Γράφει ο Ευάγγελος ΔιαμαντόπουλοςMA Middle East StudiesΗ επιλογή της τουρκικής κυβέρνησης να υιοθετήσει από την αρχή της συριακής κρίσης μία άκρως επιθετική στάση κατά του πρώην στενού συμμάχου της Προέδρου Άσαντ αποδεικνύεται ξεκάθαρα λανθασμένη. Κάθε μέρα που το καθεστώς του κόμματος Μπάαθ επιβιώνει ενώ το Ισλαμικό Κράτος συνεχίζει τις θηριωδίες του καθίσταται όλο και πιο ξεκάθαρο διεθνώς πως με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ο Άσαντ θα έχει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για μια λύση στο συριακό ζήτημα. Από την αρχή των ταραχών στη Συρία, το 2011, ο Ερντογάν προτίμησε όχι μόνο να γυρίσει την πλάτη στον πρώην στρατηγικό του σύμμαχο αλλά να στηρίξει δημοσίως και με θέρμη την, κατά ένα σημαντικό μέρος, ισλαμιστική αντιπολίτευση όπως έπραξε και με άλλα αδελφά του στοιχεία στις υπόλοιπες χώρες που έπληξε η επονομαζόμενη “Αραβική Άνοιξη.” Έπαιξε και χάνει.
Η φημισμένη τουρκική διπλωματία δεν αξιολόγησε σωστά πρώτα και κύρια τον ρώσικο παράγοντα στην περιοχή. Από την αρχή των ταραχών στη Συρία έως και σήμερα η Ρωσία παραμένει μια πιστή σύμμαχος της κυβέρνησης σε διπλωματικό, στρατιωτικό και ανθρωπιστικό επίπεδο. Η επιθυμία των τούρκων για επιβολή ζωνών ασφαλείας για τους πρόσφυγες και τους αντικαθεστωτικούς στη Βόρεια Συρία αποτελεί κόκκινο πανί για τους Ρώσους με το επιχείρημα πως κάτι τέτοιο θα παραβίαζε την εθνική κυριαρχία της αραβικής χώρας. Η αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία των ρώσων στη Συρία καθιστά ουσιαστικά αυτό το σενάριο επιστημονική φαντασία χωρίς τη δική τους αποδοχή καθώς οι τούρκοι δεν θα ρίσκαραν ποτέ να βρεθούν, έστω και κατά λάθος, απέναντι σε ρωσικά στρατεύματα. Στην προ ημερών επίσκεψή του στη Μόσχα, ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ Νετανιάχου πήρε μαζί του ανώτατα στελέχη του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας και ανακοίνωσε μετά τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο Πούτιν τη σύσταση ειδικού μηχανισμού για την αποφυγή τέτοιων ακριβώς ατυχών “συναντήσεων” στο έδαφος ή τους ουρανούς της Συρίας.
Στην πρόσφατη συνάντηση του ρώσου ΥΠΕΞ με τον τούρκο ομόλογό του στο Σότσι, ο Λαβρόφ συνόψισε την οπτική της Ρωσίας στο ζήτημα ως εξής: “Οι χώρες που ασχολούνται με το συριακό ζήτημα έχουν δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να καθίσουν και να περιμένουν την ουτοπία της ανατροπής του καθεστώτος Άσαντ, που δεν πιστεύει κανείς πλέον ως πιθανή. Η δεύτερη είναι να συμμετέχουν σε μία ρεαλιστική και ειλικρινή συνεργασία για να σωθεί αυτή η ιστορική περιοχή.” Ο ΥΠΕΞ Σινιρλίογλου έβλεπε την άστοχη πολιτική της Άγκυρας για τη Συρία να καταρρέει όσο ο Λαβρόφ του ανέλυε πως η συνεργασία με τον Άσαντ και το καθεστώς του κατά της τρομοκρατίας είναι μονόδρομος ενώ οποιαδήποτε άλλη σκέψη είναι ανεδαφική.
