Η νεότερη εκδοχή του στρατιωτικού δόγματος της Ρωσίας, το οποίο υπεγράφη από τον Πρόεδρο Vladimir Putin στα τέλη Δεκεμβρίου του 2014, ήταν σαφώς γραμμένη με το βλέμμα μισοστραμμένο προς την Ουκρανία. Η στρατιωτική επιχείρηση στα τέλη του Φεβρουαρίου του 2014 για την ασφάλιση της χερσονήσου της Κριμαίας και η πραγματική-παρά το ότι διαψεύδεται- υποστήριξη που η Ρωσία παρείχε στις δυνάμεις των ανταρτών στο Ντομπάς, κυρίως για να σταματήσει την επίθεση της κυβέρνησης της Ουκρανίας τον Αύγουστο του 2014 αποκάλυψαν νέες δυνατότητες και τακτικές τις οποίες κατέχει σήμερα ο Ρωσικός στρατός. Πρόκειται για μια μεγάλη διαφορά από τον στρατό που είδαμε να πολεμά στη Γεωργία το 2008. Η στρατιωτική μεταρρύθμιση έχει πετύχει και η εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφάλειας της Μόσχας έχουν αρχίσει να κάνουν χρήση της τακτικής της πρόληψης.
Υπάρχουν κάποιες μελέτες που έγιναν από Ρώσους συγγραφείς, οι οποίες είναι ειδικά σχεδιασμένες για τα παγκόσμια ακροατήρια και καταγράφουν τις αλλαγές που έχουν γίνει στη στρατιωτική οργάνωση της Ρωσίας, καθώς επίσης και αναλύουν τις κινήσεις των ρωσικών δυνάμεων κατά την τρέχουσα κρίση στην Ουκρανία. Κάτι τέτοιο κάνει και ένα βιβλίο που έχουν γράψει οι νεότεροι συγγραφείς του Κέντρου για την Ανάλυση Στρατηγικών και Τεχνολογιών (CAST) που έχει ως έδρα του τη Μόσχα. Το Brothers Armed: Military Aspects of the Crisis in Ukraine, την επιμέλεια του οποίου ανέλαβαν ο διευθυντής του CAST Ruslan Pukhov και ο Colby Howard και δημοσιεύθηκε το 2014 από την East View Press, η έδρα της οποίας βρίσκεται στη Μινεάπολη, είναι η τελευταία προσθήκη στη σειρά του CAST που στο παρελθόν περιέλαβε έργα σχετικά με τον πόλεμο στη Γεωργία, τη Ρωσική στρατιωτική μεταρρύθμιση και την αμυντική βιομηχανία της Κίνας.
Το βιβλίο ξεκινά με το ιστορικό υπόβαθρο της Κριμαίας, το οποίο έγραψε ένας από τους κορυφαίους αναλυτές του CAST, ο Vasiliy Kashin. Έχοντας περιγράψει σχολαστικά το καθεστώς της Κριμαίας ως μέρος της Ρωσικής αυτοκρατορίας, της Σοβιετικής Ένωσης και, τέλος, της Ουκρανίας, συμπεραίνει ότι «(η) προσάρτηση της Κριμαίας το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 2014 σαφώς δεν ήταν το αποτέλεσμα κάποιας μακροχρόνιας νομικής, διπλωματικής ή πολιτικής προετοιμασίας». Αντ’ αυτού, «η Ρωσία ενήργησε βάσει του έκτακτου χαρακτήρα της κατάστασης», με την Ουκρανία «ουσιαστικά να μην έχει μια κεντρική κυβέρνηση» και τον λαό της Κριμαίας να είναι «σαφώς» υπέρ, αν και ο ίδιος δεν το λέει ξεκάθαρα, της επαναπροσάρτησης στη Ρωσία.
Θα είχε νόημα, ιδιαίτερα σε ένα βιβλίο που έχει ως θέμα του τις στρατιωτικές αναλύσεις, το να συζητηθεί η στρατηγική λογική της απόφασης του Putin πρώτα να ασφαλίσει την Κριμαία στρατιωτικά και στη συνέχεια να την ενσωματώσει πολιτικά στη Ρωσία. Η επιχείρηση στην Κριμαία προφανώς δεν ήταν αποτέλεσμα «μακροχρόνιων νομικών, διπλωματικών, ή πολικών προετοιμασιών». Ήταν, όμως, πολύ καλά προετοιμασμένη από στρατιωτική και πληροφοριακή άποψη και εξετελέσθη έξοχα. Ο ίδιος ο Vladimir Putin και στις αρχές μάλιστα, δήλωσε ότι η κίνηση της Ρωσίας στην Κριμαία είχε ως στόχο να αποτρέψει τη μετατροπή της Σεβαστούπολης σε ναυτική βάση του ΝΑΤΟ, ως αποτέλεσμα του πραξικοπήματος στο Κίεβο. Με δεδομένη την έντονη ανησυχία της Μόσχας για την μετακίνηση της Ουκρανίας προς το ΝΑΤΟ, ακόμη και κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Viktor Yushchenko (2005-10), τα σχέδια έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να υπήρχαν για χρόνια. Η επιτυχία των Μαϊντάν το Φεβρουάριο του 2014 τα έθεσε σε εφαρμογή.
