Tης Αιμιλίας Βουλβούλη*-  Οι σημερινές επαναληπτικές εκλογές στην Τουρκία ήρθαν ως επακόλουθο της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας προκειμένου να σχηματιστεί κοινοβουλευτική πλειοψηφία με βάση το αποτέλεσμα των εκλογών της 7ης Ιουνίου, οπότε και κανένα κόμμα δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία εδρών στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Οι προσπάθειες που φάνηκε να επιχειρεί το πρώτο κόμμα τού νυν πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και του προέδρου της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (το τουρκικό ακρωνύμιό του είναι ΑΚΡ) δεν καρποφόρησαν, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης και την προκήρυξη νέων εκλογών.

Οι πέντε μήνες που έχουν μεσολαβήσει από εκείνη την Κυριακή στις αρχές του Ιουνίου και τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα εκλογική επιτυχία της Αριστεράς να περάσει το όριο εισόδου στη Βουλή χαρακτηρίζονται αδιαμφισβήτητα ως πυκνός πολιτικός χρόνος. Η αρχική εκτίμηση πως το πρώτο (ΑΚΡ) και το τρίτο κόμμα, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP στα τουρκικά) θα σχημάτιζαν κυβέρνηση φάνηκε πως δεν ήταν ακριβής και το δεύτερο κόμμα, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το οποίο ιδρύθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ, δεν προσχώρησε στη λογική της «σταθερότητας» και τον σχηματισμό κυβέρνησης με τον σταθερό εχθρό του, το ΑΚΡ, που στα μάτια των ψηφοφόρων του CHP φαντάζει ως τον φορέα υπαναχώρησης του κοσμικού κράτους και της προσάρτησης της Τουρκίας στο άρμα της λεγόμενης Δύσης, παρακαταθήκη του ιδρυτή τόσο του κόμματός τους όσο και του τουρκικού έθνους κράτους.

Ο "σουλτάνος" και η "τρομοκρατία"

Στο μεταξύ, ο «σουλτάνος», όπως σκωπτικά αναφέρονται σ' αυτόν οι επικριτές του Τούρκου προέδρου, φάνηκε να αποσπάται προσωρινά από τη διαμάχη που έχει ξεσπάσει μεταξύ αυτού και του μέχρι πρότινος συμμάχου του, του ιμάμη και πατέρα του κινήματος Χιζμέτ, Φετουλάχ Γκιουλέν και να ασχολείται με μια παλιά γνώριμη της τουρκικής ηγεμονικής ρητορείας: την «τρομοκρατία». Το καλοκαίρι πέρασε με μάχες, πολλές φορές χαρακωμάτων, ανάμεσα σε κουρδικές ομάδες και τουρκικά σώματα ασφαλείας, με νεκρούς εκατέρωθεν, διεθνή εμπλοκή λόγω του ISIS, ο οποίος δραστηριοποιείται στα σύνορα με το τουρκικό Κουρδιστάν, τρομοκρατικές επιθέσεις σε αθώους πολίτες διαδηλωτές, οι οποίες είχαν ξεκινήσει παραμονή των εκλογών στο Ντιγιάρμπακιρ στην κεντρική προεκλογική ομιλία του Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) που συχνά χαρακτηρίζεται ως φιλοκουρδικό, παρ' ότι είναι μια συλλογικότητα με πολλές και ετερογενείς ομάδες. Τα τρομοκρατικά χτυπήματα συνεχίστηκαν στις 20 Ιουλίου στην πόλη Σουρούτς, η οποία βρίσκεται στην κουρδική επαρχία Σανλίουρφα, με βόμβα που είχε τοποθετηθεί σε συγκέντρωση μελών της Ένωσης Σοσιαλιστών Νέων, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες, και στην πρόσφατη επίθεση αυτοκτονίας στην Άγκυρα στις 10 Οκτωβρίου, με εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες, κατά τη διάρκεια πορείας ειρήνης. Αξίζει να σημειωθεί πως σε όλες τις επιθέσεις ανάμεσα στους νεκρούς υπήρξαν και μέλη του Κοινοβουλίου προερχόμενα από το HDP καθώς και γνωστοί ακτιβιστές από τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς αλλά και του CHP.

Δύο δρόμοι

Η ζωή όμως συνεχίζεται και η κατάσταση δεν θα μπορούσε να περιγραφεί καλύτερα από το προεκλογικό σύνθημα του HDP κατά τη διάρκεια αυτής της προεκλογικής περιόδου: "Σε πείσμα όλων ειρήνη, σε πείσμα όλων HDP". Αυτό το σύνθημα θα μπορούσε να συνοψιστεί στη φράση "Σε πείσμα όλων Δημοκρατία". Και αυτό φαίνεται να είναι το διακύβευμα των σημερινών εκλογών στην Τουρκία. Προφύλαξη και διεύρυνση της Δημοκρατίας ή διολίσθηση σ' έναν καταστροφικό για τη χώρα αυταρχισμό; Στην πρώτη περίπτωση, το HDP ξεπερνάει το 10% που αποτελεί το όριο για την είσοδο στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση και στέκεται εμπόδιο στα σχέδια αναθεώρησης του Συντάγματος προς την κατεύθυνση δημιουργίας μια προεδροκεντρικής Δημοκρατίας, με πρωτοφανή συγκέντρωση εξουσιών σε μόνο έναν άνθρωπο. Στη δεύτερη περίπτωση, το HDP δεν εισέρχεται στο Κοινοβούλιο και ανοίγει ο δρόμος για την επιβολή ενός μονοπρόσωπου αυταρχισμού, η επιβολή ή όχι του οποίου επαφίεται στην κρίση του εκάστοτε προέδρου χωρίς δικλείδες ασφαλείας και χωρίς στην ουσία κοινοβουλευτικό έλεγχο.