Τα νέα όμως και από την άλλη μεριά του Ατλαντικού μόνο θετικά δεν μπορούν να χαρακτηριστούν για τον Ερντογάν αφού η Ουάσιγκτον εξετάζει πλέον σοβαρά το ενδεχόμενο να συμπεριλάβει τον παράγοντα Άσαντ στην εξίσωση της επόμενης ημέρας για τη Συρία. Όσο το Ισλαμικό Κράτος γιγαντώνεται τόσο ο Άσαντ που αντέχει προβάλλει ως η λιγότερη κακή επιλογή. Το πρώτο επίσημο βήμα έγινε πριν λίγες ημέρες, μετά τη συνάντηση των ΥΠΕΞ των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου ο Κέρυ δήλωσε πως η Αμερική επιμένει στην απομάκρυνση του Άσαντ αλλά το πότε (“δεν χρειάζεται να είναι από τον πρώτο μήνα”) και πώς θα γίνει αυτό μένει να ξεκαθαριστεί στις διαπραγματεύσεις της Γενεύης. Ο Σινιρλίογλου δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη του την αλλαγή των ισορροπιών αφού σχολιάζοντας τις δηλώσεις του Κέρυ επέμεινε πως ο Άσαντ διεξάγει πόλεμο κατά των πολιτών του (συμπεριλαμβάνει και τους τζιχαντιστές άραγε σε αυτούς;) και δεν μπορεί να είναι μέρος μιας πολιτικής λύσης με κανέναν τρόπο.
Στη διάρκεια της τελευταίας συνεδρίασης του Αμερικάνικου Κογκρέσου σχετικά με τη Συρία αρκετοί Δημοκρατικοί εξέφρασαν έντονες αμφιβολίες στο κατά πόσο είναι λογικό να παραμένει ως προτεραιότητα η ανατροπή του Προέδρου της Συρίας την ώρα που οι τζιχαντιστές κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην περιοχή. Επίσης, όλο και συχνότερα εμφανίζονται άρθρα στον τύπο που καλούν σε διακοπή του πολέμου και στην έναρξη διαπραγματεύσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένου και του Άσαντ. Όσο και να παρακαλάει τη Δύση ο τούρκος Πρόεδρος για την επιβολή ζωνών ασφαλείας αυτό δεν δύναται να πραγματοποιηθεί χωρίς την αποστολή χερσαίων δυνάμεων, κάτι που είναι εκτός συζήτησης. Συγχρόνως, η καχυποψία πως το AKP του Ερντογάν ακολουθεί τη δική του ισλαμιστική στρατηγική στη Συρία δεν λείπει από τις δυτικές πρωτεύουσες μειώνοντας τη βαρύτητα των θέσεων της γείτονος.
Πράγματι, η Τουρκία εξαντλεί όλες της τις δυνάμεις κατά των κούρδων του PKK εντός της χώρας και στο Ιράκ ενώ προσπαθεί να αποτρέψει την επέκταση του επίσης κουρδικού PYD στις γειτονικές περιοχές της Συρίας αντί να μάχεται κατά του Ισλαμικού Κράτους. Οι ΗΠΑ θεωρούν το PYD και το στρατιωτικό του παρακλάδι YPG ως συμμάχους τους κατά των τζιχαντιστών παρά τις πιέσεις των Τούρκων να τα αναγνωρίσουν ως συγγενείς του PKK και να τα χαρακτηρίσουν τρομοκρατικές οργανώσεις. Οι επίμονες εκκλήσεις του Ερντογάν για την επιβολή ζωνών ασφαλείας κοντά στα συρο-τουρκικά σύνορα, δήθεν για τους πρόσφυγες, απλά επιτείνει την καχυποψία της Ουάσιγκτον πως το μόνο που ενδιαφέρει την Τουρκία είναι να μην εξαπλωθούν περαιτέρω οι κούρδοι κοντά στα σύνορά της.