Ο Ουκρανικός στρατός δεν πυροβόλησε ούτε μια φορά σε κάποια προσπάθεια να υπερασπιστεί την Κριμαία. Στη συνέχεια, τα πήγε πολύ άσχημα στο Ντομπάς. Ωστόσο, όταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση το 1991, η Ουκρανία κληρονόμησε, εικονικά, τον δεύτερο πιο ισχυρό στρατό ενόπλων δυνάμεων στην Ευρώπη, μετά τη Ρωσία. Όπως υποστηρίζει στο κεφάλαιό του ο Sergey Denisentsev, «(η) υποβάθμιση των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων ... ήταν εντελώς άνευ προηγουμένου όσον αφορά την ταχύτητα και το εύρος της». Στη συνέχεια, οι Anton Lavrov and Alexey Nikolsky δίνουν λεπτομέρειες σχετικά με τη «παραμέληση και σήψη» του Ουκρανικού στρατού και καταλήγουν στο σχεδόν σίγουρο συμπέρασμα ότι ο Πρόεδρος Putin δε θα είχε επιτρέψει τη διεξαγωγή της επιχείρησης στην Κριμαία, αν δεν ήταν σίγουρος ότι θα πετύχει «με ελάχιστη αιματοχυσία». Στην πραγματικότητα, δεν έπεσε ένας πυροβολισμός.
Αντίθετα, η Ρωσία μπόρεσε να σταματήσει την «παραμέληση και την σήψη» του δικού της στρατού στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Ο Mikhail Barabanov παρέχει μια λεπτομερή περιγραφή αρκετών λανθασμένων προσπαθειών της Ρωσίας για μεταρρύθμιση πριν από τον πόλεμο στη Γεωργία και στη συνέχεια της συνεχούς προσπάθειας για μεταρρύθμιση μετά από αυτόν. Παρά την αλλαγή των κορυφαίων μεταρρυθμιστών μετά την απόλυση του Υπουργού Άμυνας Anatoly Serdyukov και την αποχώρηση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Nikolai Makarov το 2012, οι μεταρρυθμίσεις που είχαν ως στόχο να δώσουν στο Ρωσικό στρατό μια «Νέα Όψη» δεν έχουν αντιστραφεί. Ο Ρωσικός στρατός είναι καλύτερα στελεχωμένος, εκπαιδευμένος, εξοπλισμένος και έχει καλύτερες παροχές από ποτέ μετά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης. Έχει επίσης αποκτήσει πολύτιμη εμπειρία στην περιοχή του Καυκάσου. Οι επιδόσεις του Ρωσικού στρατού στην Κριμαία, μια δοκιμασία για την μεταρρύθμιση που ο Anton Lavrov περιγράφει αργότερα πως άφησε πολλούς εξωτερικούς παρατηρητές έκπληκτους. Κατά τη διάρκεια της μετέπειτα σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία, ο Ρωσικός στρατός αποδείχθηκε ότι είναι ένα πολύ εύκολο στη χρήση πολιτικό εργαλείο στα χέρια του Αρχιστράτηγου στο Κρεμλίνο.
Ο Barabanov, ωστόσο, επικρίνει τις μακροχρόνιες ελλείψεις στη Ρωσική στρατιωτική οργάνωση. Πολλές μονάδες, σημειώνει, είναι ακόμα πιο αδύναμες απ’ ό,τι έχει προγραμματιστεί και αυτό έγινε αισθητό και στην επιχείρηση στην Κριμαία. Κυρίως, η Ρωσία εξακολουθεί να πρέπει να βρει μια λύση στο ζήτημα των στρατιωτικών αποθεμάτων, πράγμα που αποτελεί βασική προϋπόθεση στο να έχει ένα στρατό που μπορεί να εμπλακεί σε περιορισμένες συγκρούσεις και να αναπληρώσει τις απώλειές του. Υπάρχουν επίσης και πολλά παλιά προβλήματα που οι μεταρρυθμιστές δεν μπόρεσαν να επιλύσουν, καθώς και ένας μεγάλος βαθμός αδράνειας που εξασφαλίζει ότι το κάθε μεγάλο βήμα προς τα εμπρός ακολουθείται από δύο μικρά βήματα προς τα πίσω. Ωστόσο, η Ρωσία σίγουρα έχει επιστρέψει στο παιχνίδι ως μια συμβατική στρατιωτική δύναμη.
