Μάιος 201...: Ενταση στο Αιγαίο ως αποτέλεσμα των κινήσεων της Αγκυρας στον τομέα της εξερεύνησης υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες ζώνες. Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό παρακολουθεί από κοντά τις τουρκικές κινήσεις. Ωστόσο, καθώς περνούν οι ημέρες αρχίζουν να γίνονται αισθητές οι ελλείψεις σε ανταλλακτικά (τουλάχιστον για οπλικά συστήματα δυτικής προέλευσης, που αποτελούν και το 95%), αλλά και καύσιμα, ως αποτέλεσμα των οικονομικών δυσκολιών της χώρας. Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζει και η Πολεμική Αεροπορία. Η προσπάθεια εξισορρόπησης μιας χώρας με εξαπλάσιο ΑΕΠ, οκταπλάσιο πληθυσμό, επόμενης γενιάς μαχητικά αεροσκάφη και πολεμικά πλοία και φιλοδοξίες ανάδειξης σε περιφερειακό ηγεμόνα, έχει γίνει πλέον αρκετά πιο δύσκολη. Διάβημα της Αθήνας προς την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζεται με σχετική αμηχανία από τους δύο οργανισμούς και η Ε.Ε. συστήνει και στις δύο πλευρές την αποφυγή προκλητικών κινήσεων και, αν καταστεί απαραίτητο, την προσφυγή στον ΟΗΕ.
Την κατάσταση περιπλέκει η αύξηση των παράτυπων μεταναστών, αλλά και προσφύγων, που κατά χιλιάδες διασχίζουν το Αιγαίο και φθάνουν σε ελληνικό έδαφος. Η Ελλάδα αντιμετωπίζεται πλέον από την Ε.Ε. ως μια από τις χώρες διέλευσης μεταναστευτικών ροών (όπως π.χ. η Τουρκία και το Μαρόκο), ενώ η απελευθέρωση από τις υποχρεώσεις των Πρωτοκόλλων του Δουβλίνου αντισταθμίζεται από την απουσία χρηματοδότησης και τεχνικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Ενωση προς την Ελλάδα. Η FRONTEX έχει πλέον αναπτυχθεί στα σύνορα των γειτονικών κοινοτικών χωρών (Ιταλία, Βουλγαρία, μελλοντικά ΠΓΔΜ και Αλβανία) για να εμποδίσει την προώθηση παράτυπων μεταναστών από το ελληνικό έδαφος προς την Ε.Ε. Υπάρχει έντονη ανησυχία για την ικανότητα των ελληνικών αρχών ασφαλείας να προστατεύσουν την εσωτερική δημόσια τάξη (καθώς διάφορες ριζοσπαστικές ομάδες κάνουν πιο αισθητή την παρουσία τους) και να ελέγξουν τη διακίνηση τζιχαντιστών, μαφιόζων αλλά και κάθε είδους λαθραίων αγαθών. Οι Ελληνες πολίτες δεν χρειάζονται μεν βίζα για να ταξιδέψουν στην Ε.Ε., αλλά τα ελληνικά διαβατήρια ελέγχονται προσεκτικά στα σημεία εισόδου, ενώ οι ΗΠΑ επαναφέρουν τη βίζα. Η Ελλάδα δεν συμμετέχει πλέον στην Europol και τη Eurojust, ενώ προφανώς βρίσκεται και εκτός Σένγκεν. Συνεχίζεται, ωστόσο, η -υπό όρους- παροχή πληροφοριών και τεχνικής βοήθειας από μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, που ανησυχούν για τη μετατροπή της Ελλάδας στο μαλακό -και διάτρητο- υπογάστριο της Ευρώπης.