Το τρίτο μεγάλο λάθος του Ερντογάν είναι ότι πίστεψε πως θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες ως μοχλό πίεσης για την επίτευξη των στόχων του στη Συρία. Από την αρχή της κρίσης η Τουρκία υποδέχτηκε τεράστιο όγκο προσφύγων στα εδάφη της χωρίς να τους επιτρέπει να αναχωρήσουν μαζικά προς την Ευρώπη θεωρώντας πως θα έπειθε έτσι το ΝΑΤΟ να αναλάβει έναν πιο ενεργό ρόλο κατά του Άσαντ. Όταν είδε πως οι δυτικές πρωτεύουσες δεν ακολουθούσαν τις παραινέσεις του κατά της συριακής κυβέρνησης στράφηκε στο Ισλαμικό Κράτος, η στήριξη της στο οποίο αναφέρεται στο διεθνή Τύπο και ψιθυρίζεται στις πρεσβείες. Ο Ερντογάν βοηθώντας τους τζιχαντιστές χειροτέρευε τη συριακή κρίση με διπλό στόχο την αποδυνάμωση του καθεστώτος Άσαντ αλλά και την προσέλκυση περισσότερων προσφύγων το δράμα των οποίων, νόμιζε, θα εξανάγκαζε τη διεθνή κοινότητα να επιβάλλει ζώνες ασφαλείας στη Βόρεια Συρία για την μετεγκατάστασή τους εκεί. Εφόσον ούτε αυτή η στρατηγική απέδωσε καρπούς, η Τουρκία προχώρησε στη σημερινή πολιτική της, που επηρεάζει και τη χώρα μας, αφήνοντας αλλά και προτρέποντας τους πρόσφυγες να μετακινηθούν προς την Ευρώπη. Με τη συνέχιση αυτής της ανεύθυνης πολιτικής και μεταφέροντας το πρόβλημα στην καρδιά της Δύσης η Τουρκία ευελπιστεί πως η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα θεωρήσουν τον Άσαντ ως ρίζα του προσφυγικού προβλήματος και θα τον τελειώσουν.
Ο τούρκος Πρόεδρος έπαιξε λανθασμένα τα χαρτιά του στο ζήτημα της γειτονικής Συρίας και επιμένει να ποντάρει σε λάθος επιλογές αντί να πάει πάσο. Ίσως να πρέπει να ακούσει τις παραινέσεις του πρώην Προέδρου και άσπονδου φίλου του, Αμπντουλλάχ Γκιούλ, που επανειλημμένα έχει καλέσει για μια πιο μετριοπαθή και λογική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή. Ο Πρόεδρος Άσαντ είναι επικεφαλής ενός αυταρχικού καθεστώτος τις πρακτικές του οποίου καταδικάζει ορθά η διεθνής κοινότητα. Όμως, η επιβίωση του μπααθικού κρατικού και στρατιωτικού μηχανισμού έπειτα από τέσσερα χρόνια ενός σφοδρού εμφυλίου πολέμου σε συνδυασμό με τη σχεδόν εξάλειψη αυτών που αποκαλούνταν “μετριοπαθής αντιπολίτευση” και τη γιγάντωση της απόλυτης φρίκης που ονομάζεται Ισλαμικό Κράτος, καθιστούν, καλώς ή κακώς, τον Άσαντ έναν από τους κύριους παίκτες με τους οποίους θα συζητηθεί αναγκαστικά μια μεσοπρόθεσμη βιώσιμη λύση. Εφόσον η Ρωσία και οι ΗΠΑ συγκλίνουν τελικά προς την παραδοχή αυτή, τα επίμονα σχέδια του Ερντογάν κατά του Άσαντ και των κούρδων θα είναι ήσσονος σημασίας και θα επιτείνουν απλά την απομόνωσή του.
