Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΛΛΙΑΔεν το κρύβω. Οι τακτικές μου επισκέψεις στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν είναι συμπτωματικές. Αντιθέτως, είναι το αποτέλεσμα και η συνέπεια των επαφών που διατηρώ ζωντανές.
Η πρόσφατη επίσκεψη προέκυψε απο μια πρόσκληση του Αλί Αχμέτι, προέδρου του αλβανικού κόμματος «Δημοκρατική Ένωση για την Ενσωμάτωση» (Baskimi Democratik per Integrim, DUI), και αποτελεί μια δικαίωση. Θυμίζω ότι πρόκειται για τον αρχηγό της ένοπλης εξέγερσης του NLA (National Liberation Army) που εκδηλώθηκε, στις αρχές του 2001, στο έδαφος της πΓΔΜ. Ο θείος του, Fazli Veliu, κατείχε, επίσης, ηγετική θέση στην ιεραρχία του NLA.
Τις λεπτομέρειες της ελληνικής πολιτικής, προ και κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης του 2001, έχω λεπτομερώς καταγράψει στο βιβλίο μου «Η Άλλη Κρίση- Η Μαρτυρία Ενός Πρέσβη» (Αθήνα, 2013).
Εκτενή αποσπάσματα έχουν, επανειλημμένα, δημοσιευτεί στις εφημερίδες των Σκοπίων, των Τιράνων και της Πρίστινας, προκαλώντας μάλιστα συζητήσεις, αντιδράσεις και, ενίοτε, αμφισβήτηση.
Η πρόσκληση συμμετοχής μου στο Συνέδριο του Κόμματος του Αλί Αχμέτι συνιστά, μεταξύ άλλων, δικαίωση της ορθότητας της τότε πολιτικής μας. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα είχε κύρος και αξιοπιστία στα Βαλκάνια. Διέθετε σχέδιο, αλλά και τα μέσα για την υλοποίησή του. Έγιναν όλα σωστά; Η απάντηση είναι όχι. Έγιναν όμως αρκετά προς την σωστή κατεύθυνση.
Η Ελλάδα έπαιζε, τότε, το ρόλο που της άρμοζε. Ήταν, πραγματικά, ο αμφίδρομος αγωγός της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Βαλκάνια. Με τις όποιες αδυναμίες και τα προβλήματά της. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που -ακόμη και σήμερα- αναφέρονται στη Συνάντηση Κορυφής της Θεσσαλονίκης (Ιούνιος 2003) και στην, εν συνεχεία, έντονη δραστηριοποίηση της Ελλάδας (2004-2007) μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας για το Κόσοβο.
Είκοσι χρόνια πριν, θα ήταν αδύνατο να φανταστώ οτι ένα αλβανικό κόμμα θα ήταν ο βασικός πόλος πολιτικής σταθερότητας και υπευθυνότητας στη γειτονική μας χώρα! Κυρίως όμως δεν θα μπορούσαν να το διανοηθούν οι Σλαβομακεδόνες πολιτικοί, αξιωματούχοι και δημοσιογράφοι που, με αλαζονεία και υπεροψία, αντιμετώπιζαν την κοινότητα των Αλβανών. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι δική μου. Τη συμμερίζονται η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και οι σοβαρότεροι διεθνείς αναλυτές.
Αν, το 2001, ο πρόωρα εκλιπών πρόεδρος Boris Trajkovski δεν ανελάμβανε τη διαχείριση της κρίσης, με τη στήριξη των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχηματίζοντας κυβέρνηση εθνικής ενότητας, θα ήταν πολύ πιθανό η συνταγματική και πολιτειακή δομή της πΓΔΜ να ήταν σήμερα διαφορετική. Άλλωστε το σχέδιο αναδιάταξης της δομής της γειτονικής μας χώρας, πάνω σε γεωγραφική-εθνοτική βάση, ήταν στη σκέψη και στο σχεδιασμό σημαντικών παραγόντων του σλαβομακεδονικού κατεστημένου, μεταξύ των οποίων και στην επίσημη και γνωστή μας Ακαδημία Επιστημών (MANU).
