Τι να περιμένουμε από τη δεύτερη θητεία του Μπαράκ Ομπάμα; Απαντούν οι Εντι Ζεμενίδης, Ουίλιαμ Ανθόλις και Τζον ΣιτιλίδηςΤρεις γνωστοί Ελληνοαμερικανοί με αφορμή τη δεύτερη θητεία
Ομπάμα μιλούν στην «Κ.Ε.» για την πορεία των διμερών και των εθνικών
θεμάτων και τις προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικήςΟ Εντι Ζεμενίδης, εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου
Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC), εστιάζει στις εναλλαγές προσώπων από
την ελληνική πλευρά, σε αντίθεση με τη σταθερότητα της αμερικανικής
διπλωματικής «ελίτ».
* Παρά τις διακηρύξεις, υπήρξε μία ακόμη στασιμότητα από πλευράς αμερικανικής διπλωματίας σε σχέση με την ατζέντα των θεμάτων που απασχολούν Αθήνα - Ουάσιγκτον. Πού οφείλεται αυτό;
- Η αστάθεια σε θέματα διακυβέρνησης στην Ελλάδα παίζει ένα σημαντικό ρόλο. Βρισκόμαστε ήδη στον τέταρτο κατά σειρά υπουργό Εξωτερικών και στον τέταρτο κατά σειρά πρωθυπουργό από τη μέρα της εκλογής Ομπάμα, και με τις εσωτερικές οικονομικές διαταραχές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν υπάρχει περιθώριο. Αν λάβει κανείς υπόψη του τους εκπροσώπους της Ελλάδας στις ΗΠΑ, τον πρεσβευτή και τους προξένους κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας Ομπάμα, θα μπορούσε να υπάρξει εξαιρετική συνεργασία, αλλά δυστυχώς η οικονομική κρίση καταλάμβανε όλες τις θέσεις προτεραιότητας.
«Ανακύκλωση των ιδίων»
Ενας άλλος λόγος, κατά την άποψή μου, είναι η ανακύκλωση των ίδιων ατόμων από κυβέρνηση σε κυβέρνηση στις ΗΠΑ. Οι ίδιοι άνθρωποι που κατείχαν σημαντικές θέσεις επί κυβερνήσεως Μπους ή Κλίντον, σήμερα μπορεί να βρίσκονται επίσης σε σημαντικές θέσεις-κλειδιά στην κυβέρνηση Ομπάμα.
Αυτές οι πολιτικές ελίτ επί δεκαετίες διέθεσαν αρκετή ενέργεια στο να στηρίζουν την άποψη ότι η Τουρκία αποτελεί τη μεγαλύτερη μουσουλμανική «ελπίδα». Οταν ξοδεύεις 30 χρόνια πιστεύοντας και στηρίζοντας αυτή την άποψη, ακόμα και όταν βλέπεις ότι η κατάσταση χειροτερεύει, δεν αλλάζεις στάση σε μια νύχτα.
Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ, μέσω αυτής της ελίτ, αρνούνται να δεχθούν ότι η κατάσταση της Τουρκίας χειροτερεύει, αγνοούν τις κινήσεις Ερντογάν, ενισχύουν και επιδοκιμάζουν τον Νταβούτογλου για την απουσία προβλημάτων με τις γειτονικές χώρες -κάθε άλλο παρά απουσία- και επίσης επιδοκιμάζουν δηλώσεις όπως αυτή περί επαναλειτουργίας της Σχολής της Χάλκης, χωρίς να κρίνουν το ότι οι δηλώσεις δεν γίνονται ποτέ πράξεις.
Αυτό, πιστεύω, οφείλεται καθαρά στην αντίληψη που επικρατεί χρόνια τώρα, ότι η Τουρκία είναι ή μπορεί να γίνει αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ.
Ανθόλις: Ιδια πολιτική
Ο Ουίλιαμ Ανθόλις, διευθύνων σύμβουλος του Brookings In, λέει ότι αρχικά τουλάχιστον θα δούμε συνέχιση της ίδιας πολιτικής.
