Της Ευθυμίας Γιώσα
Το διήμερο 31 Οκτωβρίου με 1η Νοεμβρίου του περασμένου έτους πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης συνέδριο με θέμα τις απελάσεις του 1964. Το Σάββατο 7 Φεβρουαρίου του έτους που διανύουμε οι απελάσεις των Ρωμιών της Πόλης το ’64 έγιναν ημερίδα στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων με τους διοργανωτικούς φορείς και στις δύο περιπτώσεις να είναι οι ίδιοι: η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών (ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ.) και το Πανεπιστήμιο Bilgi εκ Τουρκίας.
Όσοι είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το Σάββατο τις ομιλίες των Ελλήνων και των Τούρκων επιστημόνων, αλλά και τις μαρτυρίες των ίδιων των απελαθέντων, επιχειρήσαμε συνειδητά ή ασυνείδητα, μια νοητική υπόθεση εργασίας η οποία συνίστατο στην ανατομία της μνήμης και ακολούθως στη λειτουργία της.
Συχνά γίνεται λόγος για συλλογική ή ιστορική μνήμη, έννοιες των οποίων μπορεί κανείς να γίνει κοινωνός όχι μόνο άμεσα, δηλαδή όντας ο ίδιος ο παραγωγός και ο διασώστης της μνήμης, αλλά και έμμεσα από τη θέση του ακροατή μιας μαρτυρίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εξάλλου, επιζεί, γενιά τη γενιά, η ιστορία: μέσω της καταγραφής των αναμνηστικών γεγονότων είτε απευθείας από την πηγή είτε από τα παράπλευρα ρυάκια που ξεκινούν από κείνη. Επομένως, η αξία τέτοιων συνεδρίων, πέρα από τη χάραξη μιας μελλοντικής οπτικής απέναντι στα πράγματα, εντοπίζεται ακριβώς στη διαλεκτική αναβίωση της ιστορίας με στόχο, συν τοις άλλοις, την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του “αμύητου”, μέχρι εκείνη τη στιγμή, κοινού. Κάθε φορά που ένας “αμύητος” προσπαθεί και τα καταφέρνει να “μυηθεί”, το αποτέλεσμα σαφώς και χαρακτηρίζεται από ατομικό κέρδος, εντούτοις, συν τω χρόνω, το κέρδος δεν μπορεί παρά να αποκτήσει συλλογικές διαστάσεις.
Κάπως έτσι, λοιπόν, η μνήμη δε γεννά μόνο το πνευματικό της τέκνο, τη νοσταλγία, ή δεν επικουρεί απλώς την ιστορία (πολλές φορές καθορίζοντάς την μέχρι και σε ανατρεπτικό βαθμό), αλλά έχει τη δύναμη να εμπνεύσει και να εκπαιδεύσει, θέτοντας τις βάσεις της κριτικής σκέψης και της έρευνας. Άξαφνα, γίνεται ένα γόνιμο πεδίο αλληλεπίδρασης και μάθησης, ξεπερνώντας τα στενά όρια των ατομικών αισθήσεων.
Είναι γνωστή, πλέον η φράση του Σεφέρη: “η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί” και η ημερίδα για τις απελάσεις επιβεβαιώνει την αλήθεια του συμπεράσματος. Μονάχα, όμως, όταν την αγγίξει κανείς (κι ας πονά) ανοίγει ο δρόμος της προόδου, της επίλυσης των προβλημάτων (ή, τουλάχιστον, της προσπάθειας υπερκερασμού τους) και της ενατένισης του μέλλοντος διεκδικώντας το με αξιοπρέπεια και χωρίς παρωπίδες. Άλλωστε, το μέλλον ενός έθνους φτάνει τόσο μακριά όσο και η ιστορική του μνήμη. Η καλιέργειά της είναι μονόδρομος.
http://www.mignatiou.com
Το διήμερο 31 Οκτωβρίου με 1η Νοεμβρίου του περασμένου έτους πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης συνέδριο με θέμα τις απελάσεις του 1964. Το Σάββατο 7 Φεβρουαρίου του έτους που διανύουμε οι απελάσεις των Ρωμιών της Πόλης το ’64 έγιναν ημερίδα στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων με τους διοργανωτικούς φορείς και στις δύο περιπτώσεις να είναι οι ίδιοι: η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών (ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ.) και το Πανεπιστήμιο Bilgi εκ Τουρκίας.
Όσοι είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το Σάββατο τις ομιλίες των Ελλήνων και των Τούρκων επιστημόνων, αλλά και τις μαρτυρίες των ίδιων των απελαθέντων, επιχειρήσαμε συνειδητά ή ασυνείδητα, μια νοητική υπόθεση εργασίας η οποία συνίστατο στην ανατομία της μνήμης και ακολούθως στη λειτουργία της.
Συχνά γίνεται λόγος για συλλογική ή ιστορική μνήμη, έννοιες των οποίων μπορεί κανείς να γίνει κοινωνός όχι μόνο άμεσα, δηλαδή όντας ο ίδιος ο παραγωγός και ο διασώστης της μνήμης, αλλά και έμμεσα από τη θέση του ακροατή μιας μαρτυρίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εξάλλου, επιζεί, γενιά τη γενιά, η ιστορία: μέσω της καταγραφής των αναμνηστικών γεγονότων είτε απευθείας από την πηγή είτε από τα παράπλευρα ρυάκια που ξεκινούν από κείνη. Επομένως, η αξία τέτοιων συνεδρίων, πέρα από τη χάραξη μιας μελλοντικής οπτικής απέναντι στα πράγματα, εντοπίζεται ακριβώς στη διαλεκτική αναβίωση της ιστορίας με στόχο, συν τοις άλλοις, την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του “αμύητου”, μέχρι εκείνη τη στιγμή, κοινού. Κάθε φορά που ένας “αμύητος” προσπαθεί και τα καταφέρνει να “μυηθεί”, το αποτέλεσμα σαφώς και χαρακτηρίζεται από ατομικό κέρδος, εντούτοις, συν τω χρόνω, το κέρδος δεν μπορεί παρά να αποκτήσει συλλογικές διαστάσεις.
Κάπως έτσι, λοιπόν, η μνήμη δε γεννά μόνο το πνευματικό της τέκνο, τη νοσταλγία, ή δεν επικουρεί απλώς την ιστορία (πολλές φορές καθορίζοντάς την μέχρι και σε ανατρεπτικό βαθμό), αλλά έχει τη δύναμη να εμπνεύσει και να εκπαιδεύσει, θέτοντας τις βάσεις της κριτικής σκέψης και της έρευνας. Άξαφνα, γίνεται ένα γόνιμο πεδίο αλληλεπίδρασης και μάθησης, ξεπερνώντας τα στενά όρια των ατομικών αισθήσεων.
Είναι γνωστή, πλέον η φράση του Σεφέρη: “η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί” και η ημερίδα για τις απελάσεις επιβεβαιώνει την αλήθεια του συμπεράσματος. Μονάχα, όμως, όταν την αγγίξει κανείς (κι ας πονά) ανοίγει ο δρόμος της προόδου, της επίλυσης των προβλημάτων (ή, τουλάχιστον, της προσπάθειας υπερκερασμού τους) και της ενατένισης του μέλλοντος διεκδικώντας το με αξιοπρέπεια και χωρίς παρωπίδες. Άλλωστε, το μέλλον ενός έθνους φτάνει τόσο μακριά όσο και η ιστορική του μνήμη. Η καλιέργειά της είναι μονόδρομος.
http://www.mignatiou.com