– Με τους Αλβανούς της πΓΔΜ (Σκόπια, 27-30 Μαρτίου 2015)
Το ξενοδοχείο Holiday Inn, στο κέντρο των Σκοπίων, δεν είναι άλλο από το γνωστό Grand Hotel. Οι αναμνήσεις που έχω απο το “Grand” πάνε πολύ πίσω. Όταν, το 1994, επισκεπτόμουν αθόρυβα τα Σκόπια, αμέσως μετά την επιβολή του εμπάργκο και το κλείσιμο των συνόρων (Φεβρουάριος 1994).
Έχοντας αποφύγει, μέχρι στιγμής, να αναφερθώ σε εκείνη τη περίοδο, θεώρησα χρήσιμο να το πράξω στην ομιλία μου στο συνέδριο του DUI. Σημειώνω οτι είμαστε μόνο τέσσερις ξένοι προσκεκλημένοι ομιλητές: ο πρώην Ειδικός Αντιπρόσωπος (European Union Special Representative) της Ε.Ε. στην πΓΔΜ Erwan Fouere (2005-2011), ο π. Ειδικός Αντιπρόσωπος της Ε.Ε. στο Κόσοβο Peter Fieth (2008-2012), που ήταν και ο σημαντικότερος συνεργάτης του Χαβιέ Σολάνα κατά την κρίση του 2001, και ο Daniel Serwer, γνωστός και με σημαντική επιρροή στην Ουάσιγκτον, πανεπιστημιακός του S.A.I.S. Johns Hopkins University.
Η συμμετοχή ενός ομιλητού από την Ελλάδα κάθε άλλο παρά στερείται σημασίας. Η ομιλία μου, όπως και τα μηνύματά μου έπρεπε να είναι προσεκτικά. Τοσούτω μάλλον που το συνέδριο διεξάγεται σε μια περίοδο πολωτικής σύγκρουσης των πολιτικών δυνάμεων στην πΓΔΜ, δημοσιοποίησης του περιεχομένου τηλεφωνικών υποκλοπών, κορύφωσης της καθεστωτικής συμπεριφοράς του κυβερνητικού ομίλου υπό τον Νικόλα Γκρουέφσκι και επικράτησης μιας ατμόσφαιρας πολιτικής κρίσης και σήψης. Τα φαινόμενα αυτά επισημαίνονται και επικρίνονται από την Ε.Ε. και απο τη Ουάσιγκτον. Κυρίως όμως από τα διεθνή Μ.Μ.Ε. και τους πλέον έγκριτους αρθρογράφους -μεταξύ των οποίων και εκείνοι που, συνήθως, επικρίνουν την Ελλάδα για τη στάση της στο ζήτημα του ονόματος.
Ταυτόχρονα, όμως, η κυβέρνηση των Σκοπίων έχει επιδοθεί σε μια προσπάθεια μετακύλισης της ευθύνης στην Ελλάδα. Το σκεπτικό των ισχυρισμών τους συμπυκνώνεται στα εξής: «η καθυστέρηση των μεταρρυθμίσεων και η πολιτική πόλωση οφείλονται στην απογοήτευσή μας απο τη συνεχή παρεμπόδιση της ένταξής μας στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της άρνησης της Ελλάδος. Γι” αυτά που συμβαίνουν φταίει η Ελλάδα».
Όσο και αν ηχεί παράξενα, ο ισχυρισμός αυτός βρίσκει κάποια ανταπόκριση σε «ευήκοα ώτα». Οδηγεί δε –αρκετούς- στην επανάληψη της γνωστής μας ιδέας-πρότασης να συνδυαστούν, παράλληλα, η διαδικασία λύσης του ζητήματος του ονόματος με την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το λόγο αυτό, πιστεύω ότι αξίζει να προσεχθεί η πρόθεση της κυβέρνησης και, προσωπικά, του υπουργού Εξωτερικών κ. Νίκου Κοτζιά να επεξεργασθεί ένα πακέτο Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης προς την κατεύθυνση της πΓΔΜ. Αν μη τι άλλο, η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει στην εκτόνωση των νουθεσιών και ενθαρρύνσεων, που δέχεται τον καιρό αυτό, και η Αθήνα παράλληλα με τα διαβήματα προς τα Σκόπια. Επιπλέον δε, θα καταδείξει ότι τα δομικά προβλήματα της γειτονικής μας χώρας είναι ενδημικά και δεν οφείλονται στην στάση των Αθηνών στο ζήτημα του ονόματος.
