Ο προσεχής Ιούνιος είναι φορτισμένος με σημαντικά διακυβεύματα.Είναι, κατ’άρχήν, ορόσημο για την ελληνική οικονομία. Θα πρέπει, ώς τότε, να έχει βρεθεί ένα βιώσιμο modus vivendi ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους δανειστές, χωρίς το οποίο το εγχώριο οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι καθίσταται αβέβαιο.Στις 7 Ιουνίου θα διεξαχθούν και οι βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία. Στόχος του Ταγίπ Ερντογάν είναι να συγκεντρώσει το κόμμα του τα δύο τρίτα των βουλευτών, ώστε να προχωρήσει σε συνταγματική αναθεώρηση. Η προτεινόμενη μετατροπή του πολιτικού καθεστώτος, από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό, θα ανοίξει τον δρόμο προς την εγκαθίδρυση ενός άκρως συγκεντρωτικού συστήματος. Αποσκοπείται, με τον τρόπο αυτό, να αναχαιτιστεί η φθορά ενός συγκροτήματος εξουσίας και ιδεολογίας, διά του οποίου η Τουρκία εξασφάλισε μεν οικονομική ανάπτυξη και διεθνή προβολή, αλλά ανέπτυξε σοβαρές εσωτερικές και εξωτερικές εντάσεις.
Η εκλογική επιτυχία δεν είναι βέβαιο ότι θα αποτρέψει τις συνέπειες από την συσσώρευση των αντιφάσεων· αν, όμως, δεν συγκεντρωθούν οι ζητούμενοι 367 βουλευτές, θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Καθώς το εκλογικό διακύβευμα του Ερντογάν είναι μείζον, θα αξιοποιηθούν προεκλογικά οι οποιεσδήποτε επιτυχίες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Όμως, με εξαίρεση την αδυνατισμένη οικονομικά και διπλωματικά Ελλάδα, το περιφερειακό γεωπολιτικό περιβάλλον δεν προσφέρεται.
Ο Ιούνιος είναι κρίσιμος, επίσης, καθώς αποτελεί τον ορίζοντα μιας διαδικασίας η οποία, εφ’όσον καταλήξει, θα οδηγήσει σε τεκτονικές αναδιατάξεις στην Μέση Ανατολή. Η ενδεχόμενη συμφωνία με το Ιράν θα επανεντάξει την μεγάλη αυτή χώρα στην διεθνή σκηνή. Ήδη, υπό συνθήκες αποκλεισμού, το Ιράν ασκεί ηγεμονικό περιφερειακό ρόλο· ανταγωνίζεται την τουρκική επιρροή. Παρά την μακροχρόνια αντιπαλότητα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ιράν επωφελήθηκε τα μέγιστα από την κατάρρευση του Ιράκ- στο παρελθόν, το ισχυρότερο αντίβαρό του στην περιοχή. Μπορούμε να φανταστούμε την εκθετική άνοδο της επιρροής της χώρας, εφ’όσον μετατραπεί σε οιωνεί σύμμαχο της Αμερικής στον πόλεμο κατά του ISIS. Χώρα με τεράστιους φυσικούς πόρους, υψηλό μορφωτικό επίπεδο και μακραίωνα πολιτισμό, το Ιράν θα μετατραπεί σε νέο Eldorado της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Η προοπτική αυτή εγείρει κατ’αρχήν ανησυχίες στους Ισραηλινούς. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι η πυρηνική απειλή τίθεται υπό έλεγχο χάρη στις συμφωνίες, το άνοιγμα του Ιράν στον διεθνή χώρο συνιστά μια βαρειά ήττα για το Ισραήλ και ένα σοβαρό λόγο για σχετική αποστασιοποίηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Τουρκία και το Ισραήλ, στρατηγικοί σύμμαχοι στην περιοχή κατά το παρελθόν, έχουν αποξενωθεί σημαντικά κατά τα τελευταία χρόνια, με αιτία τις ηγεμονικές τουρκικές φιλοδοξίες στον ισλαμικό κόσμο και με συνέπεια την πρόσφατη προσέγγιση του Ισραήλ με την Ελλάδα. Η διαφαινόμενη άνοδος της επιρροής του Ιράν ενδέχεται, όμως, να επανασυνδέσει τους δύο αντιπάλους του- ιδιαίτερα αν το Ισραήλ θεωρήσει ότι η Ελλάδα δεν αποδεικνύεται ισχυρός και αξιόπιστος σύμμαχος.
Η γεωπολιτική γεωμετρία είναι ρευστή. Τα σχήματα τα οποία θα προκύψουν εξαρτώνται από εξελίξεις, πολλές από τις οποίες αναμένονται τον Ιούνιο. Όμως, ακόμη και αν μπορούσε να προβλεφθεί το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών και των διαπραγματεύσεων με το Ιράν, η συνδυαστική τους δεν είναι σταθμίσιμη. Η αναμενόμενη, αλλά δυσπροσδιόριστη ανακατάταξη των γεωπολιτικών δομών έχει προκαλέσει νευρικότητα στους εμπλεκομένους παίκτες, επί παραδείγματι στην Σαουδική Αραβία, οι οποίοι ήδη προβαίνουν σε ριζικές παρεμβάσεις, επιδιώκοντας να προκαταλάβουν τις εξελίξεις ή να επιδράσουν στις συνέπειές τους.
Αυτή η ρευστότητα θα μπορούσε να αναδείξει τον γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδας- με προϋπόθεση, όμως, να είναι πράγματι σταθερός και προβλέψιμος παράγων. Δυστυχώς, η αβεβαιότητα έχει εισδύσει και στην δυτική όχθη του Αιγαίου. Αναμένοντας την έκβαση των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, η Ελλάδα είναι καταδικασμένη σε παθητικό ρόλο στο νέο μέγα μεσανατολικό «παίγνιο». Παραλλήλως, κινδυνεύει να υποστεί τις συνέπειες από την νευρικότητα η οποία χαρακτηρίζει την ηγεσία της γείτονος.
Οι τρεις κύκλοι, δηλαδή ο ελληνο-ευρωπαϊκός οικονομικός, ο τουρκικός εκλογικός και ο μεσανατολικός γεωπολιτικός, συμπίπτουν την ίδια χρονική στιγμή. Ο Ιούνιος 2015 ενδέχεται να αποβεί καταλυτικός.
* Ο κ. Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")