Το σήμα κατατεθέν της Ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης στην Κριμαία υπήρξε η δράση των Ρωσικών Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (SOF): τα «μικρά πράσινα ανθρωπάκια», όπως τους αποκαλούν στην Ουκρανία και στα Δυτικά μέσα ενημέρωσης, ή οι «ευγενικοί άνθρωποι», όπως αναφερόταν γι αυτούς με υπερηφάνεια στην ίδια τη Ρωσία. Ο Nikolsky δίνει μια σύντομη ανασκόπηση της ιστορίας, της οργάνωσης και της αποστολής των SOF. Δεδομένου του γεωπολιτικού και στρατηγικού περιβάλλοντος της Ρωσίας, οι SOF είναι πιθανό να είναι ένα από τα πιο εύχρηστα στοιχεία του Ρωσικού στρατού στα διάφορα εναλλακτικά σχέδια που αφορούν περιοχές οι οποίες βρίσκονται από την Ανατολική Ευρώπη μέχρι τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία και πιο πέρα.
Ο Στόλος της Μαύρης Θάλασσας, ο οποίος τώρα επικρατεί στη Σεβαστούπολη και έχει εδραιωθεί ξανά ως μια σημαντική δύναμη στην περιοχή, καλύπτεται στο κομμάτι του Dmitry Boltenkov. Με τη Μολδαβία και την Υπερδνειστερία στα δυτικά, την Αμπχαζία και τη Γεωργία στα νοτιοανατολικά και την Ουκρανία στα βόρεια, η Κριμαία μεταμορφώνεται σε μια μεγάλη Ρωσική στρατιωτική βάση. Η ισορροπία δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα έχει μετατοπιστεί και πάλι, αυτή τη φορά υπέρ της Ρωσίας. Γεωπολιτικά, ενώ το χάσμα μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρώπης έχει διευρυνθεί και εμβαθυνθεί, η σχέση μεταξύ της Μόσχας και της Άγκυρας, ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας, στην πραγματικότητα έχει γίνει ισχυρότερη, δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα.
Το βιβλίο τελειώνει με μια μάλλον νηφάλια ανάλυση των Ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων από τον Vyacheslav Tseluyko. Ουσιαστικά περιγράφει έναν στρατό τον οποίο οι πολιτικοί του αφέντες δε χρειάστηκαν για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Το 2014, ωστόσο, η Ουκρανία έχασε την Κριμαία, αλλά κέρδισε έναν αντίπαλο. Αυτή η ανακάλυψη από τώρα και στο εξής θα καθοδηγήσει την ανάπτυξη του Ουκρανικού στρατού. Η μεταρρύθμιση της δυσλειτουργικής στρατιωτικής οργάνωσης της Ουκρανίας θα απαιτήσει μια τεράστια προσπάθεια, ιδιαίτερα στη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται τώρα η Ουκρανία. Στην προσπάθεια αυτή, η Ουκρανία λαμβάνει ήδη βοήθεια από τις χώρες του ΝΑΤΟ, αλλά δεν μπορεί να υπολογίζει στην ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Συνολικά, το Brothers Armed είναι μια πολύ χρήσιμη και επίκαιρη επιτομή γεγονότων και αναλύσεων που σχετίζονται με τη σοβαρότερη κρίση της ασφάλειας στην Ευρώπη από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η οποία έχει ανοίξει μια νέα περίοδο αντιπαραθέσεων μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. Παρά τον τίτλο του, επικεντρώνεται ξεκάθαρα και, στην προκειμένη περίπτωση, σωστά, στον Ρωσικό και όχι στον Ουκρανικό στρατό. Το μεγάλο πράγμα που προφανώς λείπει από το βιβλίο είναι μια στρατηγική επισκόπηση του πολιτικού σκεπτικού για τη χρήση του Ρωσικού στρατού κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ουκρανίας, η οποία θα μπορούσε να είχε γίνει από τον επιμελητή του, τον Ruslan Pukhov. Μια σύγκριση μεταξύ των δύο κρίσεων, αυτής στην Ουκρανία το 2014 και αυτής στη Γεωργία το 2008, θα ήταν κάτι παραπάνω από κατάλληλο. Ένα άλλο πράγμα που είναι άξιο προσοχής, όταν γίνουν διαθέσιμα περισσότερα απτά γεγονότα, είναι οι ενέργειες της Ρωσίας για τη στήριξη των ανταρτών στο Ντονέτσκ και στο Λουγκάνσκ, οι οποίες έγιναν σύμφωνα με τη μέθοδο της «δυνατότητας αποποίησης ευθυνών». Η κρίση στην Ουκρανία έχει αποκαλύψει μια νέα όψη, όχι μόνο για τον Ρωσικό στρατό, αλλά και για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της χώρας.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegie.ru/eurasiaoutlook/?fa=57690
