Η εικόνα από την επιβλητική αίθουσα του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, όπου συναντήθηκαν ο Σεργκέι Λαβρόφ και ο Νίκος Κοτζιάς
την περασμένη Τετάρτη, υπήρξε τουλάχιστον εντυπωσιακή. Δεκάδες
φωτογράφοι και κάμερες απαθανάτιζαν τη συνάντηση των δύο υπουργών. Οπως
είπαν στη συνέχεια οι κ.κ. Λαβρόφ και Κοτζιάς, η Ρωσία και η Ελλάδα
προσβλέπουν στην αναθέρμανση, σε ένα «reset», των διμερών σχέσεων. «Η
νέα ελληνική κυβέρνηση επιβεβαίωσε όχι μόνο τη συνέχεια στις σχέσεις
μας αλλά και την επιθυμία ανάπτυξής τους με πιο γρήγορους ρυθμούς.
Είμαστε έτοιμοι ως προς αυτό» τόνισε δημόσια ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας.
Τι μέλλον θα έχει αυτό; Και πόσο θα επηρεάσει, αν επηρεάσει, τις σχέσεις
της Αθήνας με τους δυτικούς εταίρους της; Ηδη το κλίμα έχει επιβαρυνθεί
(υπερβολικά) στο πεδίο αυτό, όχι τόσο λόγω της «πολιτικής ίσων
αποστάσεων» που ο νέος υπουργός Εξωτερικών επιθυμεί να ακολουθήσει, όσο
από τις «απειλές» του μικρότερου κυβερνητικού εταίρου πως η Ρωσία θα
αποτελούσε εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης αν η Αθήνα δεν έλθει σε
συμφωνία με τους πιστωτές. Ερωτηθείς σχετικά, ο κ. Λαβρόφ είπε ότι
εφόσον κατατεθεί ένα τέτοιο αίτημα, θα εξεταστεί. Ρωσικές πηγές τόνιζαν
πάντως με νόημα, σε ιδιωτικές συνομιλίες τους, ότι το ενδεχόμενο αυτό
μοιάζει δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, λόγω των μνημονιακών προβλέψεων.
Το κλίμα πάντως θα... ζεσταθεί εν όψει των προετοιμασιών για τις εκδηλώσεις του «Ετους Ελλάδας στη Ρωσία» και του «Ετους Ρωσίας στην Ελλάδα» το 2016. Την ίδια χρονιά συμπίπτει η επέτειος της συμπλήρωσης 1.000 ετών ρωσικού μοναχισμού στο Αγιον Ορος. Σε ό,τι αφορά μια πιθανή επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα για να συναντηθεί με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, υπάρχει ενδεχόμενο ο Πρωθυπουργός να συμμετάσχει στον εορτασμό της 9ης Μαΐου, για τα 70 χρόνια από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα προβλήματα...
Η Μόσχα είχε έντονα απογοητευθεί από τη στάση της Αθήνας κατά τη
διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών. Η αιτία δεν ήταν άλλη από τη στάση την
οποία είχε τηρήσει η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση στη διαχείριση της
ουκρανικής κρίσης. Η Μόσχα ανέμενε συγκεκριμένα ότι η ελληνική φωνή θα
ακουγόταν πιο βροντερή στο Συμβούλιο της ΕΕ όταν συζητούνταν οι
κυρώσεις. Ανθρωποι που ήταν παρόντες σε εκείνες τις συνεδριάσεις
βεβαιώνουν πάντως ότι η ελληνική πλευρά ανεδείκνυε, διπλωματικά, τις
επιφυλάξεις της. Η ρωσική δυσαρέσκεια δεν είχε ποτέ εκδηλωθεί δημοσίως,
όσοι όμως συνομιλούσαν με ρωσικούς κύκλους δεν είχαν δυσκολία να τη
διαπιστώσουν.
Είναι επίσης σαφές ότι παρά τις τηλεφωνικές επικοινωνίες που είχε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος με τον κ. Λαβρόφ, η Μόσχα ποτέ δεν ξέχασε την επίσκεψή του στο Μαϊντάν του Κιέβου. Στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον περασμένο Σεπτέμβριο κατεβλήθη προσπάθεια να γεφυρωθεί το χάσμα και λίγο αργότερα έφθασε η πρόσκληση Λαβρόφ προς τον κ. Βενιζέλο.