Όπως ήταν φυσικό, στη αρχή αναφέρθηκα στην γνωριμία μου με τον Αλί Αχμέτι με τα ακόλουθα λόγια: «ο Ali Ahmeti χτίζει γέφυρες, όταν οι άλλοι χτίζουν αγάλματα. Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή, για εμένα, η πρόσκληση στο Πρώτο Θεματικό Συνέδριο του κόμματος Δημοκρατική Ένωση για την Ενσωμάτωση (DUI), όπως και η συμμετοχή μου σε ένα τόσο εκλεκτό και διακεκριμένο πάνελ.
Επιτρέψτε μου, πρώτα, να ευχαριστήσω τον Ali Ahmeti. Δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ την πρώτη μας συνάντηση, πριν από 13 ή 14 χρόνια, κάπου στο Τέτοβο, όταν ακόμα δεν του επιτρεπόταν να εγκαταλείψει το ‘ασφαλές καταφύγιό του’, ώστε να επισκεφτεί τα Σκόπια. Έκτοτε, το DUI κατάφερε να μετεξελιχθεί από ένα ένοπλο κίνημα σε ένα καλά οργανωμένο και πετυχημένο πολιτικό κόμμα.
Ο Ali Ahmeti έχει κερδίσει τον σεβασμό των Σκοπίων, των Βρυξελλών, αλλά και της Αθήνας, έχοντας αποκτήσει τη φήμη ενός διορατικού και σκεπτόμενου πολιτικού ηγέτη. Την ίδια ώρα που κάποιοι άλλοι ξοδεύουν χρήματα, πολιτικό κεφάλαιο και χρόνο για να χτίζουν αγάλματα, ο Ahmeti έχει καταφέρει να χτίσει γέφυρες επικοινωνίας, μεταξύ άλλων, και με την Αθήνα. Είναι δε ο μοναδικός πολιτικός ηγέτης από την χώρα σας, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει επίσημες επισκέψεις στην Αθήνα από το 2007.
Δεν έχω καμία πρόθεση να αναφερθώ σήμερα στα γεγονότα του 2001. Οι απόψεις μου, όπως και οι προσωπικές μου μαρτυρίες, έχουν γνωστοποιηθεί μέσω αρθρογραφίας μου σε εφημερίδες των Σκοπίων, των Τιράνων και της Πρίστινας, ενώ το βιβλίο μου, που εκδόθηκε το 2013, καταπιάνεται, λεπτομερώς, με αυτό το θέμα.
Επειδή η ταπεινότητα δεν είναι ένα λουλούδι που ανθίζει στην Ελλάδα, αξίζει -νομίζω- να αναφέρω ότι το DUI προσκάλεσε σήμερα σαν ομιλητή τον τότε Πολιτικό Διευθυντή της Ελλάδας για τις Βαλκανικές Υποθέσεις.
Αυτό το γεγονός ομιλεί αφ” εαυτού και αντικατοπτρίζει την ιδιαίτερα εποικοδομητική και θετική συμβολή της Ελλάδας, το 2001, τόσο σε επίσημο όσο και παρασκηνιακό επίπεδο. Θα ήθελα να αναγνωρίσω, επίσης, ότι, οι συμμετέχοντες σε αυτήν τη συζήτηση, είναι άνθρωποι, οι οποίοι με τα λόγια, αλλά και τις πράξεις τους, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και στο πολιτικό μετασχηματισμό των Βαλκανίων. Έχουν συμβάλλει, επίσης, στη σταθεροποίηση της χώρας σας. Με μεγάλη μου λύπη, διαπιστώνω ότι η συμβολή τους, σκοπίμως, παραβλέπεται σήμερα».
