Δύσκολη εποχή για κάλπες. Η Τουρκία εισέρχεται σε αχαρτογράφητα νερά, με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να
προκηρύσσει πρόωρες εκλογές, αφού το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης
(AKP) απέτυχε να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού πριν από τη λήξη της
προθεσμίας που όριζε το σύνταγμα, στις 23 Αυγούστου. Η προσφυγή στις
κάλπες προγραμματίστηκε για την 1η Νοεμβρίου - έξι μόλις μήνες από τις
προηγούμενες εκλογές στις οποίες το κυβερνών κόμμα δεν κατάφερε να
συγκεντρώσει το απαραίτητο ποσοστό προκειμένου να σχηματίσει αυτοδύναμη
κυβέρνηση. Ωστόσο, όπως αποκαλύπτουν οι πρώτες δημοσκοπήσεις της
προεκλογικής περιόδου, το AKP έχει αυξήσει μόνο οριακά το ποσοστό του
και οι συσχετισμοί δυνάμεων στο Κοινοβούλιο δύσκολα θα αλλάξουν.
Αντίθετα, ειδικοί εκτιμούν ότι οι πρόωρες εκλογές θα διογκώσουν τα
προβλήματα της Τουρκίας, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο για τη χώρα: η
τουρκική λίρα καταποντίζεται, το Ισλαμικό Κράτος προελαύνει στα νότια
σύνορά της με τη Συρία, η ένταση μεταξύ της κυβέρνησης και των Κούρδων
κλιμακώνεται και ο κίνδυνος της κοινωνικής έκρηξης είναι ορατός.
Στελέχη της αντιπολίτευσης κατηγορούν τον Ερντογάν ότι σκόπιμα υπονόμευσε τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού μετά τις εκλογές του Ιουνίου, ενώ αναλυτές που παρακολουθούν τις πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία υποστηρίζουν ότι το AKP είχε αποφασίσει από την αρχή να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές. Το κόμμα έχασε σημαντικό μέρος της δύναμής του εξαιτίας της εκλογικής επιτυχίας του φιλο-κουρδικού Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), το οποίο μπήκε στο Κοινοβούλιο συγκεντρώνοντας το 13% των ψήφων.
Τον περασμένο Ιούλιο η τουρκική κυβέρνηση διέκοψε τις ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Κούρδους και ξεκίνησε εκστρατεία αεροπορικών επιθέσεων και συλλήψεων κατά του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Εκτοτε, η βία και οι κοινωνικές εντάσεις έχουν κορυφωθεί, με τον Ερντογάν να ελπίζει ότι με αυτόν τον τρόπο θα απομακρύνει τους ψηφοφόρους από το HDP. Δημοσκόπηση της Metropoll που διενεργήθηκε πρόσφατα δείχνει όμως ότι ούτε στις εκλογές του Νοεμβρίου το AKP θα επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, αφού προς το παρόν συγκεντρώνει μόλις το 41,7% στην πρόθεση ψήφου, τη στιγμή που το ποσοστό του στις εκλογές του Ιουνίου ήταν 40,9%. Παράλληλα, η οικονομική συγκυρία δεν βοηθάει το AKP, με την τουρκική λίρα να έχει χάσει το 9% της αξίας της έναντι του δολαρίου μέσα σε έναν μόλις μήνα (το 27% της αξίας της από τις αρχές του χρόνου) και τις ιδιωτικές επενδύσεις - την ατμομηχανή της ανάπτυξης της οικονομίας της Τουρκίας την τελευταία δεκαετία - να παραμένουν αναιμικές.
Εμμονή στο ντε φάκτο «προεδρικό» σύστημα
Η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι ο Ερντογάν προκειμένου να δρομολογήσει τις «επαναληπτικές» - όπως ο ίδιος τις αποκαλεί - εκλογές, θόλωσε τα όρια μεταξύ της εκτελεστικής εξουσίας και των προεδρικών αρμοδιοτήτων, φροντίζοντας να δείχνει (και να είναι) ο κύριος των εξελίξεων. Εξάλλου, ήταν ο ίδιος και όχι ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου εκείνος που προκήρυξε τις πρόωρες εκλογές. Λίγο προτού προβεί στην ανακοίνωση, δήλωσε ότι η χώρα έχει ήδη εξελιχθεί σε ένα ντε φάκτο προεδρικό σύστημα και κάλεσε για ακόμη μία φορά αυτή η αλλαγή να επισημοποιηθεί μέσω ενός νέου συνταγματικού πλαισίου. Οπως αναφέρουν δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο, ο Ερντογάν θα φροντίσει η προεκλογική εκστρατεία του AKP να διεξαχθεί με επίκεντρο τον ίδιο. Στο μεταξύ, εντείνει την επιθετική ρητορική του κατά των εσωτερικών και εξωτερικών «εχθρών» της Τουρκίας και ποντάρει στη δύναμη της πολιτικής βίας και της ανασφάλειας που ταλανίζουν τη χώρα το τελευταίο διάστημα προκειμένου να γυρίσουν οι ψηφοφόροι στην «αγκαλιά» του. «Πιστεύω ότι οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου θα είναι εκλογές για τη σταθερότητα ή την αστάθεια. Θεού θέλοντος, στη χώρα αυτή θα επέλθει και πάλι η σταθερότητα» είπε από την Αγκυρα.
Φεβζί Μπελγκίν: «Ο Ερντογάν διχάζει την κοινωνία και θυμώνει τους ψηφοφόρους»
«Ο Ερντογάν λειτουργεί ως πρόεδρος σε ένα ντε φάκτο προεδρικό σύστημα και διχάζει την τουρκική κοινωνία» είπε στο «Βήμα» ο Φεβζί Μπελγκίν, ειδικός στην τουρκική πολιτική και πρόεδρος του ερευνητικού ινστιτούτου Rethink στην Ουάσιγκτον των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πιστεύετε ότι το αποτέλεσμα των επερχόμενων εκλογών στην
Τουρκία θα είναι διαφορετικό από εκείνο του Ιουνίου; Σε τι προσβλέπει το
AKP;
«Δεν αναμένω το αποτέλεσμα των πρόωρων εκλογών να ευνοήσει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Οσον αφορά την ψυχολογία των ψηφοφόρων στη χώρα τα πράγματα μάλλον χειροτερεύουν. Δεδομένου ότι το AKP ήταν ακόμη το μοναδικό κυβερνών κόμμα, παρά τα αποτελέσματα των εκλογών της 7ης Ιουνίου, μπορούμε να φανταστούμε προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί ο θυμός τους. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ανασφάλειας και πόλωσης μετά τις εκλογές του Ιουνίου, ειδικά μετά τη διακοπή της εκεχειρίας μεταξύ του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και της τουρκικής κυβέρνησης, αλλά και εξαιτίας της ανησυχίας για την οικονομία με την υποτίμηση της τουρκικής λίρας».
Ο πρόεδρος Ερντογάν δέχθηκε επικρίσεις επειδή δεν έδωσε
διερευνητική εντολή στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) προτού προκηρύξει
εκλογές. Γιατί η αντιπολίτευση δεν μπορεί να αντιδράσει;
«Ο Ερντογάν λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό ως ο πρόεδρος σε ένα ντε φάκτο προεδρικό σύστημα. Βασίζει τη συμπεριφορά του στο επιχείρημα ότι είναι ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος από τον λαό με την πλειοψηφία των ψήφων. Επομένως, υποστηρίζει ότι το πολιτικό σύστημα έχει ήδη αλλάξει παρά το γεγονός ότι δεν έχει τροποποιηθεί το σύνταγμα. Πρόκειται για μια ντε φάκτο και αμφιλεγόμενη κατάσταση και συστημικοί δρώντες, όπως οι ένοπλες δυνάμεις, διστάζουν να επέμβουν. Επομένως δεν έδωσε τη διερευνητική εντολή στο CHP επειδή πιστεύει ότι μπορεί να το κάνει. Αυτό είναι ενάντια σε κάθε προηγούμενο αλλά και στην πολιτική παράδοση της Τουρκίας».
Πόσο θα επηρεαστεί η χώρα από τη διενέργεια πρόωρων εκλογών;
«Η Τουρκία είναι αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις, την επαναδραστηριοποίηση του PKK, την απειλή του Ισλαμικού Κράτους, την πτώση της λίρας. Αλλά η πλέον σημαντική πρόκληση είναι η αυξανόμενη ένταση και η πόλωση στην κοινωνία. Αυτή η κατάσταση τραβάει από το 2012. Τότε ήταν που ο Ερντογάν, ως πρωθυπουργός, παρουσίασε τα σχέδιά του για προεδρικό σύστημα και στην ουσία σαμπόταρε μια πολλά υποσχόμενη διαδικασία κατάρτισης νέου συντάγματος. Εκτοτε φροντίζει να βάζει την προσωπική του σφραγίδα με έντονο τρόπο σε κάθε πολιτική κατάσταση. Και με επιτυχία χειραγώγησε τις εξελίξεις μετά τις εκλογές της 7ης Ιουνίου, εμπόδισε τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, από μόνος του αποφάσισε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, τις οποίες αποκαλεί "επαναληπτικές εκλογές", δηλαδή σαν διορθωτικές εκείνων του Ιουνίου. Ο Ερντογάν εξακολουθεί να προσβλέπει στο προεδρικό σύστημα και για αυτόν τον λόγο ο διχασμός στην κοινωνία είναι μεγάλος».