...και η επανεκκίνηση
Ο βασικός τομέας όπου αναμένεται να εστιαστεί το «reset» των
ελληνορωσικών σχέσεων θα είναι η οικονομία. Η ρωσική πλευρά, όπως τόνισε
και ο κ. Λαβρόφ, θέλει να λειτουργήσει σύντομα η Μεικτή Διακυβερνητική
Επιτροπή, τόσο σε επίπεδο συμπροέδρων όσο και Ολομέλειας, με τη
συμμετοχή των προβλεπόμενων υπουργών.
Κρίσιμη παράμετρος είναι η ενέργεια. Η νέα κυβέρνηση επιθυμεί να παίξει ρόλο στη διαμετακόμιση του ρωσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά, εφόσον προχωρήσει το νέο σχέδιο του ρωσοτουρκικού αγωγού Turkish Stream. Ο αγωγός αυτός θα φθάνει ως τα ελληνοτουρκικά σύνορα, όπου ο σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένας κόμβος. Το αέριο αυτό θα μπορούσε να φθάσει στην Ευρώπη είτε μέσω αγωγών (όπως π.χ. ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός) είτε μέσω LNG, εφόσον κατασκευαστεί τερματικός σταθμός για υγροποιημένο αέριο στη Βόρεια Ελλάδα. Το ερώτημα εδώ βέβαια είναι πώς θα ισορροπήσει η Αθήνα ανάμεσα στη Ρωσία και στους Δυτικούς, που υποστηρίζουν τον ΤΑΡ και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας.
Υπάρχουν επίσης ο τουρισμός και οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Σε ό,τι αφορά τα ρωσικά αντίμετρα στις ευρωπαϊκές κυρώσεις, δεν λείπουν όσοι θα ήθελαν μια εξαίρεση της Ελλάδας από αυτές αν οι ελληνορωσικές σχέσεις βελτιωθούν. Ο αντίλογος στο σημείο αυτό είναι ότι αν η Ελλάδα εμφανίζεται να εξαιρείται, μόνη αυτή, ίσως η κίνηση αυτή να μην έκανε καλό στην εικόνα της εντός ΕΕ.
Το ρωσικό ενδιαφέρον για την ΤΡΑΙΝΟΣΕ παραμένει ισχυρό. Ο πρόεδρος των ρωσικών σιδηροδρόμων Βλαντίμιρ Γιακούνιν το έχει επαναλάβει πολλές φορές. Ωστόσο πηγές από τη Μόσχα τονίζουν ότι η ρωσική πλευρά θα αναμείνει να συγκεκριμενοποιηθεί το νέο πλαίσιο. Το ίδιο ισχύει για την περίπτωση που επανέλθει στο προσκήνιο ο «φάκελος ΔΕΠΑ». Ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμηθεί η συνάντηση που είχε ο Παναγιώτης Λαφαζάνης με τον γενικό διευθυντή της ρωσικής εταιρείας OAO Rosgeologia Ρομάν Πανόφ, στην οποία συζητήθηκαν και θέματα ερευνών υδρογονανθράκων.
Τέλος, η στρατιωτική συνεργασία παραμένει στην ατζέντα, αν και δεν έγιναν ειδικές αναφορές στις συνομιλίες της Μόσχας. Είναι γνωστό ότι στο ελληνικό οπλοστάσιο βρίσκονται ρωσικά συστήματα (S-300, TOR M1 κ.ά.) και η Αθήνα ενδιαφέρεται για την απρόσκοπτη συντήρηση και ροή ανταλλακτικών. Παράλληλα ο κ. Λαβρόφ ανέφερε ότι ετοιμάζονται και ορισμένες επιπρόσθετες συμφωνίες στον τομέα αυτόν.