Στον τομέα της ενέργειας, η Αθήνα μπορεί πλέον να προχωρήσει σε μια συμφωνία με τη Ρωσία για την κατασκευή της συνέχειας του Turkish Stream χωρίς να ανησυχεί για τυχόν αντιρρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο, η ελκυστικότητα της χώρας για τη Ρωσία, αλλά και για την Κίνα, μειώνεται σημαντικά μετά την έξοδο από την Ε.Ε., αφού τόσο η Μόσχα όσο και το Πεκίνο αντιμετώπιζαν την Ελλάδα ως μια πύλη εισόδου στην Ε.Ε. Ενδεχόμενη εσωτερική πολιτική αστάθεια, αλλά και ένταση με γειτονικές χώρες ενδέχεται να μειώσουν το επενδυτικό ενδιαφέρον μεγάλων εταιρειών υδρογονανθράκων. Η Ελλάδα βρίσκεται εκτός σχεδιασμών για την Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά Ενέργειας, και έχει απολέσει τη δυνατότητα κοινοτικής χρηματοδότησης για μεγάλα ενεργειακά έργα.
Εχοντας ξεπεράσει -ασφαλώς καταβάλλοντας σημαντικό τίμημα- την «ελληνική κρίση», η Ε.Ε. επιχειρεί να υλοποιήσει μια σειρά νέων πολιτικών σε τομείς όπως η Πολιτική Γειτονίας (ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου) και η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Αμυνας (όπου στη Στρατιωτική Επιτροπή δεν προεδρεύει πλέον Ελληνας αξιωματικός, η θητεία του οποίου τερματίστηκε πρόωρα) στις οποίες η Ελλάδα δεν έχει πλέον το δικαίωμα συμμετοχής και συνδιαμόρφωσης. Η Ελλάδα παραμένει στο ΝΑΤΟ, αλλά το κλίμα είναι πολύ βαρύ και η ελληνική συμμετοχή υποβαθμισμένη. Συνολικά, η αξιοπιστία, το διπλωματικό κεφάλαιο και το γόητρο της χώρας είναι στο χαμηλότερο σημείο της σύγχρονης ιστορίας της και η Ελλάδα βρίσκεται σχεδόν μόνη σε μια πολύ δύσκολη γειτονιά. Αποτελεί δε μοναδική περίπτωση χώρας που υποχρεώθηκε να εξέλθει από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και συγκεντρώνει το ενδιαφέρον τόσο άλλων υποψηφίων χωρών για μελέτη και αποφυγή των ελληνικών σφαλμάτων, όσο και της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας στον χώρο των κοινωνικών επιστημών.
Η αποφυγή του ανωτέρω σεναρίου, ασφαλώς φανταστικού και σε ορισμένα σημεία ακραίου, αλλά όχι απίθανου, πρέπει να βασιστεί στις ακόλουθες παραδοχές:
α. Αποτελεί υψηλή προτεραιότητα η παραμονή εντός Ευρωζώνης, καταβάλλοντας κάθε λογική προσπάθεια.
β. Η επιθυμία αποφυγής ενός GREXIT είναι δεδομένη για ολόκληρη την Ε.Ε., αλλά οι αρνητικές συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης (λόγω ατυχήματος) θα είναι μεν πολύ υψηλές, αλλά μάλλον διαχειρίσιμες για τα άλλα κράτη-μέλη, ενώ για την Ελλάδα η έξοδος από την Ε.Ε. θα είναι η μεγαλύτερη γεωστρατηγική ήττα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. γ. Η πλειοψηφία των στελεχών της κυβέρνησης και των κομματικών στελεχών, καθώς και η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, κατανοούν και υιοθετούν τα (α) και (β).
Ωστόσο, και παρά την κατανοητή ανάγκη αξιοποίησης της απειλής του GREXIT (και από τις δύο πλευρές) στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την επίτευξη μιας ευνοϊκότερης συμφωνίας, οι συνέπειες ενός ατυχήματος είναι τόσο εμφανώς καταστρεπτικές για τη χώρα μας που η διαπραγματευτική μας τακτική θυμίζει την προσπάθεια μπλόφας σε ένα παιχνίδι πόκερ όπου, όμως, όλα τα χαρτιά είναι ανοιχτά πάνω στο τραπέζι.
* Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