* Τι σημαίνει μια δεύτερη θητεία Ομπαμα για την Ελλάδα;
- Σημαίνει αρχικά συνέχιση της ίδιας πολιτικής. Καθώς η Ελλάδα περνάει από ακόμα μια δύσκολη διαπραγμάτευση με την τρόικα για τα πακέτα οικονομικής ενίσχυσης, αυτό που έχουμε από τη μεριά των ΗΠΑ είναι μια ομάδα Αμερικανών αξιωματούχων οι οποίοι, ακόμα και αν δεν παραμείνουν εν δράσει στη δεύτερη θητεία, έχουν κατανοήσει και είναι γνώστες της περιοχής. Δεν χρειάζεται να επανασυστηθούν με τους «παίκτες» όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, και έτσι θα υπάρξει μια συνέχεια σε γενικές γραμμές, τουλάχιστον αρχικά. Μετά το πρώτο εξάμηνο ίσως να υπάρξουν αλλαγές στις προτεραιότητες, αλλά δεν θα υπάρξει μεγάλη περίοδος προσαρμογής. Πιστεύω ότι το πιο θετικό, από την οπτική γωνία της Ελλάδας, με την επανεκλογή Ομπάμα είναι η αίσθηση σιγουριάς και συνέχισης - κάτι που είναι αρκετά σημαντικό στις διεθνείς σχέσεις.
Σιτιλίδης: Πρώτα οι ΗΠΑ
Ο Τζον Σιτιλίδης, σύμβουλος στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εξηγεί τη στάση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και τις προτεραιότητες που το ίδιο θέτει. Κύπρος και Σκόπια δεν θεωρούνται σημαντικά.
* Η αμερικανική πολιτική αναφορικά με τα θέματα που απασχολούν την Ελλάδα (Σκόπια, Κυπριακό, ελληνοτουρκικά κ.ά.) εξαντλείται μόνο σε επίπεδο ρητορικής. Στη δεύτερη θητεία Ομπάμα υπάρχει κάποιος γεωπολιτικός λόγος και συμφέρον, ώστε ο αμερικανικός παράγοντας να συνδράμει θετικά στην επίλυσή τους;
- Οι Αμερικανοί πρόεδροι δεσμεύονται να υπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα και όχι να ασχολούνται με τα ζητήματα της Ελλάδας ή της Κύπρου ή οποιασδήποτε άλλης χώρας. Οτιδήποτε έχει να κάνει με την Ελλάδα και την Κύπρο αφορά κυρίως τοπικά, γεωστρατηγικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα ζητήματα ενέργειας, επεκτάσεις πολεμικών βάσεων, τρομοκρατίας, παράνομης μετανάστευσης. Ετσι, στην ουσία ποτέ δεν έχουν τεθεί συγκεκριμένα ζητήματα, όπως για παράδειγμα το ζήτημα της Χάλκης αυτό καθαυτό. Γι' αυτόν το λόγο βλέπουμε την αμερικανική πολιτική σαν μια σειρά υποσχέσεων από τους υποψηφίους, κυρίως από τη μεριά των Δημοκρατικών υποψηφίων, καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι υποψήφιοι έχουν σταματήσει εδώ και κάποιο διάστημα να κάνουν τέτοιου είδους δηλώσεις οι οποίες αφορούν αποκλειστικά εθνικές μειονότητες.
Από την άλλη μεριά, οι υποψήφιοι του Δημοκρατικού κόμματος τείνουν να δίνουν υποσχέσεις οι οποίες απευθύνονται σε διαφορετικές εθνικές μειονότητες. Ετσι, οι ελληνοαμερικανική κοινότητα απογοητεύεται συχνά λόγω αυτού το γεγονότος. Η Κύπρος είναι ακόμα υπό κατοχή και χωρισμένη στα δύο, το θέμα των Σκοπίων δεν έχει λυθεί ακόμα, η Χάλκη βρίσκεται ακόμα κάτω από την επίβλεψη της τουρκικής κυβέρνησης, το Πατριαρχείο υποφέρει ακόμα κάτω από την επίβλεψη του τουρκικού υπουργείου Θρησκευτικών Υποθέσεων. Ολα αυτά τα ζητήματα δεν πρόκειται να διορθωθούν επειδή απλά ένας Αμερικανός πρόεδρος αποφάσισε να τα διορθώσει. Οι εκάστοτε πρόεδροι των ΗΠΑ, καθώς και το αμερικανικό σύστημα εθνικής ασφάλειας, συνεργάζονται με συμμάχους και, δυστυχώς για την Ελλάδα και την Κύπρο, ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται και η Τουρκία, μια χώρα που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, τόσο σε τοπικές όσο και σε παγκόσμιες υποθέσεις, οι οποίες αφορούν άμεσα τις ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί προφανώς και δεν θεωρούν το θέμα της Κύπρου ένα σημαντικό ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Κανείς δεν πεθαίνει στην Κύπρο, το θέμα το διαχειρίζονται ομαλά, οπότε και επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε πιο επίκαιρα και σοβαρά ζητήματα. Το ίδιο ισχύει και με το θέμα των Σκοπίων. Δεν πρόκειται για ένα θέμα που δημιουργεί σοβαρές τριβές και εντάσεις. Ο ρόλος που θέλει να παίξει η Αμερική σε όλα αυτά τα ζητήματα δεν αφορά τη στήριξη της μιας ή της άλλης πλευράς, αλλά περισσότερο την ουδέτερη θέση του διαμεσολαβητή, ο οποίος απλώς βοηθάει στο να υπάρξει διάλογος και εντέλει λύση.
