π.χ. με το Ιράν;
Η Μέση Ανατολή είναι ένα «καζάνι που βράζει». Αυτή η κοινότοπη διαπίστωση κρύβει ένα απίστευτα πολύπλοκων διαστάσεων πρόβλημα, το οποίο το πολιτικό όραμα του Νταβούτογλου δεν μπόρεσε να κατανοήσει. Ήταν πολύ πιο απλοϊκό απ’ όσο η κατάσταση στη Μέση Ανατολή επέτρεπε. Η Συρία δεν ευνόησε καθόλου τη στρατηγική της Τουρκίας, και η «συριακή άνοιξη» -όπως άλλωστε και η «αιγυπτιακή» για άλλους λόγους- δεν εξελίχθηκε όπως η Τουρκία οραματίστηκε.
Η Τουρκία δεν είναι η κατεξοχήν χώρα-προστάτης του «μουσουλμανικού κόσμου», ο οποίος δεν φαίνεται άλλωστε να αποδέχεται ασυζητητί την «προστασία» της. Από την άλλη μεριά το Ιράν, το οποίο αποτελούσε τον παραδοσιακό ανταγωνιστή της Τουρκίας αλλά και τον μελλοντικό σύμμαχο για την εδραίωση της ηγεμονίας της στη Μέση Ανατολή, δεν φαίνεται προς το παρόν να είναι διατεθειμένο να μοιραστεί με την Τουρκία το ίδιο όραμα. Πολύ περισσότερο που η «συγγνώμη» του Ισραήλ υπονομεύει αυτό το όραμα, αν και όσο υπήρξε. Η Τουρκία, παρά τα όσα λέγονται, ήταν και παραμένει σταθερός σύμμαχος των ΗΠΑ, και στο πλαίσιο αυτής της σχέσης ανέπτυξε το όραμα για τη Μέση Ανατολή, κι αυτό ακόμη και κατά τις περιόδους που φαινόταν να «αντιστέκεται» στην πολιτική των ΗΠΑ.
* Πόσο πρέπει να ανησυχήσει αυτή η εξέλιξη την κυπριακή Δημοκρατία;
Από την άλλη μεριά, η Κύπρος είναι το μοναδικό μέρος στο οποίο η Τουρκία έχει προς το παρόν υλοποιήσει την ηγεμονική της πολιτική. Στη βόρεια Κύπρο -στα κατεχόμενα- η Τουρκία ασκεί μια πολιτική ευρείας πλέον «τουρκοποίησης» μέσω του ιδιωτικού κεφαλαίου, το οποίο ελέγχει και «προστατεύει» το τουρκικό κράτος, καθώς και μέσω ενός διευρυμένου τουρκικού «εξισλαμισμού».
Οι Τουρκοκύπριοι χάνουν σταθερά τον έλεγχο του θεσμικού πλαισίου της κοινότητάς τους, ενώ οι ιδιωτικοποιήσεις από το τουρκικό κεφάλαιο και ο «εξισλαμισμός» ενός πληθυσμού που παραδοσιακά ήταν αδιάφορος θρησκευτικά καταδεικνύουν τις διαστάσεις της τουρκικής διείσδυσης στην τουρκοκυπριακή πλευρά του νησιού. Με δεδομένη την κρίση που αντιμετωπίζει η Κυπριακή Δημοκρατία, η οικονομική, θεσμική και πολιτισμική διείσδυση της Τουρκίας δεν προοιωνίζεται τα καλύτερα για την επίλυση του κυπριακού. Κάποτε επιμέναμε κάποιοι ότι το Κυπριακό δεν πρέπει να μένει άλυτο σε μια Μέση Ανατολή που «βράζει». Ίσως είναι η τελευταία ευκαιρία για να επιλυθεί ως πρόβλημα των δύο κοινοτήτων και όχι ως ένα νέο πρόβλημα, έτσι όπως διαμορφώνεται.