– «20 χρόνια πριν… Αναμνήσεις από το Παρελθόν»
Στη συνέχεια, αναφέρθηκα στην προσωπική μου ενασχόληση με την οικοδόμηση των σχέσεων των δύο χωρών, ήδη από το 1991, όταν υπηρετούσα σαν Πρώτος Σύμβουλος για τις Πολιτικές Υποθέσεις στην Μόνιμη Αντιπροσωπεία μας στον ΟΗΕ. Το σχετικό απόσπασμα έχει ως εξής:
«Έχω αφιερώσει, περισσότερα από 20 χρόνια, δουλεύοντας στην (ή για την) περιοχή μας. Από το 1991, όταν υπηρετούσα ως Πρώτος Σύμβουλος Πολιτικών Υποθέσεων στην Νέα Υόρκη, έχω βαθιά ανάμιξη στο λεγόμενο ‘ζήτημά μας’.
Η πρώτη φορά, που επισκέφθηκα τα Σκόπια, ήταν την άνοιξη του 1994, όταν ήμουν ο επικεφαλής του γραφείου της Ευρωπαϊκής Αποστολής Παρατηρητών (ECMM) στη Βουλγαρία. Εκείνη την εποχή, η Ελλάδα είχε διακόψει τη λειτουργία του Γενικού Προξενείου της στα Σκόπια και τις σχέσεις με τα Σκόπια, έκλεισε τα σύνορα, ενώ επέβαλε και εμπάργκο στη χώρα σας. Έμεινα, για περίπου έξι μήνες, στο ξενοδοχείο Grand Hotel, εδώ ακριβώς που γίνεται, σήμερα, το συνέδριό σας, βρισκόμενος υπό την παρακολούθηση του τότε υπουργού Εσωτερικών. Αυτό μου το εκμυστηρεύτηκε ο ίδιος, ένα χρόνο αργότερα, όταν είχα διοριστεί ως ο πρώτος Διπλωματικός Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στα Σκόπια. Αναμφίβολα, οι αναφορές του βοήθησαν τη μετέπειτα αποστολή μου…
Παρόλα αυτά, οι αρχές σας ποτέ δεν αποκάλυψαν την παρουσία μου στα ΜΜΕ της χώρας σας ή σε Έλληνες δημοσιογράφους. Έχετε την εντύπωση οτι κάτι ανάλογο θα ήταν εφικτό σήμερα; Το ερώτημα είναι ασφαλώς ρητορικό. Εργαζόμουν «ήσυχα», κάτω από την προστασία του Επικεφαλής του ΟΑΣΕ, πρέσβη Norman Anderson, ενός εκ των τριών Αμερικανών πρέσβεων τότε στα Σκόπια. Οι άλλοι δύο ήταν o πρώτος Αμερικανός πρέσβης στα Σκόπια, ο Victor Comras, και ο εκλιπών φίλος μου, πρέσβης Robert Frowick.
Παρά τις ταραχώδεις σχέσεις και την απουσία απευθείας διμερών επαφών, και οι δύο πλευρές είχαν καταλήξει στη διαπίστωση, χωρίς να έχουν συνεννοηθεί προηγουμένως μεταξύ τους, ότι θα ήταν αμοιβαία επωφελής η παρουσία κάποιου αξιωματούχου της Αθήνας στα Σκόπια.
Είχα τακτική επικοινωνία με τον εκλιπόντα πρέσβη Vanja Tosevski στην κατοικία του στην οδό Ulica Markovic 5. Διατηρούσαμε καλές σχέσεις από το 1993, στη Νέα Υόρκη, κατά τη διάρκεια των δύσκολων, αλλά και αμοιβαία επωφελών διαπραγματεύσεων που οδήγησαν στην υιοθέτηση της Απόφασης 817 (7 Απριλίου 1993) από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, σύμφωνα με το οποίο η χώρα σας μπορούσε να ενταχθεί στον Οργανισμό υπό την προσωρινή ονομασία ‘πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας’.
Oι Arben Xzaferi και Abdulrahman Aliti συγκαταλέγονταν ανάμεσα στους τακτικούς συνομιλητές μου. Με χαρά μου, βλέπω ότι η κόρη του τελευταίου, η Nora Aliti, παρευρίσκεται ανάμεσα μας.