* Θα υπάρξουν εξελίξεις άμεσα;
- Για να είμαι ειλικρινής, δεν νομίζω ότι θα δοθούν άμεσες λύσεις στα ζητήματα αυτά από την Ουάσιγκτον. Ετσι, όσο περισσότερο οι χώρες αυτές περιμένουν να λυτρωθούν μέσω των ΗΠΑ, αντί να κάνουν οι ίδιες τα απαραίτητα βήματα ώστε να βρεθούν άμεσα λύσεις, τόσο περισσότερο θα ταλαιπωρούνται.
Φόβος για ΑΟΖ
Ο μεγαλύτερός μου φόβος αυτό το διάστημα αφορά το πρόσφατο ζήτημα της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και των χωρών της νοτιοανατολικής Μεσογείου, νότια του Καστελόριζου. Πρόκειται για ένα ζήτημα για το οποίο οι περισσότεροι Αμερικανοί, συμπεριλαμβανομένων και των άμεσα εμπλεκομένων σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας, αγνοούν την ύπαρξή του.Και αυτό ανήκει στην κατηγορία των διαφορών για τις οποίες τα κράτη καταλήγουν ακόμα και σε πόλεμο... Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν μπορούν να αντιληφθούν πόσο λεπτά και πόσο σημαντικά είναι αυτά τα ζητήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ετσι, αυτά είναι τα θέματα στα οποία οι Αμερικανοί τείνουν να εστιάζουν την προσοχή τους, στο να διαχειρίζονται διαμάχες - όχι απαραίτητα να τις λύνουν.
* Παρά τις διακηρύξεις, υπήρξε μία ακόμη στασιμότητα από πλευράς αμερικανικής διπλωματίας σε σχέση με την ατζέντα των θεμάτων που απασχολούν Αθήνα - Ουάσιγκτον. Πού οφείλεται αυτό;
- Η αστάθεια σε θέματα διακυβέρνησης στην Ελλάδα παίζει ένα σημαντικό ρόλο. Βρισκόμαστε ήδη στον τέταρτο κατά σειρά υπουργό Εξωτερικών και στον τέταρτο κατά σειρά πρωθυπουργό από τη μέρα της εκλογής Ομπάμα, και με τις εσωτερικές οικονομικές διαταραχές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν υπάρχει περιθώριο. Αν λάβει κανείς υπόψη του τους εκπροσώπους της Ελλάδας στις ΗΠΑ, τον πρεσβευτή και τους προξένους κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας Ομπάμα, θα μπορούσε να υπάρξει εξαιρετική συνεργασία, αλλά δυστυχώς η οικονομική κρίση καταλάμβανε όλες τις θέσεις προτεραιότητας.
«Ανακύκλωση των ιδίων»
Ενας άλλος λόγος, κατά την άποψή μου, είναι η ανακύκλωση των ίδιων ατόμων από κυβέρνηση σε κυβέρνηση στις ΗΠΑ. Οι ίδιοι άνθρωποι που κατείχαν σημαντικές θέσεις επί κυβερνήσεως Μπους ή Κλίντον, σήμερα μπορεί να βρίσκονται επίσης σε σημαντικές θέσεις-κλειδιά στην κυβέρνηση Ομπάμα.