Ο παράγοντας Τουρκία
Η αναθέρμανση των ελληνορωσικών σχέσεων σχετίζεται και με την
Τουρκία. Μετά τα ρωσικά αντίμετρα λόγω των ευρωπαϊκών κυρώσεων, η Αγκυρα
έσπευσε να καλύψει το κενό, αυξάνοντας τις εξαγωγές δικών της γεωργικών
προϊόντων προς τη Μόσχα. Γενικότερα, η ρωσοτουρκική οικονομική σχέση
βαίνει καλπάζουσα, ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση των σχεδίων για νέο
αγωγό αερίου αλλά και την ανάληψη της κατασκευής πυρηνικού σταθμού στο
Ακούγιου από ρωσικές εταιρείες.
Στην εξίσωση υπάρχει και ο παράγων «Κυπριακό». Η ρωσική στάση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι πάντοτε κρίσιμη, δεν είναι όμως και χωρίς αντισταθμιστικά οφέλη. Διπλωματικοί κύκλοι σημείωναν επίσης ότι τον περασμένο Δεκέμβριο είχε προκληθεί έντονη ανησυχία σε Αθήνα και Λευκωσία από μια αποστροφή του προέδρου Πούτιν με την οποία εξισωνόταν, κατά κάποιον τρόπο, η Κυπριακή Δημοκρατία με το ψευδοκράτος (σ.σ.: η αναφορά του ήταν περί «ελληνικής Νότιας Κύπρου» και «τουρκικής Βόρειας Κύπρου»).
Διαμεσολάβηση
Η ουκρανική κρίση και η ευρωπαϊκή ασφάλεια
Η φράση του κ. Κοτζιά στη συνέντευξη Τύπου στη Μόσχα ότι «εμείς έχουμε μία αρχή στην αντιμετώπιση της Ρωσίας, την αρχή ότι η Ευρώπη και εμείς θα πρέπει πάντα να δείχνουμε σεβασμό σε μία μεγάλη δύναμη που μπορεί και πάντα έπαιξε όταν ήταν δυνατό έναν ειρηνικό ρόλο στην Ευρώπη» δεν πέρασε απαρατήρητη. Η νέα ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών θέλει να παίξει κάποιον διαμεσολαβητικό ρόλο στην υπόθεση της Ουκρανίας. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, αυτό ετέθη και στον γερμανό υπουργό Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Την ίδια στιγμή, θετικά αντιμετωπίζεται στην Αθήνα η ιδέα για μία νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, μία συζήτηση που έχει αρχίσει να διεξάγεται στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ. Το ζήτημα ήδη συζητείται από «επιτροπή σοφών» υπό τον γερμανό πρώην πρέσβη Βόλφγκανγκ Ισινγκερ. Στο τραπέζι αναμένεται να βρεθούν και οι σχετικές προτάσεις του ρώσου πρωθυπουργού Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, τις οποίες η Αθήνα είχε κρίνει θετικά όταν ασκούσε την προεδρία του ΟΑΣΕ (2009).
Η ουκρανική κρίση και η ευρωπαϊκή ασφάλεια
Η φράση του κ. Κοτζιά στη συνέντευξη Τύπου στη Μόσχα ότι «εμείς έχουμε μία αρχή στην αντιμετώπιση της Ρωσίας, την αρχή ότι η Ευρώπη και εμείς θα πρέπει πάντα να δείχνουμε σεβασμό σε μία μεγάλη δύναμη που μπορεί και πάντα έπαιξε όταν ήταν δυνατό έναν ειρηνικό ρόλο στην Ευρώπη» δεν πέρασε απαρατήρητη. Η νέα ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών θέλει να παίξει κάποιον διαμεσολαβητικό ρόλο στην υπόθεση της Ουκρανίας. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, αυτό ετέθη και στον γερμανό υπουργό Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Την ίδια στιγμή, θετικά αντιμετωπίζεται στην Αθήνα η ιδέα για μία νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, μία συζήτηση που έχει αρχίσει να διεξάγεται στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ. Το ζήτημα ήδη συζητείται από «επιτροπή σοφών» υπό τον γερμανό πρώην πρέσβη Βόλφγκανγκ Ισινγκερ. Στο τραπέζι αναμένεται να βρεθούν και οι σχετικές προτάσεις του ρώσου πρωθυπουργού Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, τις οποίες η Αθήνα είχε κρίνει θετικά όταν ασκούσε την προεδρία του ΟΑΣΕ (2009).