Θυμάμαι ότι, πάντα, πετούσα από τη Σόφια, στην Αθήνα, μέσω Ζυρίχης προκειμένου τα ίχνη μου να μη γίνονται εύκολα αντιληπτά από τις αρχές, οι οποίες ποτέ δεν αντιλήφθησαν μια ‘σφραγίδα’ στο διαβατήριό μου. Ακόμα και σήμερα πιστεύω ότι ήταν μία από τις πιο δύσκολες αποστολές της καριέρας μου, η οποία απαιτούσε ιδιαίτερα λεπτούς χειρισμούς.
Αντιλαμβάνομαι ότι όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Παρόλα αυτά, μου φαίνεται σαν να έχουν συμβεί χτες και έχουν μείνει ανεξίτηλα χαραγμένα στη μνήμη μου. Κάποιοι από εμάς, στους οποίους ανατέθηκαν ειδικές και ριψοκίνδυνες αποστολές στο παρελθόν και έχουμε προσπαθήσει για την σφυρηλάτηση των διμερών σχέσεων, νιώθουμε ιδιαίτερα άβολα με την τωρινή κατάσταση».
Στη συνέχεια, θεώρησα χρήσιμο να αναφερθώ, σε έκταση, στο ζήτημα της νέας γενιάς των Σλαβομακεδόνων, υποκείμενα μιας άνευ προηγουμένου «πλύσης εγκεφάλου» που γίνεται επίσημα και συστηματικά. Το ζήτημα είναι ανησυχητικό. Οι νέοι που ήσαν το 2005 δέκα ετών, σήμερα είναι εικοσάρηδες. Προετοιμάζονται να στελεχώσουν τη δημόσια διοίκηση και τις ένοπλες δυνάμεις της πρώην Γιοργκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Να γίνουν πολιτικοί, δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί, διαμορφωτές, με τη σειρά τους, της κοινής γνώμης. Ποιοι; Αυτοί που έχουν, απο το δημοτικό σχολείο μέχρι σήμερα, διδαχθεί οτι στα νότια σύνορα τους υπάρχει μια εχθρική χώρα. Πώς θέλετε να μπορέσουμε να ζήσουμε αρμονικά με τη γενιά αυτή, όταν θα έλθει σε μια πενταετία στα πράγματα;
Στα σχολεία και στα πανεπιστήμιά τους, μέσα από τα εγχειρίδια και συγγράμματα, διδάσκονται, μεταξύ άλλων, ότι η Ελλάδα κατέχει παράνομα ένα τμήμα της Μακεδονίας. Δηλαδή, ότι η Ελληνική Μακεδονία δεν αποτελεί τμήμα της Ελλάδος. Πιστεύει κανείς ότι, αν σήμερα φαίνεται τόσο δύσκολο, αύριο θα είναι δυνατό να βρούμε λύση στο ζήτημα του ονόματος της γειτονικής χώρας;
– Σκόπια: η νέα γενιά και η πλύση εγκεφάλου – Η πολιτική του δογματισμού
Πιστεύω, αντιθέτως, ότι η νέα γενιά των Σλαβομακεδόνων θα έχει εντελώς αρνητική διάθεση και παγιωμένα αντανακλαστικά κατά της Ελλάδος. Να, λοιπόν, γιατί θεώρησα σκόπιμο να ρίξω το κύριο βάρος της ομιλίας μου στο ζήτημα αυτό, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της αλήθειας και της ειλικρίνειας. Το απόσπασμα έχει ως ακολούθως :
Αισθάνομαι ιδιαίτερα προβληματισμένος, στην πραγματικότητα ανήσυχος, για την εικόνα του «εχθρού» ή, έστω, του «κακού γείτονα», η οποία καλλιεργείται συστηματικά και είναι ενορχηστρωμένη, σε επίσημο επίπεδο, από τα Σκόπια εις βάρος της Ελλάδας. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο παιχνίδι. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει ένα ζήτημα βαθιάς ανησυχίας για την Αθήνα.
Το να φανατίζεις τη νέα γενιά της χώρας σου δεν είναι ο καλύτερος τρόπος, για να βελτιώσεις τις σχέσεις σου με το γείτονα σου. Διαπιστώνω, με λύπη, ότι η πολιτική του φανατισμού ξεκινά από τα σχολικά βιβλία. Βρίσκεται παντού, σε χάρτες, βιβλία, στο δημόσιο λόγο, όπως επίσης και στα (ελεγχόμενα από το κράτος) ΜΜΕ. Είναι παντού.
Δεν πρόκειται να αναφερθώ στον Μέγα Αλέξανδρο και στην επίσημη πολιτική του «εξαρχαϊσμού». Το μόνο που κατάφεραν ήταν να καταστήσουν την πόλη των Σκοπίων σε σύμβολο αντιπάθειας και μόνιμης πρόκλησης προς τους Έλληνες. Αυτό που, πράγματι, χρειάζονται είναι αγάλματα που να δείχνουν το δρόμο προς τις Βρυξέλλες και όχι προς τη Βαβυλώνα. Αντιλαμβάνομαι, βέβαια, ότι αυτό είναι ένα καλά ενορχηστρωμένο σχέδιο με υπολογισμένο ρίσκο.
Πριν από μερικά χρόνια, η αλβανική κοινότητα της χώρας αποτελούσε τον «εχθρό». Σήμερα, ή και πάντως μετά το 2007, η εθνικιστική ηγεσία των Σκοπίων έχει ταυτοποιήσει σαν εχθρό της την Ελλάδα. Η αφήγηση της ‘αδύναμης χώρας’, η οποία βασανίζεται από έναν ισχυρότερο γείτονα, δεν είναι κάτι καινούργιο. Παρόλα αυτά, η αφήγηση αυτή είναι ολοένα και εντονότερα παρούσα στην επίσημη ρητορεία.
Επιτρέψτε μου, αυτή τη στιγμή, να θυμηθώ, αλλά και να παραπέμψω σε όσους παίζουν το χαρτί του εθνικισμού στα Σκόπια, δυναμιτίζοντας την κοινή γνώμη και, ιδιαίτερα, τη νέα γενιά, τα λόγια του Αβραάμ Λίνκολν: ‘το πάθος μας βοήθησε μέχρι στιγμής, αλλά δεν μπορεί πλέον. Στο μέλλον θα μετατραπεί σε εχθρό μας’. Πολύ φοβάμαι ότι το μέλλον είναι ήδη το παρόν.
– Τα συστατικά της επίλυσης του ζητήματος της ονομασίας
Η Ελλάδα είναι έτοιμη να συμφωνήσει σε λύση μαζί σας σχετικά με το ζήτημα της ονομασίας, η οποία θα βασίζεται στα Ψηφίσματα 817 και 845 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και θα είναι σύμφωνη με τις Ανακοινώσεις των Συνόδων Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, το Σικάγο και το Κάρντιφ. Θα πρέπει, επίσης, να είναι σύμφωνη με τα επαναλαμβανόμενα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η Ελλάδα έκανε το ‘ένα βήμα παραπάνω’, το 2007, προτείνοντας τη λύση που θα βασίζεται σε ‘σύνθετη ονομασία, με γεωγραφικό προσδιορισμό, προς κάθε χρήση’. Δυστυχώς, η κυβέρνησή σας απέφυγε, σκοπίμως, να παρουσιάσει και να εξηγήσει τη σημασία της πρότασης αυτής (που αποτελούσε σημαντική αλλαγή σε σύγκριση με την προηγούμενη θέση της Ελλάδας) στους κυβερνητικούς της εταίρους, αλλά και στην κοινή γνώμη.
Έκτοτε, όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, παρά τις σημαντικές διαφορές τους σε μεγάλη σειρά ζητημάτων, έχουν στηρίξει αυτή τη πρόταση. Τη θέση αυτή υιοθέτησε και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, στο Κοινοβούλιο, του προγράμματος της κυβέρνησης συνεργασίας της οποίας ηγείται.