Αυτές οι πολιτικές ελίτ επί δεκαετίες διέθεσαν αρκετή ενέργεια στο να στηρίζουν την άποψη ότι η Τουρκία αποτελεί τη μεγαλύτερη μουσουλμανική «ελπίδα». Οταν ξοδεύεις 30 χρόνια πιστεύοντας και στηρίζοντας αυτή την άποψη, ακόμα και όταν βλέπεις ότι η κατάσταση χειροτερεύει, δεν αλλάζεις στάση σε μια νύχτα.
Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ, μέσω αυτής της ελίτ, αρνούνται να δεχθούν ότι η κατάσταση της Τουρκίας χειροτερεύει, αγνοούν τις κινήσεις Ερντογάν, ενισχύουν και επιδοκιμάζουν τον Νταβούτογλου για την απουσία προβλημάτων με τις γειτονικές χώρες -κάθε άλλο παρά απουσία- και επίσης επιδοκιμάζουν δηλώσεις όπως αυτή περί επαναλειτουργίας της Σχολής της Χάλκης, χωρίς να κρίνουν το ότι οι δηλώσεις δεν γίνονται ποτέ πράξεις.
Αυτό, πιστεύω, οφείλεται καθαρά στην αντίληψη που επικρατεί χρόνια τώρα, ότι η Τουρκία είναι ή μπορεί να γίνει αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ.
Ανθόλις: Ιδια πολιτική
Ο Ουίλιαμ Ανθόλις, διευθύνων σύμβουλος του Brookings In, λέει ότι αρχικά τουλάχιστον θα δούμε συνέχιση της ίδιας πολιτικής.
* Τι σημαίνει μια δεύτερη θητεία Ομπαμα για την Ελλάδα;
- Σημαίνει αρχικά συνέχιση της ίδιας πολιτικής. Καθώς η Ελλάδα περνάει από ακόμα μια δύσκολη διαπραγμάτευση με την τρόικα για τα πακέτα οικονομικής ενίσχυσης, αυτό που έχουμε από τη μεριά των ΗΠΑ είναι μια ομάδα Αμερικανών αξιωματούχων οι οποίοι, ακόμα και αν δεν παραμείνουν εν δράσει στη δεύτερη θητεία, έχουν κατανοήσει και είναι γνώστες της περιοχής. Δεν χρειάζεται να επανασυστηθούν με τους «παίκτες» όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, και έτσι θα υπάρξει μια συνέχεια σε γενικές γραμμές, τουλάχιστον αρχικά. Μετά το πρώτο εξάμηνο ίσως να υπάρξουν αλλαγές στις προτεραιότητες, αλλά δεν θα υπάρξει μεγάλη περίοδος προσαρμογής. Πιστεύω ότι το πιο θετικό, από την οπτική γωνία της Ελλάδας, με την επανεκλογή Ομπάμα είναι η αίσθηση σιγουριάς και συνέχισης - κάτι που είναι αρκετά σημαντικό στις διεθνείς σχέσεις.
Σιτιλίδης: Πρώτα οι ΗΠΑ
Ο Τζον Σιτιλίδης, σύμβουλος στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εξηγεί τη στάση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και τις προτεραιότητες που το ίδιο θέτει. Κύπρος και Σκόπια δεν θεωρούνται σημαντικά.
* Η αμερικανική πολιτική αναφορικά με τα θέματα που απασχολούν την Ελλάδα (Σκόπια, Κυπριακό, ελληνοτουρκικά κ.ά.) εξαντλείται μόνο σε επίπεδο ρητορικής. Στη δεύτερη θητεία Ομπάμα υπάρχει κάποιος γεωπολιτικός λόγος και συμφέρον, ώστε ο αμερικανικός παράγοντας να συνδράμει θετικά στην επίλυσή τους;
- Οι Αμερικανοί πρόεδροι δεσμεύονται να υπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα και όχι να ασχολούνται με τα ζητήματα της Ελλάδας ή της Κύπρου ή οποιασδήποτε άλλης χώρας. Οτιδήποτε έχει να κάνει με την Ελλάδα και την Κύπρο αφορά κυρίως τοπικά, γεωστρατηγικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα ζητήματα ενέργειας, επεκτάσεις πολεμικών βάσεων, τρομοκρατίας, παράνομης μετανάστευσης. Ετσι, στην ουσία ποτέ δεν έχουν τεθεί συγκεκριμένα ζητήματα, όπως για παράδειγμα το ζήτημα της Χάλκης αυτό καθαυτό. Γι' αυτόν το λόγο βλέπουμε την αμερικανική πολιτική σαν μια σειρά υποσχέσεων από τους υποψηφίους, κυρίως από τη μεριά των Δημοκρατικών υποψηφίων, καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι υποψήφιοι έχουν σταματήσει εδώ και κάποιο διάστημα να κάνουν τέτοιου είδους δηλώσεις οι οποίες αφορούν αποκλειστικά εθνικές μειονότητες.
