Του Νίκου ΣτέλγιαΊσως να πρόκειται για μια ξεχασμένη ιστορία. Ποιον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει υποστηρίξει στο παρελθόν η Άγκυρα; Για τις νεότερες γενιές, για όσους αδιαφορούν για την ιστορία και για όσους πιστεύουν στα εθνικιστικά κλισέ το συγκεκριμένο ερώτημα ενδέχεται να μην έχει καμία απολύτως σημασία. Ωστόσο, για τον ιστορικό του σήμερα και του αύριο, για τον αναλυτή, ο οποίος γνωρίζει ότι στην πολιτική δεν ισχύουν οι κανόνες των μαθηματικών και κατά διαστήματα της απλής λογικής, το συγκεκριμένο ερώτημα έχει αρκετό ενδιαφέρον.
Πριν από πολλές δεκαετίες, την περίοδο που η κυπριακή κοινωνία ετοιμαζόταν να εκλέξει τον πρώτο πρόεδρο της δημοκρατίας, η τουρκοκυπριακή ηγεσία και η Άγκυρα έλαβαν μια στρατηγικής σημασίας απόφαση. Λίγους μόλις μήνες μετά τον τερματισμό των εχθροπραξιών και των οδομαχιών του εφιαλτικού καλοκαιριού του 1958, η άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής συμβιβάστηκε προσωρινά με την ιδέα της ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και ξεκίνησε την αναζήτηση πολιτικών συνοδοιπόρων στην δική μας πλευρά της πράσινης γραμμής. Η τουρκική πλευρά παραμέρισε για λίγο τα εθνικιστικά αντανακλαστικά της και επιχείρησε να βρει λογικές απαντήσεις σε μια σειρά σημαντικών ερωτημάτων: Με ποιον πρόεδρο της δημοκρατίας μπορούσε να βολιδοσκοπήσει περιθώρια συνεργασίας η Άγκυρα; Ποιος Ελληνοκύπριος πολιτικός μπορούσε να περιορίσει την δράση της ΕΟΚΑ; Πώς μπορούσε να επιτευχθεί η αναζωπύρωση του κυπριακού εμφυλίου κ.ο.κ.; Την περίοδο που τα συγκεκριμένα ερωτήματα έπεσαν στο τραπέζι των συζητήσεων της Άγκυρας, η τουρκική κυβέρνηση και η τουρκοκυπριακή ηγεσία προσέγγισαν θετικά την υποψηφιότητα του Μακαρίου για την προεδρία της δημοκρατίας. Έτσι, στις αρχές του 1959, οι τουρκοκυπριακές εφημερίδες ξεκίνησαν μια «σιωπηλή» εκστρατεία υποστήριξης της υποψηφιότητας του Μακαρίου. Το πολύτιμο αρχείο του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας ρίχνει φως σε αυτή την ιστορική πραγματικότητα και αναμένει τον Κύπριο ιστορικό με απώτερο στόχο τον εμπλουτισμό της κυπριακής ιστοριογραφίας.
Το πολιτικό «ειδύλλιο» της Άγκυρας με τον Μακάριο δεν κράτησε για πολύ καιρό. Τα όσα συνέβησαν μετά την περίοδο 1960 – 1963 θα πρέπει να είναι γνωστά σε πολλούς Κύπριους πολίτες. Το διαζύγιο των δυο πλευρών ήρθε την δεκαετία του ’70, όταν η Τουρκία έπληξε τον Μακάριο, στην πιο δύσκολη στιγμή του. Την στιγμή που ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναζητούσε διεθνή βοήθεια για να κρατήσει όρθια την Κυπριακή Δημοκρατία, η Τουρκία εισέβαλε στην χώρα του.
Από την εποχή του Μακαρίου μέχρι σήμερα, οι πρόεδροι της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν είχαν μεγάλη σημασία για την Άγκυρα και την τουρκοκυπριακή πλευρά. Η λογική ήταν απλή: «Όποιος και αν βρεθεί στο τιμόνι της Λευκωσίας, η διαχείριση και η διαιώνιση του Κυπριακού Προβλήματος είναι ο απώτερος στόχος». Αυτό ήταν το ιστορικό motto της άλλης πλευράς, το οποίο παρέμεινε «ζωντανό» και επίκαιρο μέχρι την περίοδο του Σχεδίου Ανάν. Στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, σε μια περίοδο που η τουρκική πλευρά άρχισε να εστιάζει στα δήθεν εναλλακτικά σχέδια, τα οποία αφορούν το μέλλον των Τουρκοκύπριων συμπατριωτών μας, στην άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής άρχισαν να πληθαίνουν τα αρνητικά σχόλια για το πρόσωπο των τελευταίων δυο προέδρων της δημοκρατίας.
Από την σκοπιά της Άγκυρας και των τελευταίων δυο τ/κ ηγεσιών, ο Τάσσος Παπαδόπουλος υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της ΕΟΚΑ μέχρι τον θάνατο του και δεν συμβιβάστηκε ποτέ με την ιδέα του «power sharing» στην νήσο. Ο διάδοχος του, Δημήτρης Χριστόφιας, υπήρξε ένας αποτυχημένος αριστερός ηγέτης, ο οποίος παρέδωσε τα «όπλα» στην εθνικιστική και λαϊκιστική μερίδα των ε/κ πολιτικών δυνάμεων μόλις στις πρώτες εβδομάδες της προεδρίας του.
Ποια είναι η σημερινή στάση της Άγκυρας και της τ/κ ηγεσίας απέναντι στις επικείμενες προεδρικές εκλογές; Οι δημοσιογραφικές πηγές και οι επαφές μας στην άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής μάς προϊδεάζουν σε ό,τι αφορά την απάντηση του συγκεκριμένου ερωτήματος: Αν ο Μαλάς είναι το τελευταίο «πυροτέχνημα» του ΑΚΕΛ, το οποίο αποχαιρετά την εξουσία για πολλές δεκαετίες, ο Λιλλήκας είναι ένας «επικίνδυνος» τυχοδιώκτης, ο οποίος ενώνει την εθνικιστική και λαϊκιστική δεξιά της Κύπρου στο όνομα του πολιτικού ρεβανσισμού (σ.σ. όρος που χρησιμοποιούν οι συνομιλητές μας). Σε ό,τι αφορά την υποψηφιότητα του Αναστασιάδη, η στάση της άλλης πλευράς είναι πολύ πιο διαφορετική. Σε αυτή την περίπτωση είμαστε αντιμέτωποι με μια «συγκρατημένη αισιοδοξία». Δανειζόμαστε τις κοινές επισημάνσεις των συνομιλητών μας: «Ο Αναστασιάδης είναι ένας φιλελεύθερος ηγέτης, ο οποίος αποδίδει σημασία στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και της διπλωματίας. Σε περίπτωση που λάβει τολμηρές αποφάσεις και αποδείξει ηγετικό σθένος, μπορεί να πραγματοποιήσει την διαφορά στο Κυπριακό. Ωστόσο, όλα κρέμονται από το νήμα μιας κλωστής. Οι πολιτικές συμμαχίες θα καθορίσουν το δικό του πολιτικό μέλλον και το μέλλον του Κυπριακού».
Θα είναι ο Αναστασιάδης ένας νέος Μακάριος; Ή θα επαναλάβει τα λάθη του Χριστόφια; Η Άγκυρα, λοιπόν, αναζητά απεγνωσμένα απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα…
* Ο Νίκος Στέλγιας είναι ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη
