Ανταπόκριση από την Ιερουσαλήμ, Πάνος ΧαρίτοςΑπό τον Δεκέμβριο πέρυσι και την ξαφνική επίσκεψη Πούτιν στην Τουρκία, που είχε ως αποτέλεσμα τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream, μέχρι και σήμερα έχουν αλλάξει πολλά στις σχέσεις των δύο χωρών.Η ταχύτητα με την οποία διαφοροποιούνται τα δεδομένα αποτελεί αντικείμενο μελέτης. Εφόσον κάποιος προσεγγίσει και εμβαθύνει στις λεπτομέρειες και στην εξέλιξη της σχέσης μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, εντυπωσιάζεται από το πώς οι δύο πλευρές κατάφεραν να βρεθούν εκ νέου στο σημείο μηδέν, σε μια χρονική περίοδο που η προσέγγιση έδειχνε να αποτελεί την ιδανική επιλογή για διαφορετικούς λόγους για την κάθε χώρα.
Από την πλευρά τής Ρωσία,ς η "κάθοδος" του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Άγκυρα αποτελούσε μονόδρομο μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Η επιλογή της αναβάθμισης των σχέσεων με την Τουρκία δεν έγινε σε τυχαία χρονική στιγμή. Η αντιπαράθεση της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον για το ζήτημα της Συρίας, το Κομπάνι, τους Κούρδους, η τότε έκρυθμη κατάσταση στην Υεμένη (όπου η Τουρκία είχε επενδύσει επιχειρώντας να διευρύνει τη σφαίρα επιρροής της) και, τέλος, οι αποτυχημένες επιλογές προσώπων και ομάδων που στήριξαν τη Λιβύη και την Αίγυπτο είχαν οδηγήσει τον Ερντογάν σε αναζήτηση πατήματος που θα αναδείκνυε εκ νέου το βάρος και τον στρατηγικό ρόλο της χώρας του.
Η πρόταση Πούτιν για τον South Stream έδινε λύση στα προβλήματα που δημιουργούσε για τη Μόσχα ο δυτικός προσανατολισμός του Κιέβου και αποτελούσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την Τουρκία, που ήθελε να υπενθυμίσει σε διαφορετικές πλευρές τη γεωστρατηγική της θέση. Με ελάχιστη προετοιμασία και ταχείς ρυθμούς, η συμφωνία για τον αγωγό έκλεισε. Η Τουρκία πήρε την τιμή που ήθελε για τις ανάγκες της σε αέριο, διαπραγματεύτηκε και μια γενναία έκπτωση και οι δύο πλευρές έδειχναν ικανοποιημένες. Όταν επιλέγεις να χτίσεις γέφυρες με χώρες οι οποίες ιστορικά δεν αποτελούν εταίρους σου, θεωρείται ίσως λογικό ή και αυτονόητο πως θα διαχειριστείς τα λεπτά ζητήματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε τριβές τουλάχιστον με λεπτότητα. Όμως αυτό δεν συνέβη. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Μόσχα έχουν οδηγηθεί σε κλιμάκωση, με ορατά τα σημάδια αμφισβήτησης των όσων είχαν καταφέρει να τους ενώσουν.
Οι αιτίες της κόντρας
Η πρώτη εμφανής αιτία για την εξέλιξη αυτή ήταν η τακτική της Μόσχας απέναντι στους Τατάρους της Κριμαίας. Αν και στα ζητήματα αντικρουόμενων συμφερόντων η Άγκυρα πάντα επέλεγε ήπια προσέγγιση και επίλυση των όποιων διαφορών, η αντίδρασή της αυτή τη φορά προβλημάτισε όχι μόνο τη Μόσχα αλλά και τους ξένους διπλωμάτες και αναλυτές. Το τουρκικό ΥΠΕΞ καταδίκασε τη ρωσική τακτική απέναντι στους Τατάρους της Κριμαίας και ζήτησε την άμεση επαναλειτουργία του τηλεοπτικού σταθμού τους την οποία είχε διακόψει η Μόσχα.Η ενέργεια αυτή εξόργισε τη Ρωσία, η οποία, αν και αρχικά είχε αποφασίσει να στείλει χαμηλόβαθμη αντιπροσωπεία στο Γερεβάν της Αρμενίας για τις εκδηλώσεις των 100 χρόνων από τη Γενοκτονία, ανέκρουσε πρύμναν και αποφάσισε να μεταβεί ο ίδιος ο Πούτιν. Η ενέργεια αυτή της Τουρκίας δεν ήταν η μοναδική που προβλημάτιζε τον Ρώσο πρόεδρο.
Από τη συμφωνία του Δεκεμβρίου και τη συμφωνημένη έκπτωση του 6%, η Τουρκία εξακολούθησε να πιέζει ασφυκτικά για επιπλέον μείωση, συνδέοντας έμμεσα το έργο με το αίτημα. Τη στιγμή που οι συζητήσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας διέρχονται ένα δύσκολο στάδιο, η Άγκυρα στο υψηλότερο επίπεδο προσεγγίζει τη Ρουμανία, τη Μολδαβία, τη Λιθουανία και τη Σλοβενία, δηλαδή την αιχμή του ΝΑΤΟϊκού δόρατος στην περιοχή. Η αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ επισκέφθηκε επίσης τη χώρα, προωθώντας ζητήματα του ΝΑΤΟ.
Από την πλευρά της Μόσχας, εκτιμάται ότι η Τουρκία βρίσκεται σε αναζήτηση ταυτότητας, έχοντας απολέσει τον ρόλο που διεκδικούσε για τη Μέση Ανατολή και την Αραβική Χερσόνησο, με τη Σαουδική Αραβία να κυριαρχεί. Έχει επίσης εκδιωχθεί από τις εξελίξεις στη Βόρεια Αφρική και αναζητά τον δίαυλο για να επανέλθει στο προσκήνιο. Ο προσανατολισμός της για να το πετύχει είναι δυτικός, ωστόσο επιχειρεί την επαναφορά αυτή μέσω Μόσχας και γι' αυτό το Κρεμλίνο είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικό απέναντι στον Ερντογάν. Αναφορικά με τον αγωγό, το εγχείρημα παραμένει. Ωστόσο, κάτι που δεν έχει απαντήσει καμία από τις δύο πλευρές είναι ποιος και πώς θα το χρηματοδοτήσει. Η ανακοίνωση προ καιρού μιας ρωσικής τράπεζας για χρηματοδότηση του έργου, μόνο ως αστείο μπορεί να εκληφθεί.
Με το ρούβλι να υποτιμάται, τις τράπεζες να αδυνατούν να κυριαρχήσουν στην αγορά και το εμπόριο να έχει υποταχθεί στις κυρώσεις, ο Πούτιν δείχνει να έχει αρκετούς λόγους να ενδώσει στις επιθυμίες του Ερντογάν. Το θέμα είναι πόσο υποχωρητικός θέλει να φανεί ο ίδιος και πόσο ειλικρινής ή ευκαιριακή είναι η σχέση που επιδιώκει ο Τούρκος πρόεδρος.