Από την άλλη μεριά, οι υποψήφιοι του Δημοκρατικού κόμματος τείνουν να δίνουν υποσχέσεις οι οποίες απευθύνονται σε διαφορετικές εθνικές μειονότητες. Ετσι, οι ελληνοαμερικανική κοινότητα απογοητεύεται συχνά λόγω αυτού το γεγονότος. Η Κύπρος είναι ακόμα υπό κατοχή και χωρισμένη στα δύο, το θέμα των Σκοπίων δεν έχει λυθεί ακόμα, η Χάλκη βρίσκεται ακόμα κάτω από την επίβλεψη της τουρκικής κυβέρνησης, το Πατριαρχείο υποφέρει ακόμα κάτω από την επίβλεψη του τουρκικού υπουργείου Θρησκευτικών Υποθέσεων. Ολα αυτά τα ζητήματα δεν πρόκειται να διορθωθούν επειδή απλά ένας Αμερικανός πρόεδρος αποφάσισε να τα διορθώσει. Οι εκάστοτε πρόεδροι των ΗΠΑ, καθώς και το αμερικανικό σύστημα εθνικής ασφάλειας, συνεργάζονται με συμμάχους και, δυστυχώς για την Ελλάδα και την Κύπρο, ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται και η Τουρκία, μια χώρα που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, τόσο σε τοπικές όσο και σε παγκόσμιες υποθέσεις, οι οποίες αφορούν άμεσα τις ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί προφανώς και δεν θεωρούν το θέμα της Κύπρου ένα σημαντικό ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Κανείς δεν πεθαίνει στην Κύπρο, το θέμα το διαχειρίζονται ομαλά, οπότε και επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε πιο επίκαιρα και σοβαρά ζητήματα. Το ίδιο ισχύει και με το θέμα των Σκοπίων. Δεν πρόκειται για ένα θέμα που δημιουργεί σοβαρές τριβές και εντάσεις. Ο ρόλος που θέλει να παίξει η Αμερική σε όλα αυτά τα ζητήματα δεν αφορά τη στήριξη της μιας ή της άλλης πλευράς, αλλά περισσότερο την ουδέτερη θέση του διαμεσολαβητή, ο οποίος απλώς βοηθάει στο να υπάρξει διάλογος και εντέλει λύση.
* Θα υπάρξουν εξελίξεις άμεσα;
- Για να είμαι ειλικρινής, δεν νομίζω ότι θα δοθούν άμεσες λύσεις στα ζητήματα αυτά από την Ουάσιγκτον. Ετσι, όσο περισσότερο οι χώρες αυτές περιμένουν να λυτρωθούν μέσω των ΗΠΑ, αντί να κάνουν οι ίδιες τα απαραίτητα βήματα ώστε να βρεθούν άμεσα λύσεις, τόσο περισσότερο θα ταλαιπωρούνται.
Φόβος για ΑΟΖ
Ο μεγαλύτερός μου φόβος αυτό το διάστημα αφορά το πρόσφατο ζήτημα της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και των χωρών της νοτιοανατολικής Μεσογείου, νότια του Καστελόριζου. Πρόκειται για ένα ζήτημα για το οποίο οι περισσότεροι Αμερικανοί, συμπεριλαμβανομένων και των άμεσα εμπλεκομένων σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας, αγνοούν την ύπαρξή του.Και αυτό ανήκει στην κατηγορία των διαφορών για τις οποίες τα κράτη καταλήγουν ακόμα και σε πόλεμο... Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν μπορούν να αντιληφθούν πόσο λεπτά και πόσο σημαντικά είναι αυτά τα ζητήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ετσι, αυτά είναι τα θέματα στα οποία οι Αμερικανοί τείνουν να εστιάζουν την προσοχή τους, στο να διαχειρίζονται διαμάχες - όχι απαραίτητα να τις λύνουν.