Η επικρατούσα άποψη στην Αθήνα είναι ότι δεν υπάρχει υπεύθυνος συνομιλητής στα Σκόπια. Όσοι, στην Ελλάδα, προσπάθησαν, κατά το πρόσφατο παρελθόν, να οικοδομήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με την ηγεσία σας, υπονομεύτηκαν, συστηματικά, από την άλλη πλευρά.
– Η «Πρωτοβουλία για την Επόμενη Γενιά»: ένα «πακέτο» ΜΟΕ από την Αθήνα
Παρόλα αυτά, αντιλαμβάνομαι ότι η Αθήνα πρόκειται να προτείνει στην κυβέρνηση σας ένα πακέτο Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Η αρχική αρνητική αντίδραση της κυβέρνησής σας δεν με εξέπληξε. Εύχομαι, ολόψυχα, να καταφέρετε να την μεταπείσετε. Πρέπει να προσφέρουμε στη νέα γενιά μια διαφορετική και καλύτερη προοπτική σε σύγκριση με το παρελθόν, αλλά ιδιαίτερα με το παρόν.
Αν έπρεπε να δώσουμε ένα τίτλο σε αυτό το πακέτο Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, θα πρότεινα να το ονομάσουμε «Πρωτοβουλία για την Επόμενη Γενιά». Ας προσφέρουμε σε αυτή την γενιά ένα καλύτερο μέλλον, στο οποίο οι δύο λαοί δεν θα είναι καταδικασμένοι απλά να είναι γείτονες, αλλά θα θέλουν να ζήσουν μαζί σαν φίλοι. Πρέπει να εργαστούμε μαζί για αλλάξουμε τη σημερινή κατάσταση».
– O αντίκτυπος
Είναι, πραγματικά, λυπηρό το γεγονός ότι οι διαδοχικές πολιτικές ηγεσίες στην Ελλάδα δεν έχουν αντιληφθεί τη σημασία της επικοινωνίας με τη κοινή γνώμη της γειτονικής μας χώρας.
Οι συναντήσεις στο επίπεδο των Πρωθυπουργών ή των υπουργών Εξωτερικών δεν αρκούν. Ειδικά, μάλιστα, στην περίπτωση των Σκοπίων, όπου τα ΜΜΕ είναι υπό τον απόλυτο έλεγχο του καθεστωτικού Ομίλου του Νικόλα Γκρουέφσκι σύμφωνα άλλωστε με τις επίσημες εκθέσεις και δηλώσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε., καθώς και των σημαντικότερων ινστιτούτων ερευνών. Η, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, αρθρογραφία σε επιλεγμένες εφημερίδες των Σκοπίων θα βοηθούσε να ακουστεί -άνευ παρεμβολών και διαστρεβλώσεων- η φωνή και η άποψη της Ελλάδος.
Οι εργασίες του συνεδρίου μεταδόθηκαν απευθείας απο την επίσημη κρατική τηλεόραση της πΓΔΜ. Το γνώριζα. Για το λόγο αυτό προσπάθησα να περάσω όσα μηνύματα ήθελα. Επίσης, το αμερικανικό μπλογκ peacefare.net του Daniel Serwer, ο οποίος, αρκετά συχνά αποδοκιμάζει την εν γένει στάση και πολιτική μας έναντι της πΓΔΜ, δημοσίευσε αυτούσια την ομιλία μου με τον τίτλο “Α Greek in Skopje”. Δημοσιεύτηκε, επίσης, σαν άρθρο στην εφημερίδα “Utrinski Vesnik” (8 Απριλίου).
Στο μεταξύ, τη Δευτέρα 6 Απριλίου, συναντήθηκαν, στη Βουδαπέστη, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδος Νίκος Κοτζιάς και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας Nikola Poposki.
Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση, ο υπουργός Εξωτερικών εξέφρασε τη στήριξή του στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται υπό τη διεύθυνση του προσωπικού απεσταλμένου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Matthew Nimetz, για το θέμα του ονόματος και επανέλαβε τις πάγιες ελληνικές θέσεις αναφορικά με την ευρωπαϊκή και ευρωατλαντική προοπτική της πΓΔΜ.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, έγινε μια πρώτη συζήτηση για την προοπτική υιοθέτησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης από τις δύο πλευρές, εξέλιξη που θα μπορούσε να οδηγήσει στη βελτίωση των διμερών σχέσεων και να υποβοηθήσει τις προσπάθειες εξεύρεσης μιας αμοιβαία αποδεκτής ονομασίας στο θέμα του ονόματος.
Καλόν θα ήταν πάντως να γνωρίζουμε ότι, ορισμένα απο τα ΜΟΕ που συζητούνται, είχαν προταθεί, στο παρελθόν, σε διάφορα επίπεδα από τα Σκόπια. Κυρίως δε με την επιστολή του πρωθυπουργού Νικολά Γκρουέφσκι προς τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, τον Ιούνιο του 2012, αμέσως δηλαδή μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Στην επεξεργασία της διαδικασίας των ΜΟΕ έχουν εμπλακεί, προτιμώντας τη μέθοδο της ήσυχης διπλωματίας, η Ουάσιγκτον κυρίως και, επικουρικά, οι Βρυξέλλες (Ε.Ε.).
– Η συνέχεια
Τη στιγμή αυτή, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχω στη διάθεσή μου, διαβλέπω τρία σενάρια για την εξέλιξη της συζήτησης για τα λεγόμενα Μ.Ο.Ε.
Κατά το πρώτο σενάριο , η συζήτηση για τα ΜΟΕ θα οδηγήσει σε μια εκτόνωση της βαριάς ατμόσφαιρας που επικρατεί στις σχέσεις Αθηνών -Σκοπίων, δημιουργώντας ταυτόχρονα τις προϋποθέσεις για την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας. Αυτό είναι ας πούμε το «καλό σενάριο». Κατά τη ταπεινή μου γνώμη, είναι το λιγότερο πιθανό. Μεταξύ άλλων, διότι η κυβέρνηση του κ. Γκρούεφσκι δεν θα έχει λόγο ύπαρξης, αν λύσει το πρόβλημα του ονόματος της γειτονικής χώρας πάνω στη γραμμή που έχει θέσει η Ελλάδα. Ο κ. Γκρούεφσκι έχει οικοδομήσει μια πολιτική ταυτότητα και ιδεολογία πάνω στην άρνηση της «εκχώρησης της ταυτότητας» στην Ελλάδα.
Κατά το δεύτερο σενάριο, η δρομολόγηση των συζητήσεων των ΜΟΕ, με αφ” υψηλού επιτήρηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα διευκολύνει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της πΓΔΜ με την Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς την τήρηση του όρου της προηγούμενης λύσης του ζητήματος του ονόματος. Η Αθήνα έχει συνείδηση του κινδύνου αυτού. Επιπλέον, ουδείς μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να έχουμε μια ουσιαστική εξέλιξη των συνομιλιών για τα ΜΟΕ, χωρίς ταυτόχρονη κατάληξη των συνομιλιών για το όνομα.
Κατά το τρίτο και πλέον ουδέτερο σενάριο, τόσο οι συνομιλίες για τα ΜΟΕ, όσο και για το όνομα, θα εξελίσσονται, χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη επίτευξης λύσης, η οποία να κινείται πάνω στις γραμμές που έχει, από το 2007, θέσει η Ελλάδα.
Την τελευταία στιγμή, λίγο προ της εκτύπωσης του περιοδικού, πληροφορούμαι, εγκύρως, ότι το πρώτο Μ.Ο.Ε. που βαίνει προς υλοποίηση, κοινή βουλήσει Αθηνών και Σκοπίων, είναι η διάνοιξη και λειτουργία μιας νέας μεθοριακής διόδου στην περιοχή του Αγίου Γερμανού (Πρεσπών). Πρόκειται για την υλοποίηση ενός αιτήματος της πΓΔΜ που είχε, επανειλημμένα, τεθεί κατά το παρελθόν. Ήδη, από το 1998. Πολύ παλιά, λειτουργούσε εκεί μια μεθοριακή δίοδος στη θέση με την ονομασία Παληό Τελωνείο (Stara Dogana).
Το άρθρο μας έστειλε ο πρέσβης Μαλλιάς. Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Αμυνα και Διπλωματία” τεύχος Μαΐου 2015