Η πρακτική του μεγαλύτερου αριστερού κόμματος αυτή τη στιγμή στη γείτονα χώρα έχει αποδειχτεί ανθεκτική και εκλογικά επικερδής. Στις εκλογές της 7ης Ιουνίου κατάφερε να εξασφαλίσει περίπου το 13% του εκλογικού σώματος μ' έναν μεστό πολιτικό λόγο και μια ακόμα πιο μεστή πολιτική πρακτική. Δημοκρατική συμμετοχή, ποσόστωση υποψηφίων από κάθε «ξεχασμένο» χώρο της δημόσιας ζωής, διαρχία ανάμεσα σε μια γυναίκα κι έναν άντρα και φειδώ εξάρσεων, ενώ οι προβοκάτσιες ήταν επίμονες και πυκνές. Αυτό εκτιμήθηκε από το εκλογικό σώμα, αξιοσημείωτο ποσοστό του οποίου μετακινήθηκε από το κέντρο και το οιονεί σοσιαλδημοκρατικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Πρόκειται για ένα κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας που εσφαλμένα, κατά την άποψή μου, περιγράφεται ως εξευρωπαϊσμένο, αφού θεωρώ πως δεν μπορεί κανείς να διαχωρίσει τόσο εύκολα τη «Δύση» από την «Ανατολή». Πρόκειται για ένα μεγάλο ποσοστό το οποίο πολιτισμικά ταυτίζεται με τη λεγόμενη ρεπουμπλικανική περίοδο της τουρκικής Ιστορίας (τα πρώτα χρόνια της εγκαθίδρυσης του τουρκικού κράτους), τα κεκτημένα της οποίας δημιούργησαν μια αντιηγεμονία σε σχέση με τα «μεγαλεία» του οθωμανικού παρελθόντος, σε πλήρη αντιστοίχιση και πολλές φορές χρονική με τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρώπη.

"Δημοκρατικό έθνος"

Η συμπόρευση των οικονομικών διαδικασιών στην Τουρκία με αυτές του καπιταλιστικού «κέντρου» ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1940, με αποκορύφωμα τη δικτατορία του 1980, η οποία είχε σχεδόν αμιγώς οικονομικές στοχεύσεις. Όμως, όπως κάθε σύστημα ενέχει τη δυνατότητα διάλυσής του, έτσι κι αυτό που δημιουργήθηκε από αυτό το πραξικόπημα δημιούργησε έναν νέο αντιηγεμονισμό ο οποίος μπορεί να συγκριθεί, τηρουμένων των πολιτισμικών διαφορών, με την προτεσταντική ηθική του Βέμπερ και τη σύνδεσή της με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Αυτή αφορούσε την ανάδυση του Ισλαμοδημοκρατισμού, όπως ισχυρίζονταν στην αρχή της διακυβέρνησης του ο σημερινός πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, παραλληλίζοντάς τη μάλιστα με την ευρωπαϊκή Χριστιανοδημοκρατία.

Με βάση τα παραπάνω, το HDP αποτελεί ταυτόχρονα το πολιτικό υποκείμενο του Γκεζί καθώς και ένα μέτωπο που σ' αυτή την ιστορική συγκυρία αποτελεί έναν φορέα αντιηγεμονίας που ενσωματώνει όχι μόνο τα σύγχρονα αιτήματα των κινημάτων, όπως αυτά εκφωνήθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Γκεζί για δημοκρατική συμμετοχή, κοινωνική χειραφέτηση, αντικαπιταλιστική προοπτική, αλλά και την αναβίωση των αιτημάτων της ρεπουμπλικανικής περιόδου, τα οποία είχαν για καιρό υπαναχωρήσει σε επίπεδο δημόσιου λόγου. Αυτός ο συνδυασμός δεν αποτελεί τίποτε άλλο από την επίκληση αποκατάστασης της ειρήνης και των δημοκρατικών διαδικασιών μέσα σε πλαίσιο διαλόγου και όχι πολεμικών αντεκδικήσεων. Όπως έγραψε στον επίσημο λογαριασμό του στο Facebook ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, συμπρόεδρος του HDP: «Το μέλλον μας δεν θα είναι η δικτατορία, αλλά ένα δημοκρατικό έθνος».

Το αποτέλεσμα των εκλογών θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό το παραπάνω δίλημμα. Εάν οι εκλογές διεξαχθούν απρόσκοπτα και χωρίς δυσάρεστα «απρόοπτα», πιστεύω πως είναι δυνατόν να επαναληφθεί η εκλογική επιτυχία που κατέκτησε το HDP τον Ιούνιο και να αυξηθεί. Σε διαφορετική περίπτωση, η ρήση του Αζίζ Νεσίν πως "δύο πράγματα δεν ευδοκιμούν σ' αυτόν τον τόπο: Ο καφές και η Δημοκρατία" θα αποδειχτεί για άλλη μια φορά προφητική.

* Η Αιμιλία Βουλβούλη είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αμπντουλάχ Γκιουλ της Καισάρειας